Þjóðviljinn - 04.01.1976, Qupperneq 5

Sunnudagur 4. janúar 1976. ÞJóÐVILJINN — SIÐA 5
af eiiendum vettvangi
Sé spurt um þýöingarmestu er-
lenda atburði sl. árs þá munu
flestir vafalaust nefna ósigur
bandarikjamanna og skjólstæð-
inga þeirra i þrem rikjum Indó-
kína. Það yrði langur listi ef
menn ætluöu að telja upp allar
hugsanlegar afleiöingar hans, á-
lyktanirsem afhonum mádraga.
En fyrst og fremst ættu þeir at-
burðir aö sýna, hve takmarkað
vald jafnvel auðugasta rikis
heims er. Að ákvörðunarvald um
framvindu mála i heiminum
heldur áfram að flytjast frá hin-
um gömlu valdamiöstöövum hins
rika og iönvædda heims til þjóða
fyrrverandi nýlendna og „áhrifa-
frá Indókina hafa útgjöld ríkisins
til fjármála verið aukin um tiu
prósent á þessu fjárhagsári. Her-
gagnaiðnaðurinn mun velta 35
miljörðum dollara á næstu tólf
mánuðum. Og þar eð hernaöar-
legur varningur allskonar eyðist
ekki i sama mæli og þegar eldar
loguðu glatt I Indókina, þá hafa
hergagnarisarnir efnt til útflutn-
ingsherferðar meiri en áður eru
dæmi til.
Útflutningur
Hergagnasalan úr landi var
mikil — og fer ört vaxandi. 136
Friöur og
svæöa”. Þau flytja einnig þann
huggunarboðskap, aö öflugasta
hertækni fær ekki ráöiö viö ein-
beitta þjóð.
Hitt er svo annaö mál hve nota-
drjúg lexía Indókínastriöanna
veröurBandarlkjunum og öörum.
Aö visukomstá friöur þar eystra,
aö visu var á liðnu ári skrifað
undir samþykktir um friösam-
lega sambúð i Helsinki. Þetta
voru á ýmsan hátt jákvæö tiöindi,
þótt þau nægi varla til þess að
kalla árið sem nýliöið er, friðar-
ár. Og það er bersýnilega firna-
lega margt sem kemur i veg fyrir
raunhæfa sókn til friöar sem er
annað og meira en vopn þegi. Við
nefnum þar til kúgun á stéttum og
minnihlutahópum, arðrán, mis-
rétti og annað i þá veru. Og fyrst
og siöast ber okkur að hafa hug-
ann við það, aö vopnasmiöi, iðn-
aöur dauðans, er i senn upp-
spretta gifurlegs gróða og mikils
valds og áhrifa, sem gætir miklu
víðar en menn muna eftir hvers-
dagslega. Hér skal á eftir reynt
að gera nokkuð grein fyrir þess-
um áhrifum af dæmi Bandarikj-
anna. Þar með er ekki verið að
draga úr ábyrgö „kaupmanna
dauöans” i öðrum rikjum r— en
hiö bandariska dæmi er einkar
skýrt og þeim mun þýðingar-
meira fyrir framvindu mála sem
landið er auðugra og má sin
meira.
Viðvörun
Eisenhowers
Eisenhower var fyrst einn af
helstu hershöfðingjum Banda-
rikjanna og slðar forseti þeirra.
Þaö vakti þvl sérstaka athygli
þegar hann i kveðjuræðu sinni
1961 sá ástæðu til aö vara sérstak-
lega viö þvi sem hann kallaði
samsteypu hers og stóriöju —
hann sagði, að hver ^tjórn yrði að
gæta þess vandlega aö blökk þessi
tæki ekki til sin enn meira vald en
hún þegar hefði — slik samþjöpp-
un valds gæti haft hinar alvarleg-
ustu afleiðingar.
Víövörun Eisenhowers hefur að
sjálfsögðu engin áhrif haft. Sam-
tvinnan hagsmuna og áhrifa
stjórnmálamanna, stóriöjuhölda
og herforingja hefur farið vax-
andi æ siöan og ein af afleiöingum
var striðið i Indókina sem tók ær-
inn toll af bandarisku samfélagi
bæði i mannslifum og sjálfs-
trausti. Menn gætu haldiö aö hinn
smánarlegi ósigur i Indókína
heföi skert eitthvaö umsvif og
itök hinnar vanhelgu samsteypu.
Svo er ekki. Hún heldur áfram að
ráöa hugmyndum bandarikja-
manna um hermál og þar með
pólitiskri heimsmynd þeirra aö
verulegu leyti. Hún flytur þessar
hugmyndir út til bandamanna
Bandarikjanna. Hún heldur
áhrifum sinum á stjórnmál og al-
menningsálit I krafti gifurlegs
efnahagslegs valds. Þótt banda-
riskt herlið hafi verið kvatt heim
kaupmanna dauðans
Skriðdrekinn sem hefur ruðst inn á bandarlska þingiö er nicrktur
„Metútgjöld Pentagons til vopnakaupa”. Foringi hans tilkynnir: Það
var barnaleikur einn að sigra þessa flra.
þjóðriki — yfirgnæfandi meiri-
hluti þeirra rikja sem til eru —
kaupa bandarisk vopn. Arið 1967
keyptu þau vopn fyrir tvo milj-
arði dollara, en á sl. ári námu
þessi kaup ellefumiljörðum. A sl.
aldarfjórðungi hafa bandariskir
vopnaframleiðendur selt úr landi
m.a. 866 Phantomþotur, 2275
þyrlur, 5000 Hawkeldflaugar,
25000 Sidewindereldflaugar,
28.000 skriödreka. Hvað sem liður
stuðningi Bandrikjanna við tsrael
hafa bandariskir vopnakaup-
menn lag á aö selja flestum aðil-
um i Austurlöndum nær vopn. A
sl. mánuðum hefur verið samið
um sölu á Pershing-eldflaugum
til tsrael, radarútbúnaði til
Egyptalands, orustuþotum til
Sáudi-Arabiu, Hawkeeldflaugum
til Oman, sprengjufiugvélum til
Kuwait. Bandariskir vopnafram-
leiðendur og sérfræðingar eiga
semsagt kost á þeim sérstæðu
friðindum að geta virt fyrir sér i
einu bæöi tortimingar- og varnar-
mátt vopna sinna i alvörunni,
þurfa ekki að takmarka sig við
gerfiaðstæður tilrauna og æfinga.
Enginn þorir aö
andmæla
Hergagnaiðnaðurinn er heima
fyrir i þeirri aöstöðu aö svo til all-
ir hópar i samfélaginu, sem hafa
áhrif eða vald, eru honum vin-
samlegir eða sýna honum að
minnsta kosti hlutleysi. Verklýðs-
foringjar styðja áform um risa-
vaxin útgjöld til nýrra vopna af
þvi að þau tryggja meðlimum
þeirra vinnu — og þingmenn
segja já og amen við pöntunum
varnarmálaráöuneytisins, svo
framarlega sem þeirra kjördæmi
fær einhvern bita af kökunni. I
báöum tilvikum gildir það lög-
mál, að þvi meira sem atvinnu-
leysið er, þeim mun fúsari eru
menn til að leggja blessun sina
yfir hervæðingarútgjöld. Ekkert
er auðveldara en að mynda vold-
ugar samfylkingar áhrifamanna
um slik útgjaldaáform. Þegar
eldflaugavarnakerfið ABM var á
döfinni, kom það til tekna 28
meiriháttar fyrirtækjum i 42 rikj-
um Bandarikjanna. Þetta þýddi
að 84 af 100 öldungadeildarþing-
mönnum og 172 af 435 þingmönn-
um fulltrúadeildar voru fyrir-
fram hliöhollir ABM-kerfinu, ef
þeir vildu ekki lenda i vandræð-
um meö sina menn heima i hér-
aði.
Gróði og mútukerfi
Það efldi og mjög kærleiksrika
sambúð þeirra sem framleiða
vopn og þeirra sem panta þau, að
á þessu sviði gilda sérstakar leik-
réglur, sem leiða til þess að engin
grein framleiðslunnar er jafn
arðvænleg. Aðeins 10% af verk-
efnum á sviöi framleiðslu og
framkvæmda fyrir herinn eru
boðin út. 90% deild út eftir
samningakerfi iðjuhölda, herfor-
ingja og háttsettra embættis-
manna ráðuneyta, sem enginn
kostur er á að hafa minnsta eftir-
lit með. Með þessu móti hefur um
fjórðungur alls bandarisks iðnað-
ar möguleika á að láta samkeppni
markaðshagkerfis lönd og leið.
Þetta þýðir og að hergagnasmiðj-
ur skila um 60% meiri arði að
meðaltali en hliðstæð fyrirtæki
sem framleiða fyrir almennan
markað.
Meðal annars þýðir þetta kerfi,
að útgjöld til hermála eru aðferð
til „leiðréttingar” á tekjuskipt-
ingu i þjóðfélaginu — sem kemur
ýrhsum helstu auðhringum lands-
ins til góða. Hér skal nefnt litið
dæmi um slika tilfærslu frá skatt-
borgurum með milligöngu her-
málaráðuneytisins (sem alls tek-
ur af þeim um 90 miljarði dollara
á ári). Northropflugvélaverk-
smiðjurnar fá samþykktan 50
miljón dollara rikisstyrk (sem
endanlega er svo hækkaður upp i
115 miljónir) til þess að smiöa or-
ustuflugvélina F-5. Og enginn
hreyfir andmælum enda þótt
þessi flugvél sé einungis ætluð til
útflutnings og þvi ekki hægt að
fóðra slikan rikisstyrk með þvi að
skirskota til eigin landvarna-
þarfa. Þar meö voru hinir sömu
skattgreiðendur einnig farnir aö
borga sinn hluta af þeim hundr-
uðum þúsunda dollara sem Nort-
hrop-verksm iöjurnar greiddu
embættismönnum og hershöfð-
ingjum I Arabalöndum, Frakk-
landiog Vestur-Þýskalandi i mút-
ur til að þeir kæmu vélum þessum
á framfæri.
Mútur þessar hafa verið til
rannsóknar hjá sérstakri þing-
nefnd undanfarna mánuði eins og
fréttalesendur kunna að muna.
Annað flugvélafyrirtæki, Lock-
heed, var enn stórtækara, en það
mun hafa greitt um 22 miljónir
dollara i mútur til áhrifamanna
heima og erlendis. Einna rikuleg-
ast hefur Lockheed „smurt”
vesturþýska generála og embætt-
ismenn — enda keyptu þeir af
fyrirtækinu fyrir vesturþýska
flugherinn hinar illræmdu Star-
fighterþotur, sem hafa hrapað i
tugatali og kostað fjölda manns
lifiö.
(NB — skyldi islenskum aðilum
nokkurntima detta i hug að láta
rannsóknarnefnd skoða fjárhag
þeirra manna sem mestu ráða
um það hverskonar flugvélar eru
keyptar hingað til lands?)
Hringekjan
Hin ástrika sambúð her-
maskinunnar, iðnaðarins og
ráðuneytanna styrkist og með þvi
að i raun eru það alltaf sömu
mennirnir sem eru að semja hver
við annan i mismunandi hlut-
verkum. Hershöfðingi i gær er i
dag ráðunautur hjá Lockheed eða
General Motors. Stjórnarmeð-
limur hjá IBM i gær er deildar-
stjóri i Pentagon i dag.. Deildar-
stjórihjá Pentagon i gær er i dag
ráðgjafi hjá General Electric.
Þetta er hin sanna hringekja ást-
arinnar eins og hjá Morgunblaðs-
skáldunum.
Við lok siðasta áratugs höfðu
rúmlega 2000 háttsettir herfor-
ingjar að loknu starfi i hernum
ráðist til fyrirtækja, sem að 2/3
eða meir fengust vð framleiðslu
fyrir herinn. Hjá þrem flugvéla-
smiðahringjum einum, Lock-
heed, Boeing og McDonnell
Douglas, unnu 520 fyrrverandi
herforingjar. James Ferguson
var t.d. yfirmaður þeirrar deiidar
flughersins sem fylgdist með þró-
un orustuflugvéla. 1970 gekk hann
i þjónustu United Aircraft — sem
ári siöar fékk pantanir frá Penta-
gon upp á 733 miljónir dollara. 1
sama mund vinna um 1000 fvrr-
Framhald á bls. 18
vald
Flutt voru út vopn fyrir ellefu miljarði dollara.