Þjóðviljinn - 20.03.1975, Qupperneq 2

2 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 20. marz 1975.
„ Verkfall er
ekki leikfang”
„Svo má brýna deigt járn að
biti” hefur löngum verið haft
fyrirsatt, en nú er einsog þetta sé
lika búið að tapa gildi sinu ekki
siður en krónan. Manni verður á
að spyrja: Hvað þarf að brýna
verkalýðsforystu okkar lengi og
mikið til að hún biti frá sér?
Nú er nýlega liðið eins árs af-
mæli siðustu kjarasamninga
A.S.I., sem voru um margt sér-
stæðir en skulu ekki ræddir hér,
enda löngu búnir að tapa gildi
sinu og tilheyra fortiðinni, engum
til gagns nema sagnfræðingum og
e.t.v. sálfræðingum framtiðar-
innar. Aftur á móti fer nú að
styttast i önnur timamót öllu
merkari: eins árs afmæli ógild-
ingar samninganna, með bind-
ingu visitölunnar.
Mitt á milli þessara timamóta
er ekki úr vegi að skoða það ser.i
gerst hefur á þessu makalausa
ári og þá einkum það, sem ekki
hefur gerst. Það sem gerst hefur
á árinu, siendurteknar árásir rik-
isvaldsins á launafólk er ekki
neitt undrunarefni, það er aðeins
það sem við var að búast af ihaldi
og framsókn. En það sem ekki
hefur gerst, gagnaðgeröir sam-
taka launafólks, er öllu furöu-
legra umhugsunarefni.
Visitölubindingin, fyrsta árásin
á samningana, reyndist eins og
marga grunaði, aðeins upphaf
lifskjaraskerðingarinnar. En við-
brögð þeirra, sem lifa á þvi að
gæta hagsmuna launafólks urðu
engin, sem rikisvaldið þurfti að
gera sér rellu út af.
Þegar svo rikisstjórn aftur-
haidsins tók við, var það Ijóst að
ekki var að vænta neinna við-
bragöa frá verkalýðshreyfing-
unni. Afturhaldið gat i friði og ró
hleypt hverri verðhækkunar-
skriðunni af annari yfir launafólk
án þess að neitt yrði aðhafst á
móti. Loksins þegar gengið var
fellt á siðasta hausti rumskuöu
foringjar launafólks, létu segja
upp samningum og sögðu: hingað
og ekki lengra! En rikisvaldið
gekk hingað og miklu lengra i
heiftarlegum árásum sinum á
launafólk og svæfði forystuna aft-
ur með dúsu sem kölluð var „lág-
launabætur”.
Siðan fréttist ekkert af samn-
ingamönnum A.S.l. en verðhækk-
anirnar héldu áfram að steypast
yfir, ofboðslegri en nokkru sinni
fyrr, þar til gengið var fellt á ný
og nú enn meira en fyrr. Við
þessa seinni og meiri gengisfell-
ingu er eins og foringjunum verði
ljóst að friðurinn er úti og mál að
vakna. Nú er sagt: útlitið er
svart! Siðan er óskað eftir verk-
fallsheimildum mörgum mánuð-
um eftir að átt hefði að beita slik-
um heimildum.
Þá er sest að samningaborði við
rikisvald og atvinnurekendur til
að ná ránsfengnum aftur „i á-
föngum” án þess þó að launafólki,
umbjóðendum samningamann-
anna sé gert ljóst á hvern hátt það
eigi að gerast.
011 þessi saga er með slikum
endemum að furðu sætir, hvilikt
langlundargeð verkalýðsforingj-
arnir hafa til að bera. Ekki verð-
ur betur séð en rikisvaldið geti
leyft sér að ráðast á launafólk
með sifellt heiftarlegri árásum,
án þess að til nokkurra aðgerða sé
gripið af hálfu verkalýðshreyf-
ingarinnar.
Leiðtogar launafólks virðast
geta horft á það með jafnaðargeði
að þjarmað sé að launafólki jafnt
og þétt og þeirra eigin verk,
kjarasamningarnir frá i fyrra, að
engu gerðir, aðeins fáeinum vik-
um eftir að þeir voru undirritaðir.
Þessir menn, sem hafa flestir
atvinnu af að gæta hagsmuna
launafólks virðast þurfa eitthvað
meira en tvær gengisfellingar,
ársvisitölubindingu og stöðugt
hækkandi verð á öllum nauðsynj-
um til að þeim detti i hug að hysja
upp um sig og fara að vinna fyrir
kaupinu sinu.
Engu er likara en að þessir
launþegar verkalýðsins viti ekk-
ert um samningamál. Viti ekki að
út úr samningaviðræðum undan-
genginna ára hefur ekkert komið
meðan orðin ein hafa veriö látin
nægja. Þá fyrst þegar verkfalli
hefur verið hótað eða beitt, hefur
komist skriður á málin.
Forseti A.S.t. lætur hafa eftir
sér i Visi að verkfall sé ekki leik-
fang! Og hvað með það? Heldur
maðurinn að hann sé kosinn for-
seti A.S.t. til þess eins að leika
sér? Forseti A.S.Í. þarf ekki að
segja launafólki neitt um það
hvað verkfall er. Verkfall er það
ástand þegar menn selja ekki
vinnu sina vegna þess að þeir fá
ekki fyrir hana það verð sem þeir
þurfa til að viðhalda sér og vinnu-
afli sinu. Verkfall er bitrasta
vopn verkalýðshreyfingarinnar,
vopn sem ekki er beitt nema i
neyðartilfellum og i fulla hnef-
ana. En nú er og hefur lengi verið
neyðarástand og launafólk hefur
fyrir löngu fengið fulla hnefa af
kaupráni og öðrum glæpaverk-
um.
Hvenær mun sá timi koma að
þörf sé á bitrasta vopninu ef ekki
einmitt núna?
Verkalýður landsins stynur
undan kjaraskerðingunni og þolir
ekki lengur að ekkert sé gert til að
bæta kaupránið.
Ræningjaforingjar afturhalds-
ins munu ekki láta af iðju sinni,
fyrr en verkalýðshreyfingin lætur
hart mæta hörðu og beitir öllu afli
sinu til að rétta hlut sinn.
LOP AÚTFLUTNIN GUR
SKAPAR HÆTTU
t frásögn af blaðamannafundi
er Félag textilhönnuða og Kven-
félagasamband Islands hélt gætti
ónákvæmni, varðandi hugtök,
sem notuð eru við prjónaskap.
Greinamunur var ekki gerður á
framleiðslu prjónavöru i vélum og
handprjóni. Þvi var talað um
framleiðslu fatnaðar erlendis
þegar eingöngu var um að ræða
hönnunarþáttinn. Lopi er fram-
leiddur til að handprjóna úr. Þótt
hér innanlands megi tala um
handprjón i þvi magni að um
framleiðslu sé að ræða verður það
vart gert annars staðar. Útlend-
ingar hafa hins vegar spreytt sig
á að hanna flikur úr islenska lop-
anum fyrir timarit og heimilis-
iðnaðarfyrirtæki, sem siðan
pakka ákveðnu magni af lopa og
selja ásamt uppskriftum hönnuð-
anna til prjónakvenna. Fram-
leiðsla á sér þvi ekki stað erlendis
nema frá verkstæðum hönnuða og
nú bólar á „lopa” bands fram-
leiðslu i tveimur löndum. í grein-
inni hefur orðið meinleg villa, þar
sem stendur að útlendingar séu
farnir að vinna samkvæmt is-
lenskum hugmyndum, en þetta er
einmitt öfugt, þeir vinna sam-
kvæmt hugmyndum sinna eigin
hönnuða og afleiðing sú að lopinn
verður smám saman verðminni,
sem útflutningsvara. Hins vegar
hefur hin bága aðstaöa islenskra
hönnuða leitt til þess að útlend
timarit nýta sér átölulaust vinnu
þeirra án heimilda.
Auglýsingasíminn er
i75oo mam
Starfshópur textilhöm.
uða hélt á dögunum blaða-
mannafund um stöðu ís-
lenskrar prjónaiðju, en
Kvenfélagasamband
íslands gekkst einnig fyrir
þeim fundi.
Þar var lögð fram
greinargerð, sem hefur að
geyma þarfar upplýsingar
fyrir hvern þann, sem læt-
ur sig innlenda framleiðslu
einhverju skipta.
Hér fer á eftir meginhluti
greinargerðarinnar:
„Við álitum að stefnubreyt-
ingar sé þörf hjá islenskum ullar-
framleiðendum, sérstaklega hvað
varðar hönnun á ullarvörum og
viðhorf gagnvart þeim er hand-
prjóna ullarvörúr. tslensk ull,
r
Oska
islenskar ullarvörur, hannaðar og unnar erlendis, auglýstar i sænsku
Fcminu. Hönnuður Gerd Paulscn.
eftir hugmyndum en
greiða ekkert fyrir
sérilagi lopi, handunnar og vél-
prjónaðar flikur eru i sivaxandi
mæli að afla sér vinsælda á
erlendum mörkuðum. Sú skoðun,
að gerviefni muni leysa náttúru-
efnin af hólmi er nú á undanhaldi
og eftirspurn eftir hinum siðar-
nefndu að aukast.
Það sem gerir ullarvörur okkar
eftirsóknarverðar er fyrst og
fremst hvað hráefnið er sérstætt
og ólikt þvi, sem annars staðar
þekkist. Sauðfjárstofninn er litið
blandaður þvi að tilraunir kyn-
bóta á 18. öld leiddu af sér fjár-
kláðann og var þvi horfið að
mestu frá tilraunum i þá átt. Á
sama tima voru kindur annars
staðar á Norðurlöndum blandað-
ar ensku og spænsku kyni en það
gerði ullina hæfari til vélavinnslu.
Hér er það raka loftslagið, sem
mótar ullina þannig að togið
verður langt og stinnt en þeliö
finna og styttra. Of dýrt hefur
reynst að aðskilja þel og tog en
ull, sem er laus við tog þykir
hentugust til vinnslu. Ull okkar
hefur þvi verið almennt skrifuð,
sem gróf og vond ull á heims-
markaðinum, uns við lærðum að
vinna úr lopanum, sem verður til
sem millistig i vélavinnslu áður
en spuninn hefst. Lopinn er þvi
snúðlaus en samhangandi vegna
þelþráðanna og hægt er að vinna
úr honum handprjónaðar vörur
og sérkennileg fataefni.
Það á jafnt við um ullarvörur
og aðrar vörur að hagkvæmast er
að varan sé fullunnin innanlands.
Lopaflikinni ætti tvimælalaust
ávallt að fylgja islenskt yfir-
bragð. Slikt er mögulegt séu flik-
urnar prjónaðar innanlands, ell-
egar að islensk hönnun hafi áunn-
ið sér þann sess vegna vandvirkni
og smekks að þeim munstrum sé
ávallt fylgt hvort sem lopinn er
seldur i neytendapakkningum,
þar sem magnið er mælt og
munstur fylgir, eða i lausasölu.
Vinsældir lopans eru orðnar það
miklar, að norðmenn og banda-
rikjamenn eru farnir að fram-
leiða sinn eiginn „lopa” og i viku-
ritum frá Norðurlöndum og viðar
birtast æ oftar uppskrftir fyrir
lopa ásamt kynningum af hönn-
uðunum, og ný dönsk lopapeysa
er nú sem óðast að ryðja sér til
rúms. Á siðasta ári fluttum við út
30 tonn af lopa til Danmerkur,
sem Hándarbejdets fremme
pakkaði i neytendapakkningar
með sinum eigin munstrum og
seldi. Á þvi ári fluttum við út 343
tonn af lopa. Við erum hér að
missa afar dýrmætt frumkvæöi
út úr höndunum á okkur.
Útflutningstölur segja ekki alla
söguna, þvi að verðmæti, sem
fullvinnsla vörunnar skapar inn-
anlands kemur lika þjóðarbúinu
til góða. A undanförnum árum
hefur verið unnið að þvi að vanda
framleiðsluna og námskeið hald-
in fyrir prjónakonur I þvi skyni
Einnig hefur verið reynt að bæta
hönnunina, en framkvæmd
þeirrar vinnu hefur ekki
gefið von um árangur.
Tillögum til úrbóta hefur ver-
ið safnað af framleiðendum i
formi hugmyndabanka og sam-
keppna, þar sem verðlaun eru
veitt fyrir nokkur mynstur, en
fyrirtækin hafa siðan slegið eign
sinni á allar innsendar tillögur án
tillits til hvort þær einu sinni
fengu verðlaun. Siðan hefur til-
lögunum veriö breytt að vild og
gefnir út forskriftarbæklingar.
Hér eru höfundarlögin gersam-
lega sniðgengin, en þar er skýrt
kveðið á um að munstur falli und-
ir höfundarrétt og að ekki megi
breyta hugmynd án leyfis höfund-
ar, hvorki stærð, lit né endanlegu
útliti. Einnig er óleyfilegt að
endurselja hugmynd af hálfu
kaupanda til annarra aðila inn-
lendra eða erlendra án samþykk-
is höfundar. Verðlaun eða viður-
kenning af hálfu fyrirtækis er að-
eins hvatning til að fá innsendar
sem flestar hugmyndir. Vilji
fyrirtækið kaupa mynstrið kemur
til sérstök greiðsla jafnt þó að til-
lagan hafi hlotið verðlaun. 1
öðrum greinum listiðnaðar hefur
skapast ákveðin hefð varðandi
greiðslur fyrir hugmyndir og það
er eðlilegt að hönnun fatnaðar
fylgi sömu reglum.
Munsturgerð á sér gamla sögu,
sem er bæði þjóðleg og alþjóðleg
og það getur verið vafamál hvort
um sjálfstæða sköpun er að ræða,
en það er hlutverk dómnefndar að
skera úr um hvort svo er. Til eru
viðurkenndar reglur varðandi
dómnefndir i slikum samkeppn-
um. Skal sá er heldur samkeppn-
ina skipa 1—2 i nefndina, sérfrótt
fólk i viðkomandi listgrein skal
skipa 1—2, en báðir aðilar skulu
koma sér saman um oddamann.
Fagfólk tekur ekki þátt i sam-
keppnum fylgi þær ekki settum
reglum og finnst eðlilegast að al-
menningur geri það einnig að
skilyrði fyrir þatttöku sinni. Höf-
undarlögin ná vitaskuld yfir alla
jafnt.
Lopaprjón fer fram i heimahús-
um og engar tölur eru til yfir það
hversu fjölmennur sá hópur er
sem prjónar, innkaupastaðir eru
margir og prjónakonur hafa ekki
myndað með sér nein samtök.
Margar prjónakonur eru að
drýgja ellilaun, örorkubætur eða
tekjur af öðrum störfum eins og
ræstingum. Einnig prjóna þær
konur, sem komast ekki út af
heimilum vegna barna eða ann-
arra heimilisstarfa, ellegar eiga i
erfiðleikum með að komast að á
vinnumarkaðinum eftir að þær
hafa komið upp börnum sinum.”
Greinargerðinni fylgir siðan
tafla um verðlag á lopa og lopa-
fatnaði, en siðan segir:
„1 meðalstærð af lopapeysu fer
800 gr. af lopa, 900 gr. i stærri
peysu. 1 meðalstærð af peysu
kostar lopi 728.- sé lopinn keyptur
á 910 kr. kiló. 1 meðalstærð af
peysu kostar lopi 664,- sé lopinn
keyptur á 830 kr. kiló.
Prjónakona fær i sinn hlut fyrir
heila peysu (1550-^728) = 822 kr.
sé lopi keyptur án afsláttar en
(1550 h-664) =886 kr. sé lopinn
keyptur með afslætti. Rösk
prjónakona sem gerir ekkert ann-
að en prjóna allan daginn getur
lokið við eina meðalstóra peysu á
10—12 timum, með öllum frá-
gangi. Er þvi hægt að áætla tima-
kaup prjónakonu frá ca.
(822:11) = 74.65 til 85.45 kr.
Prjónakona verður sjálf að
kaupa og sækja hráefni sitt og
koma vöru sinni til verslunarinn-
ar eða kaupanda. Prjónakona
leggur til húsnæði, ræstingu,
áhöld, sápu, þvott og pressun á
peysunni auk prjónsins.
Prjónakona sem prjónar eigin
munstur fær ekkert aukalega
greitt fyrir munstur sin. Samt
óska verslanir eftir að prjónakon-
ur prjóni eigin munstur vegna
aukinnar fjölbreytni sem skapast
i vöru úrvali verslunarinnar.
Til gamans má geta, að innflutt
hneppt peysa kostar um 5.000.- kr
og er þá miðað við peysu úr gervi-
efnum og vélprjónaða i fjölda-
framleiðslu.”
Prentsmiöja
Þjóðviljans
annast
allskonar
setningu
og prentun
Prentsmiðja
Þjóðviljans hf.
Skólavörðustíg 19. Sími
17505