Þjóðviljinn - 24.04.1975, Side 20

20 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 24. apríl 1975.
Um vegferðarljóð
Ingólfs Davíðssonar
°g fleiri verk
Hægt er aö leggja ýmiss konar
mat á ljóð: eftir lifs og lista gildi,
söngva mýkt og sagna auðlegð,
meginkynngi og myndagnótt.
Ýmist skirskota þau einkum til
hugar eða hjarta, og er einu
skáldi þá fyrr nefnd, en öðru siðar
greind list sérstaklega léð. Þann-
ig hélt Einar Benediktsson þvi
fram, að Ibsen hefði verið heil-
ans, en Björnson hjartans skáld.
Samkvæmt þeirri skilgreiningu,
telst Einar liklega til flokks Ib-
sens, en Jónas Hallgrimsson er
þá skyldari Björnson, svo að
dæmi séu nefnd.
Svipað má visast segja um
Ingólf Daviðsson, sem gaf út sina
fyrstu kvæðabók, Vegferðarljóð,
siðari hluta árs 1973 og Leiftur
h.f. kostaði. Má þvi og segja, að af
henni sé komið nýjabragðið. En
þess vegna er hér á hana minnst
að fyrir henni hafa engar básúnur
verið barðar til þessa. Hið eina
sem ég hef séð skrifað um þá bók,
er skilningsglögg og greinargóð
ritfegn, sem birtist i Timanum
skömmu eftir að ljóðin komu út.
Var höfundur Karl Kristjánsson.
Ætla ég mér ekki þá dul að bæta
um þá grein, en vel gæti hún hafa
farið fram hjá einhverjum, sem
þetta les.
Ingólfur Daviðsson hefur is-
lenskan svip. Þó er hann fyrst og
fremst norðlenskur, en ber um
fram allt eyfirskan blæ, likt og
Jónas, eða þá Hannes Hafstein,
notar oft sömu hætti og þeim voru
tamir. Yrkisefnin eru tiðum svip-
uð, svo sem mannfagnaður,
ferðalög, eldgos, blóm og kven-
fólk. Hann er oft glettinn og gam-
ansamur, en aldrei grár. Hvorki
er hann eftirherma né bergmálar
önnur skáld, aðeins minnir á þau
eða aðra fræðimenn, lætur allt
flakka, likt og Ólafur Daviðsson,
enn einn samsýslungi hans.
Skáldið er ekki mjög formfast,
á til að láta rimorð yrkja fyrir sig.
En það gerðu þeir Jónas og
Hannes lika stundum, og var talin
kurteisi á þeirra dögum. Hvi get-
ur það ekki einnig verið svo af nú-
timamönnum eins og Ingólfi?
Heiti bókarinnar er réttnefni.
Ljóðin fjalla um feril og lif höf-
undar og samtfðarmanna hans
frá vöggu til grafar. Fylgt er is-
lenskri braghefð, það er stuðlum,
höfuðstöfum og hrynjandi. Eru
ljóðin oftast rimuð, sem reyndar
er ekkert sérislenskt fyrirbrigði,
þvi að rim hefur tiðkast a.m.k. i
öllum germönskum málum frá
þvi snemma á öldum þar til nú-
verið, að sáluhjálplegt hefur þótt
að fella niður allt slikt erfðagóss á
voru landi, ef menn ættu að telj-
ast skáld með skáldum. En
Ingólfur Daviðsson lætur þær
kenningar sem vind um eyru
þjóta og fer sinu fram. Telja má,
að einkunnarorð felist i þessari
vfsu:
Ljóðafórnir ég bcr á borð,
besta gjöfin er vængjað orð. —
Þó Pegasus stundum á hlaupun-
um hnjóti
' hygg ég, aö lesandinn sprettanna
njóti
A Hulduljóðaskáldið minnir t.d.
Málarinn á heiðinni. Þetta er
upphafið:
Mér leiðist Hellisheiði
með hraunin mosagrá.
Þar gufa gýs úr jörðu,
en grösin eru fá.
Kvæðið Heklugop 1947er að efni
til ekki ólikt Fjallinu Skjaldbreið
eftir Jónas, en háttur sami og
Skarphéðins I brennunni, sem
Hannes Hafstein kvað. Það hefst
svona:
Kammlega hrikti,
rofnaði gnlpan.
Sprakk sundur jörðin
og spúði ösku.
Hraunflóðið braust upp úr djúp-
unum dunandi,
hans
dró fyrir sólina gosmekki brun-
andi.
Dimmrauðum björgum úr bálinu
þeytandi,
blikuðu eldstrókar himinsins leit-
andi.
Eins konar eftirmáli er þetta
stef:
Hátt krauma enn
hrækatlar vitis.
Sitja 1 hllðum
svartir skaflar,
trautt mun ég trúa þér
tröllvættur forn,
skapandi máttur
og skaðræðis norn.
Eiginlegast er þó Ingólfi að
yrkja um blóm og tré, enda er
hann grasafræðingur að menntun
og ann öllum gróðri heils hugar.
Fyrst Blómavísna (1944) er þann-
ig, og eru þær ortar undir sama
hætti og Fifilbrekka J.H.:
Blessuð eyrarrósin rjóð,
rauða litar elfarbakka.
Blá af fjólu brekka góð,
býr I hólma hvannastóð.
Leik ég mér að lokasjóð,
llka ögn á berjum smakka.
Blessuð eyrarrósin rjóð,
rauða litar elfarbakka.
Kem ég þá að þeim flokki kvæða
Ingólfs, er mér þykir að saman-
lögðu bestur og hann kallar Hafn-
arlykil. Til skýringar er rétt að:
geta þess, að hann var einn afl
þeim sjö stúdentum, sem fyrstir
útskrifuðust frá Menntaskólai
Akureyrar 1929 og sigldi að loknu'
stúdentsprófi til kóngsins Kaup-
mannahafnar, hóf nám i náttúru-
visindum við háskólann þar og
lauk prófi sem magister i grasa-
fræði eftir 7 ár. 1 Hafnarlykli er
lýst tildrögum að siglingu hans og
lifi landa i Borginni við Sundið,
freistingum, sem þeir falla i,
heimþrá og hugarangri. Man ég
ekki til að hafa séð ferli Frónbúa
þar betur lýst i ljóði er hér er-
gert. Á þetta jafnt við lestur sem'
skemmtanir. En engin vanþörf
hefði verið á, að skýringar hefðu
fylgt, þar sem nöfn eru nefnd,
eins og t.d. i þættinum Þorláks
hóf. Hins vegar þekkja allir
þessa mynd i kvæðinu Boðað ti
fundar:
Þá gengur fram prófessor glett
inn á svip
gamansöm þyiur kvæði.
Og Blöndal minn syngur við
gitarsins grip
— góð eru skæðín bæöi. —
Þeir ávaxta islensk fræði.
Best þykir mér Ingólfi takast,
þar sem hann gerir upp dvöl sina I
Höfn:
Fyrrum þekkti ég hana Höfn,
hreykinn sigldi um islandsdröfn.
lærði á bók og lærði á lýð
Ijúfa sjö ára stúdentstið.
Löngum voru mér blómin bræð-
ur
bliðust stund út I grænum lund,
Forlögum sá er fyrir ræður,
flest lét heppnast við
Eyrarsund.
Þó að eitthvað smávegis megi
finna að forminu þarf i þvi enginn
áfellisdómur að felast. Ofstuðlun
kom lika fyrir meistarann Hall-
grim Pétursson eins og Ingólf
Daviðsson i hans vængjuðu orð-
um, sem hann vikur að i einkunn-
aróði sinum og vitnað var i hér að
framan. En hvað niðurstöðu hans
viðkemur, þá vita allir, sem Ing-
ólf þekkja, að þar er ekki farið
með neitt skrum. Hann stundaði
nám sitt kostgæfilega, lauk þvi
með sæmd á hæfilegum tima,
kvæntist ágætri, danskri konu,
sem hann fórnar viða fallegum
visum. Ein þeirra er þessi:
Sumar i lofti, sólin skin,
sætlega angar jörðin.
Fagnandi brúður biður mln
I borg við Limafjörðinn.
Ingólfur Davtðsson
Höfuðkostur Vegferðarljóða er
einmitt heilbrigt lifsviðhorf.
Skáldið hefur komist á rétta hillu,
er óvilsamt, aldrei neitt ,,aum-
ingja ég” i ljóðum þess eða vis-
um, eins og segja má, að sé nú
tiska i skáldskap. Hann Ingólfur
Daviðsson hefur álltaf haft gam-
an af að læra og lifa, enda nennt
hvoru tveggja undanbragðalaust.
t formála Hafnarlykils farast
honum svo orð meðal annars um
tilefni þess, að hann, fátækur
sveinn, varð þeirrar gæfu aðnjót-
andi að sigla til framhaldsnáms:
i Smiðjuhólsflekkinn mér borið
var brél
— bjartur þráður I forlagavef —:
Stóri styrkurinn fenginn. —
Sjáðu, faðir, ég sigli I haust,
sest i háskólann vandræðalaust,
hugur á Ilafnarslóð genginn;
hreyfum fagnaðarstrenginn.
En móður sinnar minnist hann
svo meðal annars:
The Folklore
of Ireland.
Sean O’Sullivan. Drawings by
John Skelton. B.T. Batsford 1974.
Bókin er gefin út i safnritinu
,,The Folklore of the British
Isles”, ritstjóri er Venetia J. Ne-
wall. 1 þessari bók eru gefnar út
áður óprentaðar irskar þjóðsög-
ur, eftir handritum úr þjóðfræða-
deild háskólans i Dyflinni, og eru
þær þýddar fyrir þessa útgáfu. Ir-
ar eiga elstu bókmenntir Evrópu-
þjóða á eigin tungu, og þvi voru
ýmis ævintýri og þjóðsögur skrá-'
settar þar mun fyrr heldur en
meðal annarra Evrópuþjóða og
hafa þvi einstakt gildi fyrir þjóð-
fræðirannsóknir. Irar urðu að sjá
sjálfum sér fyrir skemmti- og
dægrastyttingaefni eins og aðrar
þjóöir áður en prentun bóka hófst
og læsi varð almennara. Þeir
styttu sér stundirnar með dansi,
söngvum, leikjum og sögum, sög-
urnar tjáðu anda hvers tlma,
ævintýraheima, sein nú eru Iöngu
horfnir úr meðvitund þjóðarinn-
ar, en voru festir á blöð fyrir
langa-löngu. Flökkusögur frá
austurlöndum bárust til Irlands,
og svo voru sögurnar, sem rnót-
uðust í landinu sjálfu. Inntak og
boðskapur þeirra er fjölbreytileg-
Man ég þlna mjúku hönd,
mildi og hollráð gefin.
Frá þér út I fjarlæg lönd
fékk ég móðurbréfin.
Mér er ókunnugt um, hve hár sá
styrkur var, sem Ingólfur fékk
tilkynningu um i Smiðjuhóls-
flekknum og úrslitum réð um það,
að hann gat gengið menntaveginn
og lært grasafræði til prófs, en
siðan ræktað akur sinn til ómet-
anlegs gagns fyrir land og lýð. En
ég er sannfærður um, að það
framlag hefur borið góðan ávöxt.
Þegar eftir heimkomu sina að
loknu námi hóf Ingólfur grasa-
fræðiathuganir i sumarleyfum
sinum og hélt þeim stöðugt áfram
viða um land, birti niðurstöður i
Náttúrufræðingnum og viðar.
Oftast fór hann gangandi. Af
þeim ferðum taldi hann sig hafa
bæði heilsubót og skemmtun.enda
segir svo I Eftirmála:
Gakktu, hlauptu, rlddu
götur, fjöll og dal. —
Það bilar ekki hjarta
I brattgengum hal.
Auk ritgerða um gróðurathug-
anir, hefur Ingólfur birt fjölda
greina i Náttúrufræðinginn um
fræði sin, ætið svo ljóst og
skemmtilega skrifaðar, að fáir
visindamenn hafa staðið honum á
sporði i alþýðlegri framsetningu.
Þolir hann þar samanburð við
brautryðjendurna, Árna Frið-
riksson og Guðmund G. Bárðar-
son, stofnendur þess ágæta rits.
tslenskri garðyrkju hefur
Ingólfur Daviðsson verið mikill
haukur I horni sem ritstjóri Garð-
yrkjuritsins i mörg ár, fræðari
um ræktun grænmetis, skaðsemi
jurtasjúkdóma og varnir gegn
þeim. Mesta ritverk hans mun þó
vera Garðagróður, leiðbeiningar
um blómrækt og trjárækt og eins
konar garðaflóra Islands um leið,
falleg bók sem hann og annar
öndvegis grasafræðingur til, Ingi-
mar Óskarsson, skrifuðu i félagi.
Þá hefur Ingólfur Daviðsson
skrifað kennslubók i grasafræði,
Gróðurinn, sem um langt skeið
hefur verið notuð við kennslu i
unglingaskólum og virðist þvi
hafa hlotið mikla viðurkenningu.
ur. 1 þessari bók eru margvisleg-
ar tegundir sagna, hetjusögur og
goðsögur, legendur, sögulegar
frásagnir,blandaðar allskonar
þjóðtrú, bænir, gátur og söngvar
og ballöður. I bókarlok eru bókar-
skrár, registur og efnisská.
Anglo-Saxon England 3.
Edited by Peter Clemoes... Cam-
bridge University Press 1974.
t þessu ársriti eru birtar grein-
ar, sem snerta engil-saxa, menn-
ingu þeirra, tungu og sögu. Tólf
fræöimenn erú taldir útgefendur
auk Clemoes. Greinarnar eru
sextán auk bókaskrár frá 1973
um rit I þessari fræðigrein Meðal
greinanna er ágæt grein eftir
Nigel F. Barley um litahugtök i
forn-ensku önnur eftir Michael
Hunter f jallar um mat á fortið og
sögu meðal engils-saxa. Sú grein
á vissulega erindi til islenskra
fræðimanna i sambandi við rann-
sóknir isl. miðaldasagnfræði,
einnig grein Christine Fell
um lokakaflann i Sögu Játvarðar
konungs hins helga, þar sem segir
frá flutningi engil-saxneska
manna til Byzanz eftir valdatöku
normarina á Englandi Frásagan
i Játvarðarsögu er staðfest af
byzönskum heimildum, Orderic
Vitalis og Goscelin (Acta San-
AFERLENDUM
BÓKAMARKAÐI
Kem ég þá að nýjustu bók
Ingólfs, er heitir Blómin okkar.
Þar segir þó einnig frá dýrum og
sambandi þeirra við jurtalifið. Er
hún skrifuð i samtalsformi og ætl-
uð 10-12 ára börnum. Ætla ég, að
hér sé þörf og góð bók á ferð og
gerð af mikilli iþrótt, eins konar
smásögur, þar sem fyrirspurnir
og svör um furður dauðrar og lif-
andi náttúru eru lögð i munn
barna og fullorðinna á skáldlegan
og skemmtilegan hátt. Ég nefni
aðeins tvo kafla, sem hrifu mig
þegar við fyrsta lestur. Heitir
annar þeirra Fæðukeðjan, en
hinn Græna undrið.
Enn á ný er að vora. Græna
undrið gerist fyrir augum allra
dag frá degi og nótt eftir nótt. Nú
verður heillandi að hafa þau opin
fyrir leyndardómum lifsins og
fylgjast með ævintýrum þessa
undurs náttúrunnar. A það jafnt
við unga sem aldna. Ég ráðlegg
þvi foreldrum, öfum og ömmum,
að ógleymdum kennurum, helst
öllum, að lesa þessa bók vel og
veita börnum fulltingi við að
skynja þær vitranir, sem taka óð-
Eftir
Þórodd
Guðmundsson
frá Sandi
um að birtast með undrahraða
allt i kringum oss. „Með nýrri
sjón yfir hauður og haf sá horfir,
sem blómin skilur,” kvað Einar
Benediktsson, þvi að hið dáfagra
kvæði hans, t Slútnesi, endar á
þessum orðum. Viðar er þó
fallegt gróðurriki en þar. Jónas
Hallgrimsson kallaði blómin
„smávini fagra, foldar-skart” i
Hulduljóðum sinum, eins og
kunnugt er.
Flestum núlifandi islendingum
framar hefur grasafræðingurirm
og skáldið Ingólfur Daviðsson
stuðlað að auknum skilningi á
þessum smáu, fögru vinum vor-
um og yndisleik þeirra, bæði með
blómaljóðum sinum, gróðurrann-
sóknum og garðyrkjufræðslu.
Honum sé heiður og þökk fyrir
það allt. Gleðilegt sumar.
Hafnarfirði,
á sumarmálum 1975,
Þóroddur Guðinundsson.
ctorum Maii. Antwerpen 1688,
bls. 410). Þrátt fyrir þessar heim-
ildir hafa islenskir fræðimenn
hyllst til að taka ekkert eða litið
mark á kaflanum um þessi efni i
Játvarðarsögu, hvort heldur af
vanþekkingu á byzönskum heim-
ildum eða öðrum. Það er aðeins i
útgáfu sögunnar 1852, sem Rafn
og Jón Sigurðss. sáu um (Ann
aler for Nordisk Oldkyndighed og
Historie, bls. 3-43) að vitnað er I
Orderic Vitalis. Fleiri greinar eru
i ritinu sem margar hverjar
snerta islensk efni eins og flest
það, sem snertir menningu og
sögu engil-saxa.
Collected Essays
1952-1972
Gore Vidal. Heinemann 1974.
Gore Vidal er lipur penni, hann
hefur lengi skrifað i blöö og tíma-
rit um fjölbreytileg efni, og nú er
gefið út safn nokkurra greina
hans. Eitt einkenni hans er fjar-
lægð hans frá persónum og at-
burðum, það er likt og efnið snerti
hann litið, en þó rýnir hann það og
lýsir flestum mönnum betur. Það
hefur verið sagt um hann, að
hann skrifi um þá dauðu, eins og
þeir væru lifandi, og um þá lifandi
eins og þeir væru dauðir. Með
þeirri afstöðu hefur hann frjálsari
hendur og forðast með þvi hlut-
töku og of náin tengsl viö viðkom-
andi „fórnardýr”. Hér eru grein-
ar um Tarzan, Nixon, Mishima,
nýju frönsku skáldsöguna, klám,
Kennedy o.fl. o.fl. Efninu er rað-
að eftir timaröð. Þetta eru
skemmtilegar greinar, eins og
skáldsögur hans eru einnig, t.d.
Julian (Aposta) og Bur>
síöastnefnda er ný af ni