Þjóðviljinn - 14.07.1974, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÓ0VILJINN Sunnudagur 14. júli 1974.
„AÐ FÁ
ÞÁ
EFNAÐRF
Nýlega bar „Visir” fram hinar
merkustu kenningar um það
hvernig virkja mætti ferða-
mannastrauminn hingað, svo að
hann malaði meira gull. Nú eru
umræður um tekjur af ferða-
mönnum að visu árvissar á ís-
landi og vel það, en i greininni
komu þó fram ýmsar nýstárlegar
hugmyndir, sem full ástæða er til
að vekja athygli á og hugleiða
nánar.
Leiðarahöfundur „Visis” telur
nefnilega að við höfum allt of litið
gert „til þess að laða hingað auð-
ugt fólk” og vill hann þvi búa svo
um hnútana „að hingað komi
fyrst og fremst efnaðir ferða-
menn”. Kostir þessarar stefnu
eru vitanlega augljósir, þvi af
slikum feröamönnum, sem eru
„kræsnari” en „venjulegir túr-
istar”, hefðum við „mestar tekj-
ur fyrir minnstan tilkostnað”, og
svo yrðu til dæmis „umhverfis-
spjöll af völdum fjölda ferðafólks
þannig minnst”.
Nú eru slikar kenningar um
gróða að visu gamalkunnar i
ýmsum glaumhverfum stórborg-
anna, þar sem hagvöxturinn
þrútnar eftir þvi sem kræsnum
viðskiptavini gerist vöxturinn
sparlegri, en leiðarahöfundurinn
hefur réttilega séð að framfarir
verða gjarnan i hagfræði, svo
sem öðrum visindum, við það að
hugmyndir flytjast frá einu sviði
til annars. Þvi miður hefur hann
þó ekki haft tima eða dálkarými
til að gera þessari hugmynd nógu
góð skil og gefa leiðarvisi um
framkvæmd hennar. Skal þvi
gerð tilraun til þess hér.
Nú er augljóst að á þessu máli
eru tvær ólikar hliðar, þvi að ann-
ars vegar þarf að „fá þá efn-
aðri”, en hins vegar þarf að koma
i veg fyrir að hingað flykkist alls
konar óþjóðalýður, sem gæti ekki
„borgað brúsann”. Leiðarahöf-
undur nefnir þetta siðara atriði
ekki berum orðum, en greinilegt
er að honum er það ofarlega i
hug, þvi að ekki minnka umhverf-
isspjöll við tilkomu auðkýfing-
anna einna án þess að öðrum sé
visað á dyr og heildartölunni
fækkað. Orðaval eins og „fyrst og
fremst efnaðir ferðamenn” bend-
ir einnig i sömu átt. En sennilega
stafar þessi þögn höfundar af þvi
að þetta atriði er I rauninni auð-
leyst, eins og viss hópur manna
hefur of tlega bent á, og hefur hon-
um þvi þótt óþarfi að fjalla um
það: það nægir að skipuleggja
vegabréfseftirlitið líkt og inngang
öldurhúsa um helgar og láta
vöðvum búna útkastara sjá fyrir
þeim sem uppfylla ekki sett skil-
yrði um fjármagn, klæðaburð,
hegðun og slikt. Reyndar er ólik-
legt að hlutverk þeirra verði erf-
itt, þvi að þeir sem ferðast um af
áhuga á ferðalögum og framandi
löndum en litlum efnum, kunna
sjálfir að forðast staði, þar sem
menn einbeita öllum kröftum að
þvi að plokka þá efnaðri.
En hitt atriðið, „að laða hingað
auðugt fólk” er sýnu erfiðara, þvi
að hingað til hefur Island ekki
haft upp á annað að bjóða en
náttúrufegurð og nokkuð sérstætt
þjóðlif og er hætt við að þetta hafi
litið aðdráttarafl fyrir þá, sem
hafa ekki sérstakan áhuga á ís-
landi og gætu alveg eins flogið
suður til Bangkok i friinu. En þá
er annað verra: að undanskilinni
iaxveiðinni er þetta hvort
tveggja jafn heimilt „venjulegum
túristum” sem öðrum, og hefur
leiðarahöfundur „Visis” séð það
af skarpskyggni sinni að til að fá
þá „kræsnari” hingað þarf að
finna eitthvað „sem þeir hafa
hingað að sækja umfram aðra”,
þvi að minna dugir ekki i vest-
rænu þjóðfélagi stöðutákna.
Vandinn er þvi mikill: það næg-
ir engan veginn að hrófla upp
Hilton-hótelum i Þórsmörk, Atla-
vik og Vaglaskógi, eins og
skammsýnir menn halda, þvi að
þau eru nú út um allar trissur og
hafa ekkert aðdráttarafl lengur.
Hér þarf hugmyndaflug og áræði.
Fyrir nokkrum árum fann flugfé-
lag eitt upp á þvi að þeytast með
auðkýfinga norður fyrir Grimsey
og gefa þeim siðan skrautritað
vottorð um að þeir hefðu komist
norður fyrir heimskautsbaug.
Þetta var spor i rétta átt, en þó
ekki nógu djarft stigið, þvi að við-
ar er heimskautsbaugur en fyrir
norðan Island. Betra væri að fara
að dæmi sænskra skoðanabræðra
„Visis” sem reistu „Lappaþorp”
i óbyggðum i grennd við ferða-
mannaleiðir og fóru svo þangað
með ferðamannahópa i lang-
ferðabilum. Rétt áður en von var
á slikum hóp, voru svo menn
fengnir úr nærliggjandi sveitum,
klæddir upp sem „Lappar” og
siðan var þeim stillt upp i þorpinu
og þeir látnir naga bein og gera
annað það, sem ferðamönnum
finnst vera efni i ljósmynd.
Ef við tökum djarflega slika
stefnu opnast ótal möguleikar og
ekki annar vandi en að velja úr
þeim. Við gætum t.d. byggt gervi-
hveri á ferðamannaleiðum, sem
væru útbúnir eins og sjálfsalar
(þvi of mikill tilkostnaður væri að
hafa þar miðasölu) og gysu þegar
i þá væri stungið dollurum. Við
gætum lika endurvakið hestaöt,
safnað saman islenskum áhorf-
endum i litklæðum, sem æptu
„óle! Óle!” þegar augun hrykkju
úr klárunum, og selt svo ferða-
mönnum inn fyrir morð fjár.
Svo er unnt að stefna enn hærra
og bæta nú um siðir upp forn-
minjaleysi landsins með þvi að
reisa t.d. miðaldakastala, róm-
anskar kirkjur eða slikt. bá væri
sjálfsagt að fá sagnfræðinga og
listfræðinga til að búa til hinar fá-
séðustu blöndur stiltegunda, sem
rugluðu jafnvel hina viðreistustu
menn alveg i riminu, þannig að
auðratað væri að pyngjum þeirra.
Hvernig halda menn t.d. að
bandariskum auðkýfingum
brygði við að sjá gotneskan kast-
ala með tréskurði i Hringarikis-
stíl, þar sem þakið væri borið
uppi af tótemsúlum eins og finn-
ast i Bresku Kólumbiu? Valkyrj-
ur i skautbúningi gætu sagt þeim
að þetta væri ættaróðal Leifs
heppna, um leið og þær bæru
þeim landa í drykkjarhornum af
hreindýrum.
Nú hafa ekki allir auðkýfingar
áhuga á fornminjum eða hverum,
heldur stendur þeim annað næst
hjarta, og þar sem ekki er unnt að
ganga frá hálfloknu verki, er
sjálfsagt að opna fyrir þá rándýr
spilaviti og sitthvað slikt, sem
Mánudagsblaðið kann að visu
betri skil á. Ekki myndi það held-
ur draga úr vinsældum hinna
nýbyggðu rómönsku kirkna, ef
það skilyrði væri numið burt úr
lögum (þegar ferðamenn eiga i
hlut) að það þurfi tvo einstaklinga
sinn af hvoru kyni til að fá þar
hjónavigslu.
En nú kynnu einhverjir að
spyrja: Hvernig myndi þeim
mönnum, sem hafa raunveruleg-
an áhuga á íslandi og vilja koma
hingað til að kynnast landi og
þjóð, litast á þennan skripaleik?
En þeirri spurningu er fljótsvar-
að: það heyrði til undantekninga
ef slikt menntamannapakk (sem
er gjarnan enn við nám) gæti
„borgað brúsann”, og þvi á það
ekkert erindi i það gósenland
auðkýfinga, sem leiðarahöfund
„Visis” dreymir um.
Goliat.
Warren
látinn
WASHINGTON — Earl Warren,
fyrrum dómari i hæstarétti
Bandarikjanna, lést i Washington
á þriðjudagskvöld, 83 ára gamall.
Hann hafði verið fluttur á sjúkra-
hús fyrir viku vegna hjartasjúk-
dóms.
Earl Warren var fylkisstjóri i
Kajiforniu, en árið 1953 var hann
skipaður hæstaréttardómari og
gegndi þvi starfi i sextán ár. A
þeim árum fjallaði hæstiréttur
um ýmis mannréttindamál, eink-
um baráttumál svertingja, og átti
Earl Warren mikinn þátt i að þau
skyldu ná fram að ganga. Eitt af
fyrstu málunum, sem komu til
hans kasta, var kynþáttamisrétti
I bandariskum skólum, og úr-
skurðaði Warren ásamt átta öðr-
um dómurum að það bryti i bág
við stjórnarskrána. Þessi úr-
skurður var hafður að leiðarljósi i
mannréttindabaráttu svertingja.
CAPRICHOS KENJAR
Mynd: Frandsco Goya y Lucientes
Mál: Guðbergur Bergsson
79.
Enginn sá okkur
Munkarnir hafa sloppið óséðir niður i
huliðsheima vinkjallara klaustursins. Svo
virðist sem þeir hafi læðst i kjallarann til
þess aö geta vætt kverkarnar og hvílt sig
frá sálmasöng. I undirheimum klausturs-
ins er ekki aðeins að finna vinandann á
tunnum, heldur einnig aðra anda, sem
vinið vekur: anda gleðinnar, veraldleik-
ans og anda ofsjónarinnar. Hver veit
nema félagarnir hafi dvalið lengi I vin-
kjallaranum og séu farnir aö sjá ofsjónir i
mynd hins illa anda djöfulsins. Sá andi
virðist vera kominn á vegginn, og skálar
söngelski maöurinn fyrir honum. En
skugginn gæti verið aðeins skuggi hvít-
klædda hettumunksins, sem drukkin augu
mannsins breyta og draga á hann ófrýni-
legan svip myrkrahöfðingjans. Ekki virð-
ist fara fram i kjallaranum nein djöfla-
dýrkun. Ef þannig væri i pottinn búið,
stæði þarna pottur með reyk upp úr, og að
sjálfsögðu mundu allir viðstaddir skála
fyrir yfirboðaranum. Þó gæti áttsér stað,
að enginn geri sér grein fyrir, að kölski sé
kominn til veislunnar, eða i veislulok,
vegna þess að myndin er næst-slðasta
mynd myndaflokksins, og að undanförnu
hefur verið I honum mikill galdur og tröll-
skapur. Hvað um það, skugginn er engin
helgimynd. Undir lokin kemur enginn
frelsandi andi dýrðar og snýr öllu til góðs,
sem á undan er farið. Goya er sjálfum sér
samkvæmur, heimsskoðun hans er sú
sama frá upphafi til enda. Hann býður
ekki upp á neina lausn frá syndum og
þjáningum heimsins, ekkert þúsund ára
riki á himni eða jörð. Maðurinn verður að
sætta sig við sjálfan sig.
■jgg&agSaaaL-