Þjóðviljinn - 27.02.1975, Blaðsíða 7

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. febrúar 1975
Fimmtudagur 27. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Siguröur A. Magnússon, rithöfundur:
Verði skömm þeirra ekki uppi er
ærleg hugsun horfin af íslandi
Ég flyt mál þetta fyrir sjálfan
mig og geri einkum þær dómkröf-
ur, aö ég verði alfariðsýknaður af
stefnukröfum og mér dæmdur
hæfilegur málskostnaður úr hendi
stefnenda að mati réttarins. Sér-
staklega er gerð krafa um sýknu
af refsikröfum, þar sem sök hafi
verið fyrnd við málshöfðun sam-
kvæmt 29. grein laga nr. 19 frá
1940, sem eru almenn hegningar-
lög. Ummælin, sem stefnukröfur
eru byggðar á, birtust i dagblað-
inu Þjóðviljanum 25. júni 1974,
einsog skýrt er tekið fram i
stefnu. Stefnan var hinsvegar af-
hent mér að heimili minu, Felli I
Mosfellshreppi, að kvöldi föstu-
dagsins 27. desember 1974. Nú
hlýtur fyrningarfrestur að miðast
við lok þess dags, þegar ummælin
birtust i einu af dagblööum höfuð-
borgarinnar, enda væri fráieitt að
taka mið af öðru. Flestir þeirra
manna, sem stefna mér, eru bú-
settir i Reykjavik og aðrir i næsta
nágrenni hennar, og gera verður
ráð fyrir að einhverjir tólfmenn-
inganna viti hvað stendur i dag-
blöðum frá degi til dags, sérstak-
lega þegar það snertir málefni
sem varða þá. Hversu sem háttað
kann að vera lestri þeirra eða
vanlestri á dagblöðum, hlýtur
sönnunarbyrðin að hvila á þeim,
vilji þeir halda þvi fram að þeir
hafi ekki séð umrædd ummæli
fyrr en færri eða fleiri dögum eft-
ir að þau birtust. Rétturinn hlýtur
aö taka mið af útkomudegi blaðs-
ins, meðan slikar sannanir liggja
ekki fyrir.
Dómkröfur minar eru þessar:
a) að ég verði algerlega sýknað-
ur af öllum kröfum stefnenda;
b) að stefnendur verði dæmdir til
aðgreiða mér hæfilegan máls-
kostnað að mati réttarins;
c) að stefnendur verði in solidum
dæmdir til að greiða I einn sjóð
kr. 100.000,00 til að standa
straum af kostnaði við nám-
skeið, sem þeim verði gefinn
kostur á að sækja, um sögu
lýðræðis á Vesturlöndum og
þann stóra þátt sem óheft tján-
ingarfrelsi hefur átt i upp-
byggingu og viðgangi þeirra
lýðræðisstofnana og iýðrétt-
inda, sem nú eru grundvöllur
þess andiega frelsis sem við
reynum að verja sífelldum að-
förum afla er ekki þola opin-
skáar umræður og hispurslaus
skoöanaskipti;
d) að stefnendur veröi dæmdir til
að greiöa mér hæfilegar bætur,
kr. 50.000,00 fyrir röskun á
vinnufriði og frátafir frá verð-
ugri verkefnum með tilefnis-
lausu málaþrasi og annarri á-
þján þvf samfara.
Ég legg fram eftirtalin réttar-
skjöl:
Nr.
1 Greinargerð þessa.
2 Áiitsgerð 12 rithöfunda sem til-
nefndir voru af stjórn Rithöf-
undasambands tslands tii að
„leggja mat á, hvort kærumál
og fjárheimtur af þessu tagi
séu árás á tjáningarfrelsi
manna eða ekki”.
3 Yfirlýsingu 152 manna.
4 Yfirlýsingu 11 manna
5 Greinar Thors Vilhjálmssonar,
„Skjaldsveinar Goliats” og
„Þagnarmúrinn rofinn” i dag-
blaðinu Þjóðviljanum 3. febrú-
ar 1974 og 27. júnf 1974.
6 Greinar Sigurðar Lindals
prófessors, forseta Lagadeild-
ar Háskóia tslands, „Varnar-
mál og þjóðarvilji” i dagblað-
inu Visi 16. og 18. mars 1974.
7 Fordæmingu Stúdentaráðs Há-
skóia tslands i VL-kærum.
Tilraun til að
gerilsneyða þjóð-
málaskrif
1 stefnu er málavöxtum lýst á
mjög villandi og ófullnægjandi
hátt,og hlýtégaömótmæla þeirri
málavaxtalýsingu sem rangri.
Stefnendur láta sem upphaflegt
athæfi þeirra.hin alræmda undir-
skriftasöfnun „Varins lands” og
forkastanleg tölvuúrvinnsla
undirskriftagagnanna, sem var
skýlaust trúnaðarbrot við undir-
skrifendur, hafi verið eðlilegt og
óumdeilanlegt atferli. Sannleik-
urinn er hinsvegar sá, að hér var
um að ræða hlutdeild i stórpóli-
tisku máli, sem valdið hefur djúp-
tækari og heiftúðugri deilum og
flokkadráttum meðal þjóðarinnar
undanfarinn aldarfjórðung en
nokkurt mál annað og raunveru-
lega klofið hana niðri rót. Undrun
stefnenda yfir viðbrögðum þjóð-
hollra islendingá er þvi i hæsta
máta barnaleg, ef hún er ekki
hrein látalæti, sem ég tel miklu
liklegra, þar sem hér er þó um að
ræða menntamenn og háskóla-
borgara, sem margir hverjir hafa
verið viðriðnir stjórnmálavafstur
og pólitiskt þras áður.
Þegar þessum eðlilegu við-
brögðum þjóðhollra islendinga
var svarað af hálfu aðstandenda
„Varins lands” með málsóknum
og kröfum um fangelsanir og
stórfelldar fjársektir, þótti mörg-
um sem nú væri mælirinn fullur,
og þeirra á meðal var ég. Tilefni
ummæla minna voru umfangs-
mikil pólitisk afskipti aðstand-
enda „Varins lands” og máls-
höföun þeirra fyrir meiðyrði og
siðan fyrirspurn fjölmiðils til min
sem formanns Rithöfundasam-
bands Islands um þetta mikla
deilumál. Það verður að teljast
eðlilegt og sjálfsagt að rithöfund-
ar gangi framfyrir skjöldu til að
verja ritfrelsið, þegar á það er
ráðist, þvi með slikum kærum er
raunverulega verið að setja rit-
uðu og reyndar lika töluöu máli
svo þröngar skorður, að hvers-
kyns tilþrif i máli og stfl verða
varhugaverð, ef ekki beinlinis
Þjóðviljinn birtir
greinargerð
Sigurðar A.
Magnússonar í
meiðyrðamáli
VL-12
gegn honum.
Millifyrirsagnir
og aðalfyrirsögn
eru Þjóðviljans
hættuleg. Þegar menn eiga yfir
höföi sér langa fangelsisvist og
stórar fjársektir fyrir að nota orð
einsog „mannvitsbrekkur”,
„landvarnamenn”, „hugprúðir
dátar”, „kumpánar” o.s.frv., þá
er verið að gera þesskonar tilraun
til að fletja út tunguna og geril-
sneyöa öll þjóðmálaskrif, að þvi
verður ekki unað, hvorki af rit-
höfundum, blaðamönnum né öðr-
um þeim sem beita vilja lifandi
og mergjuðu máli. Harðorð um-
mæli min voru þvi ekki einasta
fordæming á „alvarlegustu at-
lögu við tjáningarfrelsi sem mér
er kunnugt um hérlendis”, heldur
einnig andóf gegn augljósri og
hættulegri tilraun til að gelda
móðurmálið.
Reynt að hefta
tjáningarfrelsið
Tjáningarfrelsi er hornsteinn
þess lýðræðis sem þjóðir um
noröanverða Evrópu og Ameriku
hafa búið við um lengri eða
skemmri tima i hartnær tvær ald-
ir. An tjáningarfrelsis verður lýð-
ræöi ekki annað en skuggi af
sjálfu sér og býður heim einræði
flokka eða einstaklinga, einsog á-
takanlegast hefur komið fram um
austanverða Evrópu og raunar
viöa annarsstaðar. Þvi er ekki að
leyna að á öllum timum hafa ver-
ið á kreiki öfl i Evrópu og
Ameriku sem leitast við að hefta
tjáningarfrelsi og þarmeð naga
rætur lýðræðisins. Hefur þetta
einatt verið gert undir yfirskini
þjóöarhagsmuna og almanna-
heilla, og er skammt að minnast
manna á borð við Benito Musso-
lini á Italiuj Adolf Hitler i Þýska-
landi, Joseph McCarthy i Banda-
rikjunum, að ekki sé minnst á á-
stand það sem enn rikir á Spáni
og til skamms tima rikti i
Portúgal og Grikklandi. Jafnvel
þar sem lýðræðishefðum er fylgt
aö forminu til, gætir viða tilhneig-
inga til að hefta frelsi þegnanna
til að tjá sig opinskátt og skiptast
á skoðunum. Þessi tilhneiging var
sterk i stjórnartið de Gaulles i
Frakklandi, einkum að þvi er
varðaði rikisfjölmiðla; hún kom
fram i ofsóknum vestur-þýska
stjórnmálamannsins Franz Jos-
efs Strauss á hendur timaritinu
„Der Spiegel” og linnulausum of-
sóknum Richards Nixons og skó-
sveina hans gegn andstæðingum
Vletnam-striðsins i Bandarikj-
unum; og hún er ekki heldur ó-
þekkt hérlendis, samanber lát-
lausar tilraunir Morgunblaðsins
til að niða mannorðið af einstakl-
ingum sem reynt hafa að losa um
flokksbönd þjóðmálaumræðu i
fjölmiðlum og nú siðast viðleitni
tveggja stærstu stjórnmálaflokka
landsins við að skerða sjálfstæði
Rikisútvarpsins og koma þvi aft-
ur undir aga og eftirlit flokkspóli-
tiskra varðhunda.
Með hliðsjón af þessari þróun
og þeim sifelldu hættum sem
steðja að lýðræði og tjáningar-
frelsi, bæði hérlendis og erlendis,
veröur að skoða hin snöggu og
heiftugu viðbrögð við kærum for-
kólfa „Varins lands” á hendur
þeim mönnum sem dirfðust að
gagnrýna og fordæma framferði
þeirra og tjá skoðanir sinar á
sliku atferli umbúðalaust með
þeim orðaforða sem almennt er
gripið til i þjóðmálaumræðu hér-
lendis. Þessi viðbrögð birtust ekki
einvörðungu i þeim ummælum,
sem hér er stefnt útaf, heldur
einnig og ekki siður I álitsgerð
tólf-manna nefndar Rithöfunda-
sambands lslands (réttarskjal
nr. 2), yfirlýsingu 152 manna
(réttarskjal nr. 3), yfirlýsingu 11
manna (réttarskjal nr. 4), for-
dæmingu Stúdentaráðs Háskóla
Islands á VL-kærum (réttarskjal
nr. 7), grein Thors Vilhjálmsson-
ar, „Þagnarmúrinn rofinn”, i
Þjóðviljanum 27. júni 1974 (rétt-
arskjal nr. 5) og i fjölmörgum
ályktunum og yfirlýsingum
margskonar samtaka og ein-
staklinga.
Það sem um yar að ræða var
framar öðru sú rökstudda sann-
færing, að hér væri verið að fara
inná braut sem reynast mundi
hættuleg bæði iýöræði og tján-
ingarfrelsi i landinu. Réttarþróun
hefur á undanförnum árum mjög
gengið i þá átt að auka málfrelsi i
pólitiskum umræðum, ekki sist á
Norðurlöndum. Málshöfðun tólf-
menninganna var þvi vitaverð
tilraun til að stöðva heillavænlega
þróun eða jafnvel snúa henni við.
Þess vegna
ritfrelsi
Nú er það alkunna að viða i lög-
gjöf er hagsmunaárekstur eða
hagsmunaágreiningur sem meta
verður eftir málsatvikum hverju
sinni. Við höfum skýlaus
stjórnarskrárákvæði um óheft
ritfrelsi (72. grein), en við höfum
einnig meiðyrðalöggjöf sem setur
þessu frelsi ákaflega þröngar
skorður, sé henni beitt til hins ýtr-
asta. Við höfum sömuleiðis ský-
laus ákvæði um persónufrelsi og
friðhelgi heimilis og einkalifs, en
jafnframt lögbundnar heimildir
lögreglu til að svipta menn frelsi,
oft af litlu tilefni, eða rjúfa frið-
helgi heimilis og einkalifs. Rit-
frelsið, sem stjórnarskráin 'legg-
ur svo rika áherslu á, á rætur sin-
ar i þeim skilningi löggjafans, að i
lýðfrjálsu samfélagi verði opin-
berar og óhindraðar umræður að
geta farið fram um opinber mál.
Væru hinar almennu reglur um
meiðyrðaábyrgð látnar gilda um
sllka opinbera gagnrýni, væri
henni alltof þröngur stakkur
skorinn, og er það löngu viður-
kennt, sem og það að „vegna op-
inberra og almannahagsmuna er
óhjákvæmilegt, að umræður um
opinber málefni njóti nokkurs
frjálsræðis” (Gunnar Thorodd-
sen: Fjölmæli, bls. 233). „Um
ærumeiðingar er það löngu viður-
kennt, að árásir á æruna, sem
væru ólögmætar eftir almennum
reglum, geta verið lögmætar, ef
rikir hagsmunir liggja til grund-
vallar þeim árásum” (Fjölmæli,
bls. 232). I þvi tilviki sem hér um
ræðir hlýtur það að liggja hverj-
um heilskyggnum manni i augum
uppi, að sá æruréttur sem tólf-
menningarnir gera tilkall til i
stefnu sinni og nánar verður vikið
aö siöar er svo miklu veigaminni
en þeir almennu og opinberu
hagsmunir, sem umræðan og á-
deilan snerist um, að þetta tvennt
verður ekki nefnt i sömu andrá
nema i hálfkæringi eða gamni.
Hér er ekki einungis um að ræða
hagsmuni tjáningarfrelsis i land-
inu, sem er hornsteinn lýðræðis
og skoðanafrelsis, heldur einnig
heimild manna til að beita tung-
unni á tilþrifamikinn hátt. Um
inntak ummæla minna ræði ég
siðar.
Atferli 12 óhappa-
manna
Það sem skiptir máli við úr-
lausn á þvi, hvort tiltekin ummæli
séu heimii eða ekki, er i fyrsta
lagi tilefnið. Spyrja má hvort
stefnendur hafi gefið tilefni til
þeirra skrifa, sem þeir kæra útaf,
og hvort skrifin séu i tengslum við
tilefnið. I þvi sambandi hlýtur að
vakna sú spurning, hvor aðilinn
eigi raunverulega upptökin. I
annan stað verður að útkljá,
hvort ummælin séu i góðri trú,
hvort þau styðjist við bjargfasta
sannfæringu eða persónulega
skoðun á þjóðmálum. 1 þriðja lagi
verður sú spurning fyrir, hvort
ummælin fari útfyrir þau mörk
sem stjórnmálaumræðu i landinu
hafa verið og eru sett.
Þessum þremur spurningum er
auðsvarað. Ummæli min voru
látin falla að gefnu beinu tilefni
stefnenda. Þau eiga sér rætur i
bjargfastri sannfæringu minni og
persónulegu mati á atferli þeirra
tólf óhappamanna sem hér hafa
stefnt mér fyrir rétt. Þau fara
hvergi útfyrir þau mörk sem
þjóðmálaumræðu á Islandi hafa
veríð sett á undanförnum áratug-
um.
Lög þarf að
endurskoða
Mér var og er fullkunnugt um,
að hver þjóðfélagsþegn hefur ó-
skoraðan rétt til að leita fulltingis
dómstóla, telji hann ástæðu til að
fá einhver ummæli eða umsögn
dæmd ómerk, en á þvi er að minu
mati reginmunur að fá orð um
einstaka menn dæmd ómerk og
að krefjast þyngstu refsinga,
fangelsana og fjársekta, fyrir orð
sem birst hafa á prenti um póli-
tiskt athæfi tiltekins hóps manna.
Það er einmitt i þessu sem árás
tólfmenninganna á tjáningar-
frelsið er fólgin. Ég benti á það
meðal annars i þeim ummælum,
sem hér er stefnt útaf, að hefði
meiðyrðalöggjöfinni verið beitt
einsog forkólfar „Varins lands”
ætla sér að gera, þá hefðu höfund-
ar á borb við Halldór Laxness og
Þórberg Þórðarson setið i tukt-
húsum hálfa ævina. Það var vafa-
laust þessi annmarki á meiðyrða-
löggjöfinni,sem lá til grundvallar
þeirri yfirlýsingu stjórnar Blaða-
mannafélags íslands, að tima-
bært væri orðið að láta fram fara
endurskoðun á islenskri meiðyrða
löggjöf og færa hana til nútima-
legra horfs. Þegar höfundar á
borð við Soltsénitsin eru ofsóttir,
fangelsaðir og lokaðir inná geð-
veikrahælum i Sovétrikjunum, er
óspart vitnað i sovésk lög af
valdamönnum og formælendum
þeirra þar eystra. Þessir höfund-
ar sæta meðferð, sem allir rétt-
sýnir menn fordæma i krafti
laga sem réttsýnir menn hljóta
einnig að fordæma. Islenskir
höfundar sem og aðrir hafa fulla
heimild, ef ekki beinlinis skyldu,
til að benda á annmarka og vara
við hættum, sem felast kunna i ó-
fullkominni löggjöf og óprúttinni
beitingu hennar. Enginn lætur sér
væntanlega til hugar koma, að lög
séu smiðuð af alvitringum eða
hafi eilifðargildi. Þau þarf að
endurskoða og lagfæra, enda er
sifellt unnið að slikri endurskoð-
un. Þessa er ekki sist þörf hér-
lendis, þarsem meiðyrðalöggjöfin
byggist i svo rikum mæli á forn-
um og að ýmsu leyti úreltum hug-
myndum um æruvernd.
— Hópur — ekki
einstaklingar
Ég legg áherslu á, að i ummæl-
um minum vék ég hvergi að ein-
staklingum i tólf-manna hópnum,
heldur fjallaði einungis um hóp-
inn I heild. Lögspakir menn hafa
lengi deilt um það, hvort tilteknir
hópar manna geti notið sameignl.
æruverndar. Sýnist þar sitt
hverjum og er langtffrá að nokk-
ur allsherjarskoðun riki um þetta
mál. Þó munu ýmsir merkir
fræðimenn vera þeirrar skoðunar
að ópersónulegir aðilar geti verið
andlag ærumeiðinga, þó þeir hafi
ekki huglæga æru og ólögmætar
árásir á hana geti þvi ekki átt sér
stað. Þessir fræðimenn telja að ó-
persónulegir aðilar geti haft
sjálfstæða hlutlæga æru. En jafn-
vel þeir, sem eigna vilja óper-
sónulegum aðilum hlutlæga æru,
leggja áherslu á, að æruvernd ó-
persónulegra aðila geti alls ekki
náð til hverskonar samtaka og
mannhópa sem eiga eitthvað
sameiginlegt. Það mun almennt
viðurkennt meðal þessara fræði-
manna, að mannhópar eða sam-
tök þurfi að fullnægja þremur
skilyrðum að minnsta kosti til að
njóta æruverndar: 1) Aðilinn
verður að hafa lög, samþykktir
eða aðrar reglur um starfsemi
sina, en þær reglur þurfa alls ekki
að vera staðfestar af opinberu
valdi. 2) Aðili verður að hafa
stjórn eða fyrirsvarsmenn. 3)
Samtökin verða að vera varan-
leg. (Sjá Fjölmæli, bls. 166—167).
Engu þessara skilyrða fúllnægir
hópurinn, sem gaf sjálfum sér og
timabundnum athöfnum sinum
heitið „Varið land”. Það er þvi
gagnstætt öllum réttarhefðum og
öllum niðurstöðum fræðimanna,
að tólfmenningarnir hafi sem
hópur hlutlæga æru og njóti æru-
verndar. Þegar þarvið bætist
gæsla hinna veigamestu hags-
muna, sem eru skoðana- og tján-
ingarfrelsi i landinu, þarf vart að
fjölyrða um, hve fjarstæð þessi
Við þingfestingu fyrstu meiðyrðamálanna sl. vor: Arni Björnsson, þjóðháttafræðingur og biaðamenn-
irnir Hjalti Kristgeirsson, Uifar Þormóðsson og Dagur Þorleifsson.
stefna er, bæði frá lögfræðilegu
og þjóðfélagslegu sjónarmiði.
Að lokum jerir Sigurður grein
fyrir einstökum ummælum sin-
um. Verður sá kafli greinargerð-
ar að biða birtingar.
Mun ég nú ræða hin einstöku
ummæli sem stefnt er útaf i þessu
máli.
Ég mótmæli þeirri aðdróttun i
greinargerð lögmanns stefnenda,
Gunnars M. Guðmundssonar, að
ummæli min séu „óviðurkvæmi-
leg, ósönn og i einu orði sagt
rakalaus gifuryrði, sem enginn
fótur er fyrir. Ummælin eru höfð i
frammi og breidd út gegn betri
vitund”. — Nú er mér spurn,
hvaöan kemur lögmanninum vit-
neskja um hvað ég geri eða geri
ekki gegn betri vitund? Stendur
hann i einhverju einkasambandi
við æðri máttarvöld, sem opin-
bera honum hvatir og kenndir
annarra manna, eða nýtur hann
kannski einsog ýmsir fleiri aðilar
i islensku þjóðfélagi fulltingis og
milligöngu miðla, innlendra eða
erlendra? Ég spyr vegna þess að
mér þykja yfirlýsingar af þessu
tagi bera iskyggilega sterkan
keim af miðaldalegum hugar-
fóstrum, og vitaskuld hafa verið
til formyrkvaðir miðaldamenn á
öllum öldum.
Þv! verður ekki neitað
Um l:LHér er um að ræða al-
varlegustu atlögu við tjáningar-
frelsi sem mér er kunnugt um
hérlendis....”j
Hér hvilir sú óumflýjanlega
skylda á stefnendum að hrekja
þessi ummæli eða afsanna þau.
Er þeim kunnugt um aðra alvar-
legri atlögu að tjáningarfrelsi
hérlendis en kærurnar á hendur
gagnrýnendum og fordæmendum
„Varins lands”? Þvi verður með
engum útúrsnúningum neitað, að
kærurnar eru tilræði við tjáning-
arfrelsið, hvort sem islenskt
dómsvald metur slika atlögu lög-
mæta eða ólögmæta. Hvort við-
brögð stefnenda við óvæginni
gagnrýni hafi verið „eðlileg” er
matsatriði, en ég hygg að flestir
fulltiða islendingar, sem ekki.eru
þegar blindaðir af vesturheimsku
ofstæki, eigi erfitt með að vera
samdóma stefnendum i þvi máli
með hliðsjón af þeim hefðum sem
skapast hafa i þjóðmálaumræð-
um á lslandi.
Vissulega hörð orð
Um 2:(,.Þeir þýlyndu og þjóð-
villtu tólfmenningar, sem þykjast
vera að verja æru, sem þeir hafa
aö dómi þjóðhollra islendinga
týnt, eru hér að fara inn á braut,
sem gæti ekki einungis reynst
hættuleg tjáningarfrelsi lands-
manna heldur sjálfu lýðræðinu i
landinu....”)
Hér er vissulega farið hörðum
oröum um hóp manna og atferli
hans, en hvergi talað um „þjóð-
niðinga” né ýjað i þá átt, þó stefn-
endur telji sér sæma að útleggja
orð min á þann veg. Ég hlýt að
hafa fulla heimild til að álita
þessa tólfmenninga „þjóðvillta”
og tjá það álit opinberlega, einsog
ég þykist hafa fullt leyfi til að
telja hóp manna „vegvilltan”
hafi hann villst af réttri leið eða
„áttavilltan” ef hann hefur týnt
öllum áttum. Um „þýlyndi” tólf-
menninganna mætti hafa langt
mál, en ég læt mér nægja að vitna
i orðabókarþýðingu Arna
Böðvarssonar: „Þrællundaður,
fullur undirlægjuháttar, sem
skriður fyrir yfirboðurum sin-
um”, og benda á að afstaða
þeirra til hins erlenda „varnar-
liðs”, sem þeir vita jafnt og allir
aörir Islendingar að er fyrst og
fremst haft hér að féþúfu, skiptir
varnir landsins engu máli, en
býöur heim stórkostlegri hættu ef
til stórveldaátaka kæmi á norð-
anveröu Atlantshafi, ber vitni
undirlægjuhætti og þrælsótta við
húsbændurna i vestri. Það er að
minu mati þýlyndi af verstu teg-
und að vilja stofna þjóð sinni i
bráða tortimingarhættu til að
þóknast vesturheimskum ráða-
mönnum, jafnvel þótt f járhagsleg
umbun komi fyrir — eða öllu
heldur: þýlyndið verður að þvi
skapi fyrirlitlegra sem það á
dýpri rætur i ábatavoninni. Bendi
ég i þessu sambandi sérstaklega
á greinar Sigurðar Lindals i dag-
blaðinu Visi 16. og 18. mars 1974
(réttarskjal nr. 6).
Ég og aðrir þjóðhollir islend-
ingar erum þeirrar skoðunar að
tólfmenningarnir hafi týnt æru
sinni með málshöfðunum sinum
og öllu umstangi i sambandi við
hina illræmdu undirskriftasöfnun
og tölvuúrvinnslu. Að til séu þjóð-
hoilir islendingar, sem séu ann-
arrar skoðunar, skal ég ekki for-
taka, en skrýtin þykir mér þjóð-
hollusta sem ber i bætifláka fvrir
atlögu aö sjálfum grundvelli lýð-
ræðis i landinu. Ég hef fyrr i þess-
ari greinargerð lýst i hverju sé
fólgin hættan sem tjáningarfrelsi
og lýðræði stafar af kærumálum
tólfmenninganna.
Að gömlum
og góðum
þjóðlegum sið
Um 3: („... hrokafullu þjóðnið-
ingar/.')
Ég hef áður bent á að ég tel mig
hafa fulla heimild til að telja tólf-
menningana þjóðvillta. Um hroka
þeirra visa ég til samhengis um-
mælanna, en þau eru i heild sinni
þannig: „A sama tima og þjóð-
kjörnir fulltrúar landsmantia
bera hver annan vömmum og
skömmum og opinber málgögn
þeirra feta dyggilega i fótspor
þeirra, eru þessir hrokafullu
þjóðvillingaraðheimta, að um þá
sé f jallað i pempiulegum hómiliu-
stil, þegar ekkert ætti betur við en
mergjaðasta málfar Jóns Vida-
lins”. Ég tel það bera vitni hroka
að heimta annarskonar viðbrögð
sér til handa en tiðkanleg eru i
þjóðmálaumræðu hérlendis, og
enn meiri hrokavott tel ég það
vera að neita að ræða málin á
mannfundum eða i fjölmiðlum, en
gripa til meiðyrðalöggjafarinnar,
þegar menn bregðast við sliku at-
ferli að gömlum og góðum þjóð-
legum sið með mergjuðum
skammagreinum.
Er „kumpáni”
móðgandi orð?
Um 4: (... Þessir kumpánar
þykjast hafa að baki sér hinn svo-
kallaða þögla meirihluta, en
mættu gjarnan minnast þess að
Adolf Hitler og hans nótar fóru
sinu fram i sömu blindu trú, og
allir vita hvað af þeirri trú
leiddi.)
„Orðið kumpánar telja stefn-
endur móðgun við sig,” segir i
stefnu, og krefjast þeir sekta og
allt að eins árs varðhaldi fyrir
þetta eina orð. Samkvæmt orða-
bók Arna Böðvarssonar merkir
kumpáni „félagi, náungi, kunn-
ingi”. Þoli hinir ofurviðkvæmu
tólfmenningar ekki einusinni svo
saklausa nafngift, er kannski ekki
að furða þó þeir hafi hlaupið til og
kært útaf öðrum grófari umsögn-
Framhald á 11. siðu.
Listamennirnir eiga að ráða Kjarvalsstöðum
Undanfarna daga hefur mátt
lita i dagblöðum borgarinnar, að
undanskildum Þjóðviljanum eilift
nagg og skitkast af lágkúruleg-
asta tagi i listmálara okkar vegna
deilunnar um Kjarvalsstaði,
hverjir eigi þar húsum að ráða.
Þetta blessaða fólk sem haft hef-
ur forustuna i þessum menn-
ingarfjandsamlegu skrifum fékk
heldur betur málið þegar aðsókn
að sýningu Jakobs Hafsteins var
svo góð sem raun ber vitni.
Nú vita það allir að deilan stóð
ekki nema að litlu leyti um þá
merkilegu persónu, hún átti sér
dýpri rætur. En málið var látið
snúast um Jakob og þá var nú
hægurinn hjá fyrir stærsta flokk-
inn I landinu að bjarga borgarráði
og fylgifiskum þess frá klaufaleg-
um og asnalegum vinnubrögðum
og sýna myndlistamönnum hvað
það var sem alþýðan vildi sjá.
Þessi blekkingarstarfsemi átti að
verða sönnun sem auðvitað engin
sönnun varð. Sýning Jakobs varð
aö meðaumkunarverðri pólitiskri
sýningu.
Hitt er svo annað mál, að grun-
laust finnst manni ekki að þessi
umtalaði maður hafi beitt dálitilli
frekju með þvi að nota borgar-
ráðið, sem auðvitað er hans ráð
til að koma sýningunni að i
Kjarvalsstaðahúsinu.
Annars finnst mér það óhugs-
anlegt þegar pólitiskir flokkar
eru farnir að segja hverjir séu
skáld og hverjir séu myndlistar-
menn.
Það er ekki langt siðan ihaldið i
framsókn og ihaldiö i Sjálfstæðis-
flokknum lögðu hendur sinar á
höfuð tveggja skáldsagnahöf-
unda, blessuðu þá og sögðu: „Þið
eruð mikil skáld, heyrið þið það,
þið eruð stórskáld. Við setjum
ykkur á heiðurslaun i hæsta
flokki! ”
Þar með var það búið og gert og
mennirnir orðnir stórskáld. En
fólkið i landinu sagði: „Aumingja
mennirnir að lenda I þessu, þetta
var nú meira slysið”.
Það á kannski ekki við að slá á
létta tóna þegar svona alvarlegir
hlutir eru að gerast. En grátlegt
er að mótmælin skuli ekki dynja
yfirúr öllum áttum. Reyndar eru
komin mótmæli frá rithöfundum
og tónlistarmönnum, en aftur á
móti heyrist hvorki hósti né stuna
frá háskólanum okkar, hann er
eins og dauðs manns gröf. Úr
þeirri átt hefði maður þó getaö
vonast eftir hljóði þegar vegið er
að einni listgrein þjóðarinnar.
Ekki var það nú svo gott.
Maður gæti haldið að þeir
mættu ekkert láta i sér heyra
austan Miklubrautar né vestan
Reykjavikurvegar. Það sem við
og aðrir óbreyttir alþýöumenn
viljum er að Kjarvalsstaöir séu
gerðir að fyrsta flokks menn-
ingarstöð, þar sem ekkert sé sýnt
nema það besta sem þjóðin hefur
upp á að bjóða, ekki eingöngu i
málaralist heldur einnig öðrum
listgreinum. Við óskum eftir
fræðslu og meiri fræðslu. Enginn
verður óbarinn biskup. Það verð-
ur að kenna okkur að meta listina
á hvaða sviði sem er með fundar-
höldum og fyrirlestrum. Ef þeir
sem lærdóminn hafa og þekking-
una eru ekki til þess færir, til
hvers er þá menntunin?
Kjarvalsstaðir eiga eingöngu
að vera i höndum listamanna.
Þeir eiga að ráða framkvæmda-
stjóra og sjá um húsið að öllu
leyti. Riki og borg eiga að styrkja
þá eftir þörfum. Þeir eiga bók-
staflega aðausa i þá peningum og
i öngvu að spara. Það væri islensk
menning. Hún hefur verið og
verður og heldur áfram að vera
okkar sverð og skjöldur.
Þetta veit þjóðin, en það er
aldrei nóg að vita hlutina, það
verður aö framkvæma þá.
Það er ekki hægt að þola það
lengur að pólitiskir flokkar segi
menningarstarfseminni fyrir
verkum. Einar Andrésson.