Þjóðviljinn - 02.11.1975, Blaðsíða 5

Sunnudagur 2. nóvembcr 1975. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
verður haldin i Vikingasal Hótel Loft-
leiða laugardaginn 8. nóvember kl. 19.30.
Matur — skemmtiatriði — dans. Upplýs-
ingar og miðapantanir á skrifstofu félags-
ins.
NEFNDIN
Árshátíö
hjúkrunarfélags
íslands
Þar að auki hafa suðurafriskir
kjarnorkufræðingar náð svo langt
— ekki sist með samvinnu við
vesturþýska kollega, sem hafa
unnið mikið af hinum fræðilega
undirbúningi — að þeir geta
þegar árið 1980 selt úraneldsneyti
(„auðgað”) og þar með rofið þá
einokun sem Bandarikin og
Sovétrikin hafa hingað til haft á
þeirri vöru.
Fyrir hálfu ári var tekin i notk-
un tilraunastöð til framleiðslu á
sliku eldsneyti, Pelindaba
skammt frá Pretoriu. 011 hefur
þessi framleiðsluáætlun farið
mjög leynt, og það liðu fimm ár
frá þvi að Johannes Vorster for-
sætisráðherra tilkynnti árið 1970,
að nú ætti „Suður-Afrika sér að-
ferð til að framleiða úran-
eldsneyti sem ekki ætti sér sinn
lika.” þar til að áætlununum var
lýst i mjög stórum dráttum á ráð-
stefnu visindalegri i London.
Og nú er framleiðsluaðferðin
semsagt fundin og farin að skila
árangri. Suðurafrikanir lýsa þvi
meira að segja yfir, að þeir geti
framleitt úraneldsneyti sem er
þriðjungi ódýrara en það sem
bandarikjamenn framleiða. íran,
Atómrannsóknamiðstöðin Pelindaba i Suður-Afriku: framleiðslu
aðferðir sem byggðar eru á vesturþýskri undirbúningsvinnu.
en þar kvað hann hafa rætt við
kollega sina um hernaðarsam-
band við Nató og samstarf á sviði
kjarnorkumála. Auk þess hefur
ANC komist yfir skjöl sem lúta að
undirbúningi heimsóknar vestur-
þýskra iðjuhölda til Suður-Afriku,
sem einnig á að fara mjög leynt.
Tvöfeldni
1 sambandi við þetta mál
kom einkar vel fram sú grima
hræsni og tvöfeldni sem Vestur-
Evrópa setur upp þegar Suður-
Afrika er annarsvegar. Opinber-
lega er kynþáttakúgunin for-
dæmd. 1 reynd aukast viðskipti
við land þetta, ekki sist þau sem
einna hæprust eru. Rall-hneykslið
þýska firmað Steag i Essen og
suðurafriska atómsamsteypan
Ucor hefðu haft samvinnu sin á
milli um miðlun þýskrar tækni-
kunnáttu á sviði „auðgunar”
úrans, þ.e.a.s. vinnslu eldsneytis
til kjarnorkuvinnslu úr úrangrýti.
Þessu var helst lýst sem
einskonar privatsamböndum,
sem ekki væri sérstök ástæða tíl
að skipa sér af.
En vesturþýska stjórnin hefur i
reynd lagt blessun sina yfir sam-
starf þetta með opinberu leyfi, og
suðurafriskir atómvisindamenn,
með Abraham Roux i
fararbroddi, hafa verið tiðir gest-
ir og lúsiðnir i atómrannsókna-
miðstöð þýska rikisins i Karls-
ruhe.
Það sakar heldur ekki að geta
Fósturskóli íslands
er fluttur í Skipholt 37.
Athugiö
breytt símanúmer 83866.
Eftir aö leyniskjöl fóru á kreik í Bonn
Fyrir nokkrum árum skrifaði
norski friðarrannsóknafrömuður-
Johan Galtung grein þar sem
hann meðal annars reyndi að
svara þeirri spurningu, hvar
-væru mestar likur til að hinn
auðugi, iðnvæddi evrópsk -
norðuramriski heimur lenti i
nýrri Vietnamstyrjöld. 1 svari
sinu benti hann fyrst og fremst til
Suður-Afriku. Hinn kúgaði meiri-
hluti svartra þjóða mun af auknu
áræði heimta sinn rétt, eftir að
önnur vigi hvitra nýlenduvelda og
minnihluta um sunnanverða
Afriku eru fallin. En hviti minni-
hlutinn i Suður-Afriku sjálfri er
fjölmennur og auðugur, og hefur
flækt volduga aðila, ekki sist i
rikjum Efnahagsbandalagsins,
inn i valdkerfi sitt og eignahald á
firnalegum náttúruauðæfum
landsins. Það eru þessi miklu
náttúruauðæfi, og þá ekki sist
rikulegar birgðir Suður-Afriku af
úrani, sem gera það óliklegt, að
EBE-rikin sitji hjá ef að til
meiriháttar vopnaðra átaka kem-
ur milli svartra og hvitra i Suður-
Afriku. Hvað sem liður þeirri for-
dæmingu á aðskilaðarstefnu
stjórnvalda suður þar, sem höfð
eru uppi af diplómatiskum ástæð-
um nú um stundir.
Laumuspil
Rössingnáinan i N aniibiu — héðan munu bæði bretar og þjóðverjar fá niikinn liluta af þvi úrani sem þeir kaupa í atomorkuver sin.
Pólitískur
hagnaöur
Gott dæmi um þessi hagsmuna-
tengsli, sem i senn eru talin nauð-
synleg og blygðunarefni, eru
leyniskjöl um samstarf
vesturþýskra og suðurafrfskra
aðila á sviði kjarnorkumála, sem
valdið hafa miklu f jaðrafoki bæði
i Bonn og Pretoriu. Frá þeim
hvelli hefur verið sagt nokkuð
áður (Þjv. 15. okt). En i stuttu
máli sagt: þjóðfrelsishreyfing-
unni ANC (African National
Congress) i Suður-Afriku tókst að
ná i skjöl sem áttu að vera tryggi-
lega geymd i skápum sendiráðs
Suður-Afriku i Bonn. Lutu þau
m.a. að leynilegri heimsókn yfir-
manns þýska flughersins,
GUnther Ralls, til Suður-Afriku,
sem aðgöngumiði að
flottum félagsskap
er dæmigert: hershöfðingjanum
var fórnað og hafðir upp miklir
svardagar um að Leber varnar-
málaráðherra V-Þýskalands
hefði ekkert um heimsókn hans
vitað. Gefin var út opinber yfir-
lýsing i Bonn um að „ekkert sam-
starfá sér stað á milli Sambands-
lýðveldisins og Suður-Afriku á
sviði kjarnorkumála”. Þó það
væri að visu játað i leiðinni, að
þess, að 40% af þvi úrani sem not-
að er i Vestur-Þýskalandi kemur
einmitt frá Suður-Afriku.
En auðvitað fordæma menn
Suður-Afriku um leið. Þvi allir
erum vér mannvinir og hliðhollir
jöfnuði kynþátta.
Orkuveldi
Sem fyrr segir eru það einkum
hinar miklu úranbirgðir Suður-
Afriku, sem veita þvi riki aðgang
að finni samkvæmum i Evrópu.
Um það bil þriðji hluti þess
úrans, sem talið er brúkanlegt i
hinum „frjálsa” heimi, er i suður-
Afriku — og þá skulu menn heldur
ekki gleyma þvi, að verulegur
hluti þessa magns er i Namibiu,
sem gerðar hafa verið itrekaðar
tilraunir af hálfu þriðja heimsins
til að losna úr klóm suðurafriku-
stjórnar á undanförnum árum. Á
þessum tima meiriháttar
geðklofa út af orkuvandræðum
telja menn sig ekki hafa ráð á að
vera alltof ókurteis við stjórnina i
Pretoriu.
Rall liershöfðingi: Hann þóttist
vera að heimsækja gamlan félaga
úr striðinu.
sem þegar hefur lagt fram að láni
helming þess fjár sem þarf til að
reisa mikla úranhreinsunarstöð i
Suður-Afriku (áðurnefnt
vesturþýskt firma, Steag,er einn-
ig með i þvi mannvirki) hefur
þegar tryggt sér með samningum
nóg af úrani til að reka 100 kjarn-
orkuver til aldamóta.
Piet Kornhof, námumálaráð
herra Suður-Afriku hefur komist
svo að orði, að úran muni hafa
meiri þýðingu fyrir rikin en fund-
ur demantanáma þar syðra á
siðustu öld. Og það er vel liklegt
að þetta sé rétt.
1985 eða fyrr mun úranelds-
neyti mjög farið að skorta á
heimsmarkaði, og Suður-Afrika
getur komist i þær aðstæður, að
geta keypt sér afslátt á pólitisk-
um kröfum sem til hins hvita
minnihluta eru gerðar með sinni
úransölupólitik.
Þegar árið 1972 unnu suður-
afriskir diplómatar að þvi bak við
tjöldin, að koma á samstarfi milli
úranframleiðenda um hækkun
verðs. Þetta mistókst en oliurikin
i OPEC sýndu öðrum fram á það
skömmu siðar hvernig fara ætti
að.
Nú er svo komið að ekkert verð-
hækkunarsamsæri þarf til að
koma: verðið hækkar hvort sem
er. Og Suður-Afrika getur nú
þegar innheimt ýmislegan
pólitiskan ávinning af stöðu sinni.
Um þessar mundir er hinn
mikli breski námuhringur Rio
Tinto Zinc að hefja úranvinnslu i
Rössing-námunni i Namibiu.
Aðalkaupandi úransins er breska
rikið. Samningur þar að lútandi
var undirritaður árið 1970 i tið
Verkamannaflokksstjórnar. —
Siðar — þegar sá flokkur komst i
stjórnarandstöðu — iðraðist hann
þessa samnings og mælti með þvi
að honum yrði sagt upp.
En i dag, þegar Wilson situr
aftur við völd, hafa þau fyrirheit
verið söltuð; kannski eru þau
gleymd með öllu. Það er vist ekki
raunsætt að vera andvigur Suður-
Afriku nema i hófi.
Og þvi skal heldur ekki gleymt,
að Suður-Afrika er mjög ofarlega
á lista þeirra rikja sem geta á til-
tölulega fáum árum komið sér
upp kjarnavopnum.
(A.B. bvggði á Spiegel og
lnformation).