Þjóðviljinn - 24.09.1974, Side 7

Þriöjudagur 24. september 1974. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Finnskt skáld
í heimsókn:
Kalevi Rahikainen heitir
finnskt skáld og þúsund-
þjalasmiður sem dvelst
hér um mánaðartíma og
safnar áhrifum eins og
hann segir.
— Og hvar mætti koma honum
fyrir i finnskum samtimabók-
menntum?
Ruddist inn í
bókmenntirnar
Kalevi sagöi i viötali, að hann
heföi gefiö út fyrsta ljóðakver sitt
1958 og siðan bætt sex við og þrem
verkum i óbundnu máli. En það
hefur enginn eiginlega lagt út i að
staðsetja mig meðal annarra höf-
unda. Þeir sögðu þegar ég fór af
stað, að ég væri lýriskur stiga-
maður, heföi ruðst inn i bók-
menntirnar með ofbeldi. Kannski
áttu þeir viö þaö, að ég fékk mér
Sameinuðu þjóðunum, sem þá
var enn óleyst mál, og svo úttekt
á vexti og viðgangi furuskóga i
Finnlandi. Þarna eru hróp mann-
eskjunnar um yfirþyrmandi hluti
i trufluðum heimi.
Þarna er önnur bók i ljóða-
formi, sem inniheldur m.a. bréf
til Nixons og Kosygins og Ul-
brichts og fleiri áhrifamanna sem
þá voru. Ég sendi þeim bókina,
segir Kalevi. Auðvitað veit ég, að
hún hefur ekki minnst áhrif á þá,
en ég vildi vekja athygli fólks á
þvi sem ég var að hugsa með þvi
að tengja þanka mina slikum á-
vörpum.
Tvær skáldsögur hefur Kalevi
skrifað, og er sú fyrri tengd
reynslu hans af sjómennsku.
Heitir sú „Sólin er ennþá ung”.
Finnsk vandamál
— Finnskur fyrirlesari minnti
okkur á það i sumar, að i finnskri
„Til að
klifra
Kalvei Kahikainen skáld og þúsundþjalasmiður, braust inn með dyra-
stafi á herðum sér. (Ljósm AK)
Stunda rithöfundar t.d. einskonar
sjálfsritskoðun þegar talið berst
aö hinum stóra nágranna?
— Einhvers konar sjálfsrit-
skoðun getur verið að starfi i
mönnum, hvað sem þeir annars
eru að skrifa um, og ég held að
rithöfundar séu upp og ofan ekki
feimnari við að ræða mál sem
varða Sovét en önnur. Náttúrlega
er i gildi þessi finnsk-sovéski vin-
áttusamningur og starfandi öflug
vináttufélög með allskonar fólk
innan sinna vébanda, og þau
virka eðlilega út af fyrir sig á
andrúmsloftið yfir höfuð.
Þýðingar og
islandsljóð
— Hafa finnskir höfundar jafn-
miklar áhyggjur af þvi og is-
lenskir hvort þeir séu þýddir á
önnur mál?
— Ekki get ég sagt aö þær á-
hyggjur standi þeim alvarlega
fyrir þrifum. En auðvitað vilja
allir höfundar ná til lesenda og
þvi fleiri þeim mun betra. A sið-
ari árum hafa fleiri finnskir höf.
verið þýddir á önnur mál en
oft áður, t.d. i Þýskalandi, Ung-
verjalandi, i Eistlandi, sem eðli-
legt er, þar er ekki langt að fara,
og svo á rússnesku kvæði eftir
mig hafa t.d. komið á rússnesku
safnriti. En það stendur þessu
starfi fyrir þrifum, hve fáir bók-
menntamenn kunna vel finnsku.
— Gætir þú tiltekið eitthvert
eitt atriði sem öðru fremur ein-
kenndi finnskar bókmenntir sam-
timans?
— Það mætti segja sem svo, að
sjötta áratuginn hafi menn verið
mjög uppteknir af þvi aö tileinka
sér ný form, að á sjöunda áratug-
inum hafi menn fengist sérstak-
upp þína basaltfætur...”
offsettvél og prentaöi og gaf út
bækur mlnar sjálfur og beið ekki
eftir miskunn útgefenda. Þá var
þetta sjaldgæft athæfi, en hefur
færst i vöxt siðan.
(I fyrstu bókinni segir á þá leið,
að ,,ég kom inn um hlið föður-
lands mlns með dyraumbúnaöinn
á heröunum, kominn hingað úr
gærdegi sem morgundegi til alls
vis...”)
En Kalevi hafði skrifað margt
áður en hann fór að gefa út bæk-
ur. Hann hafði stundað verka-
mannavinnu, verið á sjó, gengið á
listaskóla, skrifað gagnrýni, ver-
ið aöstoðarritstjóri viö listatima-
rit, teiknað auglýsingar. En hann
hefur lifað eingöngu á skriftum
siöustu fjögur-fimm árin.
Sjálfsuppgjör
og bréf
— Og hvernig er að lifa á rit-
mennsku i Finnlandi?
— Það er vist, að menn lifa ekki
á ljóðum einum saman. Maður
skrifar greinar, kritik, hátiöaljóð,
einkum 1 ýmis blöð verklýðs-
hreyfingarinnar finnsku.
Kalevi sýnir bækur sinar, og er
þar ein nýleg sem heitir Ég, Urho
(Kekkonen) og Maó.
— Hverskonar bók er þetta?
spyrjum við.
— Þetta er einskonar sjálfsupp-
gjör. Þarna er fjallað um erfið-
leika þess að vera frjáls rithöf-
undur, sagðir partar af sjálfsævi-
sögu (þó ekki af þeirri grimmu
bersögli sem einkennir hliðstætt
verk eftir Saarikoski, sem einnig
hefur „safnað áhrifum” hér á Is-
landi). Og það er minnst á brýn
dægurmál eins og aðild Kina að
sögu okkar aldar er fullt af viö-
kvæmum málum, feimnismálum
— borgarastriðið 1918, vetrar-
striðið, aðildin að heimsstyrjöld-
inni eftir þaö. Hann hélt þvi fram,
að það heföi ekki verið fyrr en
Vainö Linna skrifaði „Fram
þjáöir menn”, að til varð i skáld-
sögu mat á borgarastriðinu sem
allir gætu sætt sig við, hvar úr
fylkingu sem þeir væru komnir.
Hvað finnst Kalevi um þetta mat?
— Borgarastrlðiö milli rauðliða
og hvitliða gengur ekki einu sinni
undir sama nafni — vinstrimenn
kalla það bræðrastrið, en
borgaralegir frelsisstriö, og þaö
verður seint að menn koma sér
saman um eitt mat á þvi. Auðvit-
að eru þau tiðindi algengt tema I
bókmenntum, t.d. I minum eigin
ljóðum. Föðurbróðir minn sem
var blaðamaður og sósialdemó-
krati, var myrtur I þeim átökum
Tekið til
• — Ég er búinn að sjá framan i
nýju islenskuna. Ég held að langt
veröi þangað til að islendingar,
fleiri eða færri, fæðist með slika
islensku. En islenskt mál var mér
i blóð borið og ég hef ekki lært
aðra islensku og rita ekki islensku
nema upp á rétta islenska málsál.
Það má gera sér að reglu að
— för á veggjunum heima eftir
byssustingi hvitliða, sem voru aö
leita að föðurbróður minum,
minna mig á þá daga, og svo veit
maöur að svipaðir hlutir eru allt-
af að gerast i öðrum hlutum
heims — þvi hljóta þeir að ýta við
manni.
Fleiri stríö
Að þvi er vetrarstriðið við
rússa varðar, þá er þvi oft haldiö
fram, að einmitt þá hafi þjóðin
sameinast og gleymt veruleika
bræðrastriösins. Og i þvi sam-
bandi ereinmitt vitnað til annarr-
ar frægrar og vinsællar skáldsögu
Vainö Linna. óþekkta hermanns-
ins. Lýsing hans er mjög heiðar-
leg og raunsæ, en ég tel samt frá-
leitt að nota hana til aö draga þá
ályktun um sameiningu þjóðar-
innar sem ég áður nefndi. Sjálfur
hefi ég reyndar i bigerð bók um
vetrarstriðið.
máls um
rita „setu” i staðinn fyrir tvö té i
oröum eins og frétzt, flutzt, bætzt,
hitzt, en islensk málsál segir að
þannig eigi að rita þessi orð. Það
er hreint ómál að segja að menn
hafi hist, þetta hafi frést, við hafi
bæst o.s.frv. Annars staðar er
rangt aö rita setu.
Út yfir tekur þó þegar á að rita
— En hvað um nýja skáldsögu
Hannu Salama, sem fjallar um
það viðkvæmnismál, aö á heims-
styrjaldarárunum efndu nokkrir
kommúnistar i Tampere til
skæruhernaðar að baki viglin-
unnar (sbr. Þjv. á sunnudaginn
var)?
— Ég hefi ekki lesið þá bók
sjálfur, en hún hefur fyrst og
fremst orðiö að deilumáli innan
kommúnistaflokksins. Saarinen
formaöur hans hefur sagt, að
hann geti i stórum dráttum viöur-
kennt framsetningu Salama á
þessum málum, en andstaðan i
flokknum, Taistomenn, sakar
skáldið um að hafa ekki haft taum
á imyndunaraflinu og að búa til
hluti, sem ekki fá staöist.
— Það er oft spurt um
finnlandiseringu (og þá átt viö
yfirmáta sovésk áhrif á finnsk
mál). Er eitthvaö til sem heitir
finnlandisering i menningarlifi?
ket fyrir kjöt. Kjöt er gamalt orð,
en ket latmæli. 1 úttek’tum stór-
búa fyrr á öldum þar sem taldar
eru matarbirgðir er talað um
nautog sauði „af fullum kjötum”.
Ég skora á rithöfunda að nota
sina sál um islenskt málfar, en
láta ekki smiða sér tól i smiðju
sem þá er ekki nema grallara-
lega mikið við styrjöldina oe
gagnrýni á striði. Og aö á þeim
áratug, sem nú er hafinn, reyni
menn mjög að hreinsa mál sitt af
öllum óþarfa, tala klárt og kvitt,
taka með raunsæi á hlutunum.
Kalevi Rahikainen haföi með-
ferðis kvæði sem hann var að
setja saman og heitir Mitt Island.
Þar er tslandi fyrst likt við beis-
bolhanska sem hefur verið kastað
út i Dumbshaf, en i næstu andrá
er landið orðið að kvenmanni,
sem brýst út úr skýjum um það
leyti sem skáldið ber að, og tekur
skáldið sýn þessa i boðung frakka
sins. Lengi hefur hann langað
noröur, lengi hefur hann veriö á
leiöinni til að „klifra upp eftir
basaltleggjum þinum”, til að
faðma fjallstúlku þessa, kanna
upprunleg form hennar og „til að
ala i þér ljóð mitt”..
Arni Bergmann.
fræði. Rithöfundar eiga að gera
tunguna aö málsál, og hinir fornu
rithöfundar gerðu tungu sem ekki
getur dáið, þvi hún er þjóðinni
meðfædd þegar best lætur.
Hendið grallarasmiðinni!
Benedikt Gislason
frá Hofteigi.
nýju íslenskuna