Þjóðviljinn - 29.06.1975, Blaðsíða 16

16 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. júni 1975.
Hjördís Bergsdóttir
velur gítargrip
við vinsæl lög
Tökum lagið
SÆL NÚ!
Þakka ykkur fyrir bréfin!
Loksins tökum viö fyrir lag eftir BOB DYLAN.
Það heitir Mr. Tambourine Man.
Flest ykkar kannast sjálfsagt viö þetta lag og ljóö. Vonandi öll.
Ég birti hérna þrjú af fjórum erindum ljóösins, þau, sem mest hafa
veriö sungin.
Mr. TAMBOURINE MAN
VIÐLAG:
C D G
Hey, MISTER TAMBOURINE MAN play a song for
C
me, G c a
I’m not sleepy and there is no place I’m
D
going to.
C D G
Hey, MISTER TAMBOURINE MAN play a song for
C
me G C a D
in the jingle jangle mornin’ I’ll come follow
G
in’ you.
C D G C
Take me on a trip upon your magic swirlin’ ship
G C G
My senses have been stripped, my hands can’t
C
feel to grip
G e G C
My toes too numb to step, wait only for my boot
heels
a D
To be wanderin’
C D G e
I’m ready to go anywhere, I’m ready for to fade
G C G c
Into my own parade, cast your dancin’ spell my way
a D
I promise to go under it.
Viölag:
Though you might hear laughin’ spinnin’ swingin’ madly across
the sun
It’s not aimed at anyone, it’s just escapin’ on the run
And but for the sky there aro no fences facin’
And if you hear vague traces of skippin’ reels of rhyme
To your tambourine in time, it’s just a ragged clown behind
I wouldn’t pay it any mind, it’s just a shadow you’re
Seein’ that he’s chasin’.
Viölag:
Then take me disappearin’ through the smoke rings of my mind
Down the foggy ruins of time, far past the frozen leaves
The haunted, frightened trees out to the windy beach
Far from the twisted reach of crazy sorrow
Yes, to dance beneath the diamond sky with one hand wavin’ free
ÞORSTEINN
FRÁ HAMRI
TÓK SAMAN
Dalakútar
Fólgið fé
Allar götur frá upphafi land-
náms hafa sögur verið á kreiki
um menn sem grófu auðæfi sin i
jörð, Geirmundur heljarskinn
fal fé sitt mikið i Andarkeldu
undir Skarði, segir Landnáma,
og Ketilbjörn gamli lét flytja
silfur sitt á tveim yxnum og
grafa. Sögur af fólgnu silfri
fornmanna hafa magnast og
aukist fram undir þennan dag,
og þær sögur eru ófáar er greina
frá leit siðari tima manna að
fornum fjársjóðum, en oftast fer
leitin út um þúfur af einhverjum
undarlegum orsökum, einkum
missýningum, algengt er að
mönnum sýnist sóknarkirkjan
eða jafnvel öll sveitin standa i
björtu báii, og hætta við allt
saman. Einar Ólafur Sveinsson
skrifar i riti sinu um islenskar
þjóðsögur: „Fédraugasagnir
fornaldar eru nokkuð öðruvisi
en þær, sem menn segja á siðari
timum. Um fólgið fé eru ýmsar
sagnir, en draugar ekki við það
bendlaðir. En fé var oft grafið
með mönnum, og var þeim þá
ætlað að njóta þess i öðru lifi,
hvort sem þaö var nú i haugnum
eða Valhöll. Þegar fram liða
stundir, leggst heldur skuggi
yfir þessar hugmyndir, haugbú-
inn i fornaldarsögunni er mikill
dólgur og illiiegur, en hann’er
ekki sama vesalmenni og fé-
draugar siðari alda... Það er
ekki fyrr en á siðari öldum, að
fépúkinn er vesæll vegna pen-
inganna sem hann hefur grafið,
i þeim hugmyndum má finna
bæði óhug kristinna manna og
mótmælisamfélagsins gegn þvi,
aö fé sé skotið undan skyldar-
notkun i þessum heimi, það er
móti náttúrunnar lögum, að
maður njóti þess lengur en fram
að andláti sinu, þá á það að
hverfa til annarra. Fátæktin
hefur lagt á þetta athæfi fyrir-
litningu, en um leið lifgað upp
þetta minni með leyndri fýsn”.
Fépúkar
Jón Arnason segir um fépúka:
„Margar sögur eru af beim
sem ekki háfa getað SKilist
viö auðlegð sina ofanjarð-
ar og vitja hennar þvi
eftir dauðann. All-
ar slikar afturgöngur heita fé-
púkar eða maurapúkar þó nú
séu einkum niskir menn nefndir
svo er ekki tima af neinu að sjá,
en nurla fé saman með öllu
móti. Þess konar afturgöngur
eru á ferð á hverri nóttu, telja
þeir þá peninga sina og leika sér
að þeim á ýmsan veg, þvi áður
en þeir dóu hafa þeir komið fé
sinu fyrir þar sem þeir geti vitj-
að þess aftur i næði eftir dauð-
ann, og sannast þvi á þeim að
„þar er allur sem unir”. En það
íiggur þeim lifið á að vera búnir
að ganga frá skildingum sinum
og vera komnir i gröf sina áður
en dagur ljómar, þvi þeir mega^
ekki sjá dagsljós heldur en álfar
er þeir hafa gleði eða dansa á
hátiðanóttum eða nátttröll á
næturgöngu, og vilja þeir þvi
allt til vinna og jafnvel láta af
hendi peningana sjálfa að kom-
ast i holu sina áður en dagar”.
Vafurlogi
Af ýmsu mátti ráða hvar fé
var undir fólgið, en skýrasta
vitni þess var vafurloginn. „Þar
sem fé er fólgið I jörðu, er sagt
að blár logi leiki yfir þegar
myrkt er á haustum og þegar
hlákur ganga á vetrum, en mjög
sjaldan á sumrum. Logi sá er'
upp af fénu leggur er ýmist kall-
aður vafurlogi eða málmlogi.
Ekki eru það seinni alda hug-
smiðar einar að eldar sjáist
brenna á viðavangi, þvi þeirra
er og getið i fornum sögum og
kallaðir haugaeldar. Orðið
„vafurlogi” kemur og fyrir i
Sæmundar-Eddu og merkir þar
flögrandi loga eða eld sem ver
sali gyðja og kvenna, en ekki
málmloga eða loga upp af graf-
silfri. En svo litur út sem nú sé
að minnsta kosti hjá alþýðu lögð
sama þýðing i bæði orðin, vafur-
loga og málmloga, og merki
hvort tveggja eld sem logi upp
af fólgnu fé.”
Sjö dalakútar i
Andahvilft
Með ýmsum hætti gengu
kunnáttumenn frá grafsilfri
sinu i lifanda lifi svo að það væri
óhult fyrir hverjum þeim er eft-
ir þvi kynni að slægjast. 1 vest-
firskum sögnum er sagt frá
nafnkunnum manni, Hvala-
Ólafi, en hann bjó i Hvestu I
Arnarfirði og var orðlagður
hvalaskutlariá 17. öld, er margt
manna frá honum komið. „Ólaf-
ur hafði grætt mikið fé á hval-
veiðum sinum og var stórauð-
ugur maður. Sagt er, að hann
hafi látið peninga sina i hálf-
tunnur og grafið þær niður i
hvilftinni fyrir innan Hvestu-
vaðal, sem kölluð er Andahvilft.
Hafi hann mælt svo um, að
þriðji maðurinn frá sér, sem
bæri sitt nafn, skyldi finna pen-
ingana og eignast þá. Lika er
sagt, aö staðurinn, sem hann
hafi grafið peningana á, hafi
verið þannig valinn, að þaðan
hafi bæði sést á Rafnseyrar-
hyrnu og burstina á naustinu
hans. Naustið var fyrir innan
Hvestuvaðal uppi undir Anda-
hvilftarbrekkum. Sagt er, að sjö
dalakútar séu grafnir niður i
andahvilftinni, og sé einn andi
hjá hverjum kút til þess að gæta
peninganna. Af öndum þessum
dregur hvilftin nafn og er kölluð
Andahvilft eða Sjöandahvilft.”
Sagnir voru á kreiki um vafur-
loga i Andahvilft, og allt fram
undir lok 19. aldar voru menn að
leita að peningum Hvala-Ólafs,
sumir þóttust jafnvel finna eitt-
hvað af þessu þar i þúfna-
mónum, geymt I litlum kútum
og stokkum.
Peningaþúfan
1 vestfirskum sögnum er einn-
ig að finna sögu sem vitnar um
áþekkan peningareit I umsjá
varðanda og frá er greint i sög-
um af Hvala-Ólafi. Hún sýnir að
viðar eru féþúfur við Arnarfjörð
en I hvilftinni fyrir innan
Hvestuvaðal:
„Þegar Jón Þórðarson, sem
almennt var nefndur dýralækn-
ir, bjó að Laugabóli i Arnarfirði,
var það almenn sögn að fé væri
grafið i þúfu einni, nokkuð frá
bænum að Laugabóli. Sagt var,
að Jón hefði grafið I þúfu þessa
og fundið þar dalakút. t þúfunni
voru innibyrgðir voldugir andar
i glerglösum, sem halda áttu
vörð eða vernd yfir fjársjóðn-
um. Haft var eftir Jóni, að and-
arnir hafi verið sjö, sinn I hverju
glasi, og torvelt hafi verið að
haga svo greftrinum, að glösin
brotnuðu ekki. Sumar sagnir
segja, að Jóni hafi heldur ekki
tekist þetta, og þrjú glösin hafi
brotnað, aðrir segja fimm. And-
arnir, sem losnuðu, tóku strax
að ásækja Jón. Reyndi hann að
koma þeim fyrir með kunnáttu
sinni, en.tókst það ekki. Fékk
hann engan frið fyrir ásókn and-
anna, þangað til hann skilaði
þeim nokkru eða mestu af fjár-
sjóðnum. Voru þeir þvi verri
viðfangs sem peningatalan
hækkaði hjá Jóni. Loks tókst
Jóni að slæva andana og frið-
kaupa þá nokkuð, en haft er eft-
ir honum, að hefðu tveir siðustu
andarnir losnað myndi hann
ekki hafa komist lifandi heim,
þvi þeir hafi verið hálfu magn-
aðri en andar þeir sem hann átti
i höggi við.”
(Landnámabók, E.Ó. Sveins-
son: Um isl. þjóðsögur, Þjóðs.
Jóns Arnasonar, Vestfirskar
sagnir o.fl.)