Þjóðviljinn - 04.01.1976, Qupperneq 20

MOÐVIUINN
Sunnudagur 4. janúar 1976.
— Það má segja að þetta hafi
gengið nokkuð vel i heildina þótt
stöku sinnum hafi ekki allt farið
skv. áætlun, sagði Páll. Eitt ár
sveik mig þó alveg, þá voru lfk-
ur á talsverðum is, en varð ekk-
ert úr vegna þess hve vindurinn
varð afbrigðilegur þennan vet-
ur.
Ég fór aðallega eftir hita-
ástandinu i loftinu á Jan Mayen
sumarið og haustið á undan
hverjum vetri. Ef þar er hlýtt
bendir það til þess að sjórinn
þar i kring sé heitur, þvi lofthit-
inn lagar sig að verulegu leyti
eftir sjávarhitanum. Hlýr sjór
er siðan yfirleitt tiltölulega salt-
ur og suðrænn, og hann leggur
þvi siður. Þar með eru likur á
þvi, að litill is myndist yfir vet-
urinn á þessu svæði.
Þar sem sjórinn er siðan
u.þ.b. hálft ár að berast frá Jan
Mayen til Norðurlands með
þessum hæga straumi sem þar
er, tel ég að haustveðráttan þar
geti bent til þess hvað verður
hér að vori, en á vorin er tiltölu-
lega mest af hafis við fsland.
— Hvenær byrjaðir þú á
þessu?
— Það var árið 1969 sem ég
fór i þetta af alvöru og þetta hef-
ur að heita má alltaf gengið eftir
nema einu sinni.
— Áttirðu von á þessum is
núna?
— Ég held að þetta hafi nú
ekki komið neinum á óvart
vegna þess að i desemberbyrjun
var mikill is út af Vestfjörðum.
Það lá þvi nokkurn veginn ljóst
fyrir að sæmileg vestanátt
myndi koma með hann hingað.
En ég hef ekki ástæðu til þess að
halda að þetta verði öllu meira
heldur en orðið er. Ég á a.m.k.
ekki von á þvi að þetta verði
mikið isár að þessu sinni, og
þetta ishrafl sem nú er við land-
ið fær mig ekki ofan af þeirri
trú.
Annars ræðst þetta töluvert af
þvi hvað er að gerast fyrir norð-
an núna. A vorin kemur isinn
oftast upp að Melrakkasléttu og
lokar þar jafnvel fyrir siglingar,
en við höfum ekki fengið góðar
fréttir ennþá af'þvi hvar isinn
liggur. Vonandi fáum við þó
betra yfirlit þaðan innan tiðar
þvi það þýðir ekkert að spá um
áframhald hafissins eftir þvi
hvernig hann liggur hér við
land, við þurfum að fá góðar
fréttir af legu hans langt fyrir
utan.
Landhelgisgæslan
áhugalaus.
— Hver gefur ykkur þær upp-
lýsingar?
— Landhelgisgæslan.
— Og gengur sæmilega að fá
fréttir?
— Nei, það er ekki hægt að
segja annað en að sú stofnun
bregðist okkur gjörsamlega. Is-
könnunarflug Landhelgisgæsi-
unnar eru langt frá þvi að vera
fullnægjandi. Mér hefur virst
það vera hennar háttur að gera
ekki neitt fyrr en is er kominn
upp i landsteina einhversstaðar.
Þá fer hún þangað, athugar is-
inn, gefur skýrslu, en lætur sig
engu skipta um það, sem gerist
norður i hafi. Þetta hefur þvi
miður verið algild regla til
þessa og torveldar að sjálfsögðu
allar ágiskanir um komu hafiss
hingað til lands.
Það er ekkert verulegt gagn i
isathugunum nema a.m.k. sé
kannað svæðið norður til Jan
Mayen. Að öðrum kosti er von-
laust að reyna að spá um is-
komu hingað eða læra um helstu
hegðunareinkenni hafissins
áður en hann skriður upp i land-
steinana.
— En þú spáir samt?
— Já, það sem hefur bjargað
okkur eru strjálar athuganir
sem amerikanar hafa gert. Þar
hafa þeir helst komið að liði hér
við land. Svo fáum við upplýs-
ingar frá öllum skipum sem
sigla um þetta svæði og veður-
stöðvar eru þarna á annesjum
viða, bæði hér á landi og annars
staðar. En það yrði ómetanlegt
ef við gætum fengið upplýsingar
frá reglulegu iskönnunarflugi
þarna norður, þó ekki væri
nema einu sinni i mánuði.

'
t eina tið var hafis inni á fjörðum meiri ógnvaidur en nú. Ilvitabirnir slæddust þá upp á iand I óþökk landsmanna, en selir komu einnig
með isnum og var það mikil búbót. Ilún dugði þó skammt gegn þvf neyðarástandi sem skapaðist þegar samgöngur tepptust, og fyrir utan
hinn nistandi kulda meginlandsloftslagsins sem kom i kjölfar hafissins varð viða hungursneyð með tilheyrandi sjúkdómum og erfiðleikum
Frá þvi nokkrum dögum fyrir hátíðarnar hefur haf-
is teppt að meira eða minna leyti siglingar fyrir Vest-
firði. Enn einu sinni hefur þessi landsins forni f jandi
þannig komist á dagskrá, þótt ekki sé hann sami ógn-
valdurinn nú á dögum eins og áður fyrr, þegar oft-
sinnis kom upp mikil hungursneyð og óáran i kjölfar
ískomunnar.
Af þessu tilefni var rætt við Pál Bergþórsson veður-
fræðing um ýmislegt það, sem snertir haf ís á Islands-
slóðum. Páll hefur í nokkur ár reynt að spá fyrir um
komu hafíss hingað, og við byrjuðum á þvi að inna
hann eftir árangrinum.
Sumar- og hausthiti á
Jan Mayen er til viö-
miðunar viö spádómana
segir Páll Bergþórsson veður-
fræðingur, sem undanfarin ár hefur
með ágætum árangri reynt að
spá fyrir um komu hafíss til Islands
Islendingar hafa aldrei eignast isbrjót og oftsinnis hafa islensk skip setið föst i hafis i lengri eöa
skemmri tima. Eftir isárin þrjú á siðasta áratug var rætt um kaup á isbrjóti, en horfið var frá þvi ráði.
Áttundi áratugurinn
hefur verið góður
— Er eitthvað að draga úr
hafiskomum til Islands?
— Það var ákaflega hlýtt
timabil frá þvi um 1920 til 1964.
Siðan kom mikill is 1965, 1968 og
1969 en á áttunda áratugnum
hefur aftur ræst úr og verið litið
um is alveg uppi i landi. Þó er aö
minu viti ekki hægt að búast við
þvi að annað eins hlýindatima-
bil og var fyrr á þessari öld sé
að hefjast aftur. Miðað við
siðustu aldir er þetta hlýinda-
timabil frá 1920—1965 alveg ein-
stakt og engin sanngirni að
heimta annað eins aftur i bili.
— Hvar verðið þið fyrst varir
við isinn?
— Hann gerir vart við sig á
tveimur stöðum ef um mikinn is
er að ræða. Fyrst við Vestfirði,
og siðan teygir isröndin sig
gjarnan austur með Norður-
landi og lokar þá jafnvel sigl-
ingaleið fyrir Melrakkasléttu.
Það hefur oft gerst að lokað er
bæði fyrir Horn og Melrakka-
sléttu en þó siglingafært um
Norðurland milli þessara staða.
— Hvað getur isinn teygt sig
langt til suðurs?
— Hann liggur yfirleitt frá
Melrakkasléttu til norðausturs
og þá gjarnan alveg til Jan
Mayen. Það kemur hins vegar
fyrir þegar isár eru mest að
hann reki suður með Austur-
landi og siðan i vestur með
Suðurlandi alveg til Vest-
mannaeyja. Þess eru jafnvel
dæmi að hann hafi komist fyrir
Reykjanesið og alla leið inn á
Faxaflóa, en slikt er þó afar fá-
titt.
Samfara miklum is breytist
loftslagið hér úr eyjaloftslagi i
meginlandsloftslag. Norðan-
vindarnir koma þá hindrunar-
laust yfir isinn án þess að hlýna
neitt af auðum sjó og það munar
geysilega miklu hvað hitastig og
veðráttu snertir.
— Er ekki orðið litið um að
skepnur komi með isnum?
— Jú, það hefur minnkað
mjög, sérstaklega er orðið
sjaldgæft að hvitabirnir komi
hingað. Þeim hefur enda fækkað
mjög mikið undanfarið, stofninn
er ekki nálægt þvi eins mikill nú
og fyrir nokkrum áratugum.
Selurinn kemur hins vegar að
mestu leyti á vorin en þó ekki
nándar nærri eins mikið nú orð-
iðeins og fyrr. — gsp