Þjóðviljinn - 17.07.1974, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 17. júll 1974.
UOOVIUINN
MAÍ.GAGN SÓSÍALISMA
VERKALYÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans •'
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Kitstjórar: Kjartan Ólafsson
Svavar Gestsson (áb)
Fréttastióri: Eysteinn Þorvaldsson.
Kitstjórn. afgrelðsla, auglýsingar:
Skólav.st. 19. Simi 17500 (5 linur)
(Prentun: Blaðaprent h.f.
TÍMI GEIRS ER Á ÞROTUM
Rúmlega hálfur mánuður er nú liðinn
frá þvi að alþingiskosningar fóru fram og
12 dagar siðan forseti fól Geir Hallgrims-
syni, formanni Sjálfstæðisflokksins, að
gera tilraun til myndunar rikisstjórnar, er
hefði þingmeirihluta á bak við sig.
Lausn þeirrar stjórnarkreppu, sem hér
rikir, virðist samt ennþá jafn langt undan
og daginn eftir kjördag og engu auð-
veldara um það að spá, hvers konar rikis-
stjórn muni taka við.
Eitt virðist þó algerlega ljóst. Þessi
fyrsta tilraun Geirs Hallgrimssonar til
stjórnarmyndunar mun fara út um þúfur.
Fyrir kosningar töldu forsprakkar Sjálf-
stæðisflokksins sig svo sannarlega ekki
vanta upplýsingar um ástand efnahags-
mála og þjóðmálanna yfirleitt. Þvert á
móti voru þeir ósparir á að miðla þjóðinni
þvi, sem þeir sjálfir töldu nákvæmar lýs-
ingar á ástandi efnahagsmála, og var þá
allt málað i kolsvörtu.
Það hefur þvi vakið nokkra furðu, að
Geir Hallgrimsson hefur afsakað að-
gerðaleysi sitt við stjórnarmyndunartil-
raunina með þvi að hann skorti upplýsing-
ar um ástand mála.
En nú hefur Geir fengið enn eina skýrslu
frá hagrannsóknadeild og getur hann þá
væntanlega farið áð hraða sér. Það ætti
ekki að taka formann Sjálfstæðisflokksins
mjög marga daga úr þessu að átta sig á
þeirri staðreynd, að tilraun hans til
myndunar meirihlutastjórnar er dæmd til
að fara út um þúfur, hvort sem honum lik-
ar betur eða verr.
Til myndunar rikisstjórnar, er styddist
við meirihluta i báðum deildum, þyrfti
Sjálfstæðisflokkurinn að ná samstarfi við
einhvern núverandi stjórnarflokka. Milli
Alþýðubandalagsins og Sjálfstæðisflokks-
ins er slikur ágreiningur upp i veigamestu
málum, að tómt mál er að tala um
stjórnarsamvinnu þar á milli að óbreytt-
ALÞÝÐUFLOKKURINN Á VEGAMÓTUM
í ritstjórnargrein Visis i fyrradag komu
fram alvarlegar áhyggjur af framtið
Alþýðuflokksins, og er þar talað um, að
Alþýðubandalagið hafi nú uppi bónorð til
Alþýðuflokksins i þvi skyni að eyða
honum. Ritstjóri Visis lætur hins vegar
hjá liða að minna á, að það er samvinna
Álþýðuflokksins við Sjálfstæðisflokkinn,
fyrst i rikisstjórn i 12 ár og svo i stjórnar-
andstöðu i 3 ár, sem næstum hefur gert
Alþýðuflokkinn að engu og rúið hann nær
helmingi fyrra fylgis.
Alþýðubandalagið mun ekki biðla til Al-
þýðuflokksins um eitt eða neitt. Það er Al-
þýðuflokksins að kjósa sjálfum sér örlög.
Alþýðubandalagið er hins vegar reiðubúið
til samvinnu við hvern sem er um allt það
er stuðlar að framgangi þeirra stóru
mála, er flokkurinn berst fyrir.
Það sem við blasir er, að Alþýðu-
flokkurinn stendur nú á vegamótum. Til
eru þeir innan og utan Alþýðuflokksins,
sem telja að eina hlutverk hans i islensk-
um stjórnmálum eigi að vera að tryggja
Sjálfstæðisflokknum varalið. En svo eru
aðrir, sem telja að nú eða aldrei verði Al-
um aðstæðum. Enda þóttýmis áhrifamikil
öfl i Framsóknarflokknum hafi fullan hug
á að stuðla að stjórnarmyndun með Sjálf-
stæðisflokknum, þá kemur þó væntanlega
engum i hug, að Framsóknarflokkurinn
hoppi inn i samstjórn með Sjálfstæðis-
flokknum, áður en á það hefur reynt, hvort
Alþýðuflokkurinn þorir að stiga á vinstri
fótinn.
Auðvitað er engan veginn gott, að
stjórnarmyndun dragist um of á langinn,
þvi að mörg verkefni kalla að. Þess vegna
ætti Geir Hallgrimsson ekki að tefja málið
öllu lengur.
Væntanlega verður Ólafi Jóhannessyni
falið að, gera tilraun til stjórnarmyndun-
ar, þegar Geir hefur gengið frá. Það verð-
ur fyrsta alvörutilraunin til að mynda
stjórn að loknum alþingiskosningunum.
Þá mun á það reyna, hvort Alþýðuflokkur-
inn fæst til samstarfs við núverandi
stjórnarflokka um myndun rikisstjórnar,
er tryggi vinstri þróun. Hvort slik tilraun
til stjórnarmyndunar muni takast getur
enginn fullyrt neitt um i dag, — en tilraun-
in hlýtur að fara fram.
þýðuflokkurinn að snúa við af óheilla-
braut, eigi honum að verða lifs auðið.
Þessir hópar takast nú á innan Alþýðu-
flokksins.
Þriðja hópinn skipa svo þeir, sem telja,
að lif flokksins hangi á slikum bláþræði,
að hann þoli hvorki að stiga skref til
vinstri né hægri, og verði þess venga að
draga sig að mestu út úr pólitik um sinn,
en snúa sér þess i stað að rannsókn eigin
innanmeina.
Má vera, að talsmenn siðast nefnda
hópsins hafið ærið mikið til sins máls.
„Þessir listar voru notaðir
í kosningabaráttunni
99
I danska borgarablaðinu
Politiken var daginn fyrir
alþingiskosningarnar hér á
islandi fjallað um ástand
mála hér á landi, og þá
ekki sist aðfarir forsvars-
manna Votergeit-vfxilsins.
Við birtum hér þýðingu á
þessari umsögn hins
danska biaðs um atburða-
rásina á tslandi :
Alþingiskosningarnar, sem
fram fara á Islandi á morgun, eru
meðal mikilvægustu kosninga I
sögu landsins, sfðan íslendingar
slitu sambandi við Dani árið 1944.
Um það er ekki aðeins kosið
hvort hægri eða vinstri flokkarnir
eigi að fara meö völdin, heldur
lika hvort prentfrelsi og málfrelsi
skuli áfram vera viö lýöi eins og
hingað til.
Prentfrelsiö er nú þegar komið
til kasta íslenskra dómstóla, þar
sem tlu blaöamenn, rithöfundar
og skáld eru ákærðir fyrir meið-
yrði, og eiga á hættu vera dæmdir
i allt að tveggja ára fangelsi og
420 000 danskar kr. I sekt
samkvæmt hinni úreltu meið-
yrðalöggjöf islendinga.
Þessi meiöyrðaákæra, sem
hinn ihaldssami Sjálfstæðis-
flokkur styöur, er áiðasti
þátturinn I deilunum um framtfð
herstöövarinnar f Keflavík.
Sú st jórn sem nú situr við völd á
Islandi og er skipuð ráðherrum úr
Alþýðubandalaginu, sem er
sósialskur en ekki kommúniskur
flokkur, Framsóknarflokknum og
hinum klofnu Samtökum frjáls-
lyndra og vinstri manna, gerði
það að aðalatriði I stefnuskrá
sinni, þegar hún tók við völdum
fyrir þremur árum, að Kefla-
vikursamningnum við Banda-
rikin yrði sagt upp.
Sfðan herstööinni var komið á
laggirnar hefur hún jafnan verið
sjálfstæðisvisum islendingum
þyrnir I augum. Þeir lita svo á,
m.a. vegna bandarisku sjón-
varps- og útvarpsstöðvarinnar,
sem sendir út fleiri klukkustundir
á ensku en islenska sjónvarpið og
útvarpið á fslensku, að hún feli i
sér ekki aöeins pólitisk heldur
lika menningarleg afskipti af
innanrfkismálum tslands.
t herstöðinni eru um 8000
Bandarikjamenn, og ef miðað er
við danskar aðstæður svaraði það
til þess að við hefðum bandarfska
herstöð með um 400000 her-
mönnum t.d. á Norður-Sjálandi.
Almenningsálitið var einnig
andvfgt herstöðinni vegna þess,
aö hugsunarháttur kaldastrfðs-
timans, sem rikt hafði þegar hún
var stofnuð, var orðinn algerlega
úreltur 1974. En þegar horfur
voru á þvi í haust aö stjórninni
myndi takast að segja samningn-
um upp, þá geystust hægri menn
fram á vigvöllinn meö stuðningi
Sjálfstæðisflokksins.
Fjórtán lagaprófessorar, hag-
fræðingar og verslunarmenn,
sem kallaðir voru ópólitiskir,
stofnuöu samtökin „Varið land”.
Að bandarfskri fyrirmynd hófu
þeir opinbera undirskriftasöfnun
og gengu hús úr húsi. Þeir fóru á
elliheimili, sjúkrahús og aðrar
slikar stofnanir og einnig á vinnu-
staði, þar sem verkamenn voru
„hvattir til aö skrifa sjálfviljugir
undir” yfirlýsingu þar sem þeir
óskuðu eftir þvi að herstöðin yrði
áfram á Islandi.
Arangurinn var sá að 55 000
undirskriftir fengust, eða um 50
af hundraði islenskra kjósenda.
Að sögn herstöðvaandstæðinga
skrifuðu margir undir af þvf að
þeir vissu ekki hvaö um var að
ræða, þorðu ekki að neita (á
vinnustöðum) eða vildu losa sig
viö undirskriftasafnarana I flýti.
Næsta skref var þó hættulegra:
allar undirskriftirnar meö
nöfnum manna, starfi, aldri og
heimilisfangi voru settar á lista
og tölvur látnar vinna úr honum.
Að þessu búnu höfðu „land-
varnarmennirnir” sterk gögn f
höndum til að greina „hægri frá
vinstri”.
Meö samanburði viö kjörskrár
var hægt að setja hvern einasta
tslending á spjaldskrá og merkja
við að hve miklu leyti „unnt væri
að treysta þeim”. Þessir listar
voru notaðir I kosningabaráttunni
og Bandarfkjamenn fengu
aðgang að þeim þegar þeir leit-
uðu að „áreiðanlegu” starfsfólki
fyrir herstöðina. Einnig er talið
að bankar og verslunarfólk
styðjist viö þá, þegar þeir þurfáað
velja úr lánabeiðnum, umsóknum
um starf o.þ.h.
Þessar horfur voru svo viðsjár-
verðar, að hópur blaðamanna og
stjórnmálamanna mótmæltu
opinberlega þessu máli, sem þeir
kölluðu „Watergate-mál
tslands”.
Siðasti atburðurinn er svo
meiðyröamálið gegn tiu blaða-
mönnum, og varð þaö aðalmáliö i
siðustu dögum hinnar höröu
kosningabaráttu.
E
LANOSVIRKJUN
ÚTBOÐ
Landsvirkjun óskar hér með eftir tilboð-
um i stálturna og stög fyrir 220 kV há-
spennulinu milli Sigöldu og Búrfells (Sig-
öldulina), samtals 102 turna.
tJtboðsgögn verða afhent á skrifstofu
Landsvirkjunar, Suðurlandsbraut 14,
Reykjavik, frá og með miðvikudeginum
17. júli, 1974, gegn 10.000 kr. skilatrygg-
ingu. Tilboðum skal skila á sama stað
fyrir kl. 14:00 föstudaginn 13. september
1974.
Reykjavik, 15. júlí, 1974.
Landsvirkjun