Þjóðviljinn - 15.02.1975, Síða 7

Laugardagur 15. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
SVERRIR HÓLMARSSON SKRIFAR
LEIKHÚSPISTIL
Uppá siðkastið hefur allskyns
þjóðfélagslegur dókúmentar-«
fsmi verið i tisku i leikhúsum. Af
leikritun þessarar tegundar höf-
um við einna helst fengið að
kynnast verkum tveggja svia,
þeirra Kent Andersons og Bengl
Bratts, en þeir félagar héldu
innreið sina hérlendis með
sýningu Leikfélags Akureyrar á
Sandkassanum fyrir nokkrum
árum, en áriö 1973 sýndi Þjóð-
leikhúsið annað leikrit eftir þá,
Elliheimilið. Og nú er þriðja
verkið komið uppá fjalirnar,
Hvernig er heilsan? i Þjóðleik-
húsinu, undir stjórn Sigmundar
Arnar Arngrlmssonar.
Hvað veldur?
Ekki fæ ég i fljótu bragði séð
hvað veldur hinum yfirþyrm-
andi vinsældum sem þessir
kumpánar njóta I Islenskum
leikhúsum. Ekki hafa þau verk
þeirra sem ég hef séð þá yfir-
burðaverðleika til að bera að
þeir réttlæti dálætið. En kannski
er þetta bara tilviljun einsog svo
ótalmargt annaö sem gerist i
islenskum leikhúsum.
Elliheimilið var i sjálfu sér
ósköp snoturt litið stykki, sem
gerði grein fyrir alvarlegu
félagslegu vandamáli á
gamalmenna og hnyttilegum
reviuatriðum. Hér er reynt að
gera slikt hið sama, en ein-
hvernveginn skapast engin lif-
ræn tengsl milli þessara tveggja
þátta verksins.
Allir gera sitt
besta
Þær aöfinnslur sem hér hafa
verið settar fram snerta ein-
ungis leikritið sem slikt og val
þess. Um uppsetningu þess er
ekki nema gott eitt að segja.
Sjaldan hef ég séð betri og um-
fram allt jafnari leik á islensku
sviði. Fyrir það á Sigmundur
örn mikið hrós skilið, en þetta
er frumraun hans i Þjóðleikhús-
inu.
Það væri út i bláinn að stagla
hér nöfn allra leikaranna — þeir
gerðu allir vel. örfá nöfn er þó
kannski vert að nefna. Það var
sérstök ánægja að sjá Flosa
Ólafsson fá tækifæri til að sýna
að innan við hrjúft yfirborðið
býr viðkvæm og tilfinningarík
sál. Það er alltaf hættulegt þeg-
ar leikarar detta i týpur, eru
ævinlega valdir i svipuð hlut-
verk og festast i þeim. Þannig
eru þeir sviptir öllu tækifæri til
að þroskast. Annar leikari i
HVER
tK
GEÐVEIKUR?
Þóra Friðriksdóttir og Þórunn Magnea f hlutverkum sínum í Hvern-
ig er heilsan?
skemmtilegan og upplýsandi
hátt og beitti leiksviðstækni af
töluveröri fimi. Hið sama bragð
hafa höfundarnir reynt að leika
i Hvernig er heilsan? en megna
eingan veginn að gera vanda-
málin sem um er fjallaö nægi-
lega nærtæk áhorfendum. Geð-
deildarsjúklingarnir sem rekja
raunir sinar fyrir okkur koma
að visu næsta kunnuglega fyrir
sjónir, en eru einmitt of hvers-
dagslegir og banalir til þess að
geta vakið verulega athygli
okkar. 1 Elliheimilinu var
skemmtilega blandað saman
svipmyndum úr daglegu lifi
þessari sýningu fær tækifæri til
að spreyta sig á öðru en sinni
venjulegu rullu, Bessi Bjarna-
son, þessi prýöilegi leikari sem
er búinn að fiflast fyrir áhorf-
endur svo lengi að flestir voru
búnir að gleyma að hann er
töluvert miklum leikhæfileikum
búinn. Hann sýnir þá óspart I
þessari sýningu.
Aðrir leikarar sýna kunnug-
legri hliðar hæfileika sinna.
Þóra Friðriksd. á liklega full-
mótaðasta leik allra sem hin
inniherpta húsmóðir sem einn
daginn uppgötvaði tilgangsleysi
lifsins. Ingunn Jensdóttir fær
betra tækifæri en hún hefur áður
fengið til að sýna að hún er
skapmikil dugnaðarleikkona.
Góö meining
Það væri svo sannarlega ósk-
andi að þetta væri miklu betra
leikriten það er þvl að efni þess
og boðskapur á erindi til allra.
Það fjallar sumsé um mál sem
hefur gerst afar umdeilt á
siðasta áratug, meðferð þjóð-
félagsins á geðsjúku fólki. I
leikritinu er reynt að sýna
hvernig fólk þetta er sjúkdóms-
greint á hinn yfirborðslegasta
hátt, ekkert hlustaö á raunveru-
leg vandamál þess, en þvl slðan
haldið rólegu með ótæpilegum
meðalagjöfum. Þegar sjúk-
lingarnir sjálfir gagnrýna með-
ferðina beitir sjúkrahússtjórnin
valdi til aö þagga niðri I þeim.
Hér er tæpt á hugmyndum og
kenningum um meðferð geð-
sjúkra sem hafa átt vaxandi
fylgi að fagna aö undanförnu,
þótt þær hafi furðu lltið verið
nefndar á opinberum vettvangi
á Islandi, en það er nú líka svo
sjaldgæft að nokkurri merki-
legri eða alvarlegri skoöun eða
kenningu sé lyft á opinberum
vettvangi i þessari andans eyði-
mörk. Kenningar þær sem hér
um ræöir eru fyrst og fremst
sprottnar frá breska i?eðlæknin-
um Ronald Laing, sem heldur
þvi fram að sjúkdóms-
greiningar geðlækna séu yfir-
leitt gersamlega út I bláinn,
meðferð sjúklinga handhófs-
kennd, gagnslitil og stundum
stórlega skaðleg, og hugmyndir
manna um það hvað sé geðveiki
og hvað andlegt heilbrigði eigi
litið skylt við skynsemi.
Þetta eru prýðilega merkileg-
ar kenningar og mætti áreiðan-
lega gera i kringum þær hiö
ágætasta leikverk, þó svo þeim
Andersson og Bratt hafi ekki
tekist það. Miklum mun var það
dramatiskari upplifun að hlusta
á Laing sjálfan útlista boð-
skapinn á fyrirlestri en að horfa
uppá þetta leikverk. En Ronnie
Laing er vel að merkja óvenju-
lega dramatískur maður.
Dókúmentarismi
Það er ákaflega vandmeðfar-
inn hlutur að fjalla um við-
kvæmar og róttækar kenningar
i félagsmálum meö aðferðum
dókúmentarismans. Eins og
fram hefur komið tel ég tilraun
svianna I Hvernig er heilsan?
hafa mistekist. Samt er engan
veginn út I bláinn að sjá verkiö,
bæði vegna athyglisverðra
skoðana sem það flytur og eink-
ar vandaðrar uppfærslu.
En núna undanfarnar vikur
hafa sjónvarpsáhorfendur haft
tækifæri til að skoða dæmi um
það hvernig áðurnefnd umfjöll-
un getur tekist best. Þar á ég við
Dagbók kennara eftir Vittorio
de Seta, mynd sem setur fram
þær rðttæku kenningar i
kennslumálum sem mest hafa
verið ræddar slðastliðinn áratug
á svo ljóslifandi, hlutlægan,
átakanlegan og innilega sann-
færandi hátt að maður fyllist
þakklæti og lotningu.
Það ætti þegar i stað að leggja
niður kennslu i uppeldis- og
kennslufræðum við Háskóla
Islands og láta kennaraefni þess
i stað grandskoða þessa mynd.
Hún segir allt sem segja þarf
um efnið.
Sverrir Hólmarsson
,Heilsan’
í leikför
Meðan á Norðurlandaráðs-
þingi stendur verður leikrit
Þjóðleikhússins Hvernig er
heilsan? sýnt i nágrenni Rvikur.
Sýnt verður i félagsheimilinu
Árnesi á sunnudaginn, 16.
febrúar, og i samkomuhúsinu
Stapa I Njarðvikum miöviku-
daginn 19. þ.m.
Tuttugu og tveir leikarar og
tæknimenn frá þjóöleikhúsinu
taka þátt I leikförinni, Farar-
stjóri er leikstjórinn, Sigmund-
ur örn Arngrimsson.
Frönsk kvik-
myndavika
í Háskólabíói
Dagana 18.-25. febrúar
stendur Franska sendiráð-
ið á (slandi fyrir franskri
kvikmyndaviku í Háskóla-
bíói. Þar verða sýndar sjö
nýjar kvikmyndir eftir
stjórnendur, sem sumir
hverjir eru að hefja sinn
feril en aðrir gamlir i hett-
unni, en allir eru þeir lítt
þekktir hér á landi.
Þarna gefst tækifæri til að sjá
eitthvað af þvi, sem ungir fransk-
ir stjórnendur eru að fást við t.d.
Úrsmiðurinn I Saint-Paul (L’Hor-
loger de Saint-Paul) eftir
Tavernier og Autt Sæti (La
Chaise Vide)eftir Jallaud. Þessir
tveir stjórnuðu sinum fyrstu
kvikmyndum fyrir þremur eða
fjórum árum.
Val á frönskum kvikmyndum
til sýninga i kvikmyndahúsum
hér hefur þvi miður ekki verið
Úr kvikmyndinni Autt sæti, sem er stjórnað af Jallaud.
fjölbreytilegt undanfariö. Mest
hefurborið á Chabrolog nokkrum
öörum gömlum nýbylgjumönnum
og umbótamönnum, sem tekið
hafa upp á þvi aö gera rómantisk-
ar og sálfræðilegar glæpamyndir
með „listrænu” yfirbragöi og
gleymt gömlum hugsjónum.
Fréttir berast af þvi að ungir
stjórnendur kvikmynda i Frakk-
landi séu farnir að beina kröftum
sinum meira að nútiðinni og
raunverulegum vandamálum,
sumpart fyrir áhrif frá frönsku-
mælandi þjóðabrotum i Kanada
og Sviss.
Þær kvikmyndir, sem sýndar
verða auk hinna tveggja fyrr-
nefndu eru: Leikarinn (Saiut
L’Atiste) stjórnað af Robert,
Einkasýning (Projection Privee),
stjórnað af Leterrier, Borsalino &
Co stjórnað af Deray, Kinnhest-
urinn (La Gifle) stjórnað af
Pinoteu og Kaldhæðni örlaganna
(L’Ironie du sort) stjórnaö af
Moiinaro. Sýningar verða alla
dagana nema 20. febrúar.
Þrjár sýningar eru á hverri
kvikmynd og dreifast þær á þrjá
daga og þrjá sýningartima.