Þjóðviljinn - 13.01.1976, Page 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 13. janúar 1976.
Þriöjudagur 13. janúar 1976. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
■ I . í I
I
l I I / U 1

u.
Þeir sögöu fátt viö Þjóöviljamenn þessir hermenn, sá sem næst stendur innan hliösins var mæltur á Is-
lensku.
Óhrjáieg stöö bandarikjamanna I grennd Grindavikur. Möstrin gnæfa himinhátt en vistar verurnar klúka í snjönum. A miöri myndinni er Rustys GriII and Bar, sem frá er sagt á þessum slöum. Myndir: gsp.
mmmmmmmm^mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
Þegar grindvíkingar
lokuðu herstöðinni
Móti opiiU hafi er Grindavik.
Þar búa sjómenn og fiskverk-
unarfólk, sem daglega fær að
kynnast sjónum beint og óbeint.
Sjórinn er þeim jafnsjálfsagöur
vettvangurog okkur hinum stofu-
gólfið. En slikt fólk vill að menn
umgangist það sem í sjónum fæst
meö hæfilegri virðingu og um-
fram allt aðgát. Þetta fólk vill til
að mynda ekki horfa upp á það
aðgerðarlaust þegar rikisstjórn
landsins fer undan í flæmingi
þegar verja á fiskimið landsins.
Þeim liður illa að vita til þess að
breskum ofbeldisherskipum er
beitt gegn íslenskum varðbátum
og vilja sjálfir leggja allt í sölurn-
ar til þess að verja fiskimiðin.
Maður við mann
Þess vegna var það sem sjó-
menn og útvegsmenn á Suður-
nesjum sendu frá sér aðvörun um
miðjan desember: Ef rikisstjórn-
in stendur sig ekki sæmilega við
vemdun landhelginnar munum
við gripa til okkar ráða og loka
hliðum herstöðvarinnar. Þrátt
fyrir jólaannir og pólitiskan darr-
aðardans á alþingi fyrir jólaleyfi
tóku margir eftir þessari tilkynn-
ingu suðurnesjamanna. En rikis-
stjórnin heyrði ekki tilkynning-
una, hún tók ekkert mark á henni.
Áfram einkenndi þrekleysið og
aumingjaskapurinn meðferð
landhelgismálsins jafnvel þótt
bretarnir höguðu sér sifellt verr.
En þegar herskipin reyndu 20
sinnum i lotu að sigla á Þór fyrir
austan land, þann sama dag létu
grindvikingar til skarar skriða.
Þeir voru niðri á bryggju eins og
fyrri daginn og þar mælti maður
við mann að nú skyldu þeir
bregða sér út fyrir plássið og loka
stöðinni, fjarskiptastöð banda-
riska hersins. Þeir fórupneö bila
sina og tepptu aðkeyrslu að stöð-
inni. Þetta var kl. 2 á laugardag-
inn 10. janúar. Siöan stóðu þeir
þar vakt alla helgina.
Fiskur
undir steini
Þó fer þvi fjarri að þessu fólki
sé sérstaklega illa við núverandi
rikisstjórn. Margir i hópnum eru
eldheitir stuöningsmenn hennar.
En eftir þvi sem þeir eru harð-
skeyttari stuðningsmenn stjórn-
arinnar sviður þeim sárar að
horfa upp á niðurlægingu hennar.
1 framkvæmdanefnd þeirra sem
loka veginum að stöðinni eru þrir
menn, þar af tveir forustumenn
Sjálfstæðisflokksins, þeir Eðvarð
Júliusson, varaþingmaður Sjálf-
stæðisflokksins á Reykjanesi og
Sigurpáll Einarsson formaður
Sjálfstæðisfélags Grindavikur.
Þriðji maður I nefndinnier Óskar
Hermannsson, Arnarvik.
En um leið og sjórinn hefur
kennt þessu fólki i Grindavík lexi-
ur hefur það dregið sina lærdóma
af herstöðinni. Það veit að þvi að-
eins taka bretar viö sér i land-
helgismálinu að bandarikjamenn
skipi þeim að aðhafast eitthvað.
Grindvikingar búa nefnilega und-
ir húsveggnum hjá NATO, en
risavaxinn skógur fjarskipta-
mastranna vestur af kaupstaðn-
um minnir daglega og ævinlega á
tilveru herstöðvarinnar. Þess
vegna er grindvlkingum ljóst að
ekkert dugir minna en fyllsta
harka gagnvart NATO og banda-
rikjamönnum til þess að hrófla
við bretum. Þar liggur fiskur
undir steini.
Veitti sakramenti
Við komum þarna frá Þjóövilj-
anum upp úr hádeginu á sunnu-
dag. Þá vorunokkrir tugir manna
á stiflunni eins og þeir kölluðu það
sjálfir. Þarna voru i einum
Land-Roverbil frá Ingimundi i
Heklu margir menn saman
komnir á öllum aldri, frá tvitugu
ogupp úr. Það stóö ekki á svörun-
um þegar við spurðum þá um til-
gang aðgerðanna, þar var hvorki
feimni né hik. Þetta voru hressi-
legir sjómenn. Sumir höfðu veriö
á balli kvöldið áöur í samkomu-
húsinu Festi. Þar hafði verið fullt
hús; þegar menn voru búnir að
dansa nægju sina fór fólkið upp að
stiflunni að skemmta sér við að
horfa á stifluna, horfa á samstöð-
una og árangur hennar.
Hafa margir amerikumenn
komiö hér, spurðum við Þjóö-
viljamenn?
Jú, nokkrir, en I dag hefur bara
einn komið. Það var presturinn
sem á þennan Fólksvagn þarna,
ljósbláan. Hann er að veita þeim
sakramenti sögðu þeir i
Land-Rovernum og hlóu griðar-
lega. Það er messa i stöðinni.
Land-Rovermenn sögðu okkur
einnig, að þarna á stifluna hefðu
komið um morguninn nokkrir frá
félagsskapnum Eik-ml, sem
hefðu dreift miðum og farið frið-
samlega, var tekið fram. Þeir
töldu að á staðnum hefðu verið
lengri og skemmritima menn frá
öllum heimilum i Grindavik;
hefðu vafalaust 400—500 manns
komið uppeftir, en þegar flest var
i einu á laugardagskvöld voru
þarna um 200 manns, sagði lög-
reglan i Grindavik.
Óhrjáleg stöð
Lokun vegarins að stöðinni var
aðeins spölkorn fyrir vestan
kaupstaðinn, en nokkur spotti er
þá eftir að herstöðinni. Þjóðvilja-
menn vildu ganga að stöðinni og
freista þess að hitta einhverja
þeirra sem þá áttu skammt i
guösorð áðurnefnds prests. Báð-
um við lögreglumennina i
Grindavik sem þarna sátu i tal-
stöðvarbil að tilkynna komu
Þjóðviljans á staðinn.
Lögreglumenn sendu tilkynn-
inguna frá sér strax en langur
timi leið að biða eftir svari, það
kom þó að lokum, ekki fagnandi,
heldur aövarandi. Frá stiflunni
að stöðinni væri hættusvæði sem
allt tilheyrði bandarikjamönnun-
um. Við skyldum gæta okkar
vandlega.
Við gengum i átt að stöðinni og
eftir þvi sem nær kom sést hvað
þetta er ómerkileg stassjón, þrátt
fyrir mastraskóginn i kring.
Þarna eru fáein hús, farartæki og
varðturn. Við tökum strax eftir
þvi að allt er þetta illa hirt.húsin
ómáluð og skellótt, bDflök um allt
svæðið og allt er þetta raunar hið
óhrjálegasta. Var það mikill
munur eða hús þeirra grindvik-
inganna sem við höfðum ekið
fram hjá stundarkorni fyrr, sem
öll eru snyrtileg og vel gerð ytra.
Þrír stuttir
og einn langur
Þegar við komum að stööinni
varengan mann aðsjá fyrst i stað
utan varðturnsmanninn sem si-
fellt stóð með kikinn gónandi á
okkur þremenningana. Vandaðist
þó málið þegar Gunnar Steinn
hljóp upp að girðingunni með
skuggalega ljósmyndatösku sina,
en við Einar Karl héldum áfram
niður með herstöðinni. Þá gat
varðmaður ekki haft okkur alla i
kikinum I einu. Nú mátti sjá einn
og einn mann skjótast á milli
húsa og þegar ég veifaði þeim
mér til skemmtunar stukku þeir á
flótta eins og hrædd dýr. Vandséð
var hvert þessara nöturlegu húsa
eru mannabústaðir og hver
geymslur, öll voru þau til vitnis
um það að stjórn Hvita hússins er
enn sammála þeirri skoðun Nix-
ons að þetta land sé bölvaður
hundsrass. Þar eigi ekki að nota
málningu né sæmilega umgengni.
Minntu bilflök stöðvarinnar einna
helst á einstaka bóndabæ á Is-
landi þar sem bóndinn stundar
viðgerðir fyrir alla sveitina, en
dundar sjálfur við þaö i frítimum
sinum á veturna að setja saman
Moskvi'tsbila, gerir einn úr fimm
eða sex.
En, viti menn! Þarna koma
fjórir úlpuklæddir. Þrir stuttir og
einn langur. Sá langi gengur
fremst og ég greikka sporiö til
þess að ná tali af þessum manni.
Hann gengur föstum skrefum á
móti mér og ég heilsa honum.
Hann tekur undir kveðju mina á
amerisku, en segir svo: Hvad er
tetta hér? Þetta var tungumál
sem ég kannaðist við og segi:
Ertu islenskur?
— Já.
— Bandariskur rikisborgari?
- Já.
— Ertu hermaður?
— Já. En hvaðan eruð þið?
— Við erum blaðamenn.
— Frá hvaða blaði.
— Þjóðviljanum.
— Ðe komjúnist peiper.
— Frá Þjóðviljanum.
Þegar umræðan er eins og sjá
má að komastá liflegt stig kallaði
maður nokkur valdsmannalega i
fjarskanum á þá fjórmenninga og
þeir tóku næstum til fótanna. Það
var eins og sá valdsmannslegi
hefði veriö að kalla á hund, og
þeir hlýddu eins og vel vanin hús-
dýr. Við kölluðum á eftir þeim
sem rætt hafði við okkur: Hvaö
heitir þú? En ekkert svar, viö sá-
um hann hverfa inn i gimald
stærsta hússins. Þarna var is-
lenskur maður hermaður i
Bandarikjaher. Við spuröum,
þegar við komum frá stöðinni,
grindvikingana, hvort þeir
þekktu þennan islenska mann.
Nei, þeir vissu ekki um hann.
Höfðu aldrei heyrt hans getið.
Hvernig stendur á veru hans
þarna? Við þvi kann ég engin
svör, en það var hrollvekja, ekk-
ert minna, að horfa á eftir þess-
um manni, þeim langa, niðrum
kokið á herstöðinni.
Messa á Rustys
Bar and Grill
Þegar við gengúm frá hliðinu
tók ég eftir skrautletri framan á
bláu húsi inni á svæðinu. Þar stóð
Rustys Bar and Grill.
Húsið sjálft minnti einna helst á
bflskúr vondan eða fjárhús úr
kassafjölum. Og var liturinn utan
á þvi I engu samræmi viö óhrjá-
legan efniviðinn, þetta var eina
nýmálaða húsið á staðnum og lit-
urinn var sterkblár. Stafirnir
voru framan á annarri vængja-
hurðinni framan á húsinu. Þeir
voru málaðir á ská meö mikilli
nosturssemi, náttúrlega fjólu-
bleikir. Skyldi presturinn vera að
messa þarna inni, sögðum við, á
Rustys Bar and Grill? Viö lögðum
við hlustirnar til þess að vita
hvort við heyrðum ekki sálma-
söng yfir sakramentinu, en ekk-
ert heyrðist nema vindgnauðið,
en nú var hann einmitt að herða
sig upp i byl, ofankafald og skaf-
byl nánar tiltekið.
Við röltum til grindvikinganna
á nýjan leik I gegnum kafalds-
fjúkiö. Þegar við erum komnir
langleiðina er litiö við og þá rifj-
astafturupporð Nixons sem áður
var vitnað til og það rifjast líka
upp sem Geir Hallgrimsson sagði
i útvarpinu á dögunum að herinn
hér á landi getur ekki verndað
okkur fyrir yfirgangi breta. Það
er sjálfsagt alveg rétt, enda litur
forsætisráðherrann málið „al-
varlegum augum”.
Það var gott að koma til grind-
vikinganna aftur frá herstöðinni
sem gleypti einn islending i
messu á Rustys Grill Bar.
Þeir eru
íslendingar
Grindvikingarnir höfðu sjálfir
gripið til aðgerðanna um helgina.
Þeim hefur verið sagt að herinn
sé hér til þess að vernda islend-
inga. Grindvikingar heimta þvi
að herinn geri það og verndi okk-
ur fyrir yfirgangi breta. Ef hann
ekki gerir það á hann at fara héð-
aíi og islendingar eiga að segja
sig úr NATO, tafarlaust. Um
þessa afstöðu voru þeir allir sam-
mála sem við hittum við lokun
stöðvarvegarins, hver einasti
einn. Grindvikingarnir stóðu vörð
um islenska sæmd andspænis
ægilegasta herveldi heims. Þeir
eru reiðir vegna athafnaleysis
stjórnarvalda, þeir gera biturt
grin að Geir Hallgrimssyni „með
alvarlegu augun”, þeir eru is-
lendingar.
Við tókum viðtal við einn for-
vigismanna grindvikinganna á
staðnum, og segir frá þvi annars
staðar. Þegar við kvöddum fólkið
var það gert með vissum söknuði.
Okkur langaði til þess að vera
með þvi og taka beinan þátt i
þessum glæsilegu aðgerðum. Sið-
an var haldið til Keflavikur. Þar
áttu sér stað svipaðar aðgerðir i
tvo klukkutima. Þar hittum við
hermann sem neitaði að tala við
okkur aukatekið orð.
Hyldýpisgjá
Og þegar kom til Reykjavikur
birtust fréttir i útvarpi og sjón-
varpi. Þar var sagt frá þvi, að
forsætisráðherrann liti málið al-
varlegum augum. Þar var sagt
frá þvi að dómsmálaráðherrann
myndi ekkert aðhafast gagnvart
suðurnesjamönnum meðan allt
færi friðsamlega fram. Það var
rétt eins og dómsmálaráðherrann
héldi að suöur frá væri einhver ó-
þjóðalýður. Óg svo kom fréttin
um að formaður utanrikismála-
nefndar alþingis teldi aö ef sjó-
próf sönnuðu ásiglingu þá lægju
slit stjórnmálasambands i loft-
inu!
Þessar fréttir um afstöðu ráða-
manna ofan i lifsreynslu dagsins
sönnuðu svo áþreifanlega sem
veröa má hvilik hyldýpisgjá er
milli ráðamanna, rikisstjórnar-
innar og fólksins i landinu. Rikis-
stjórnin virðist ekki hafa hug-
mynd um viðhorf fólksins og ein-
læga og einbeitta kröfu þess um
athafnir I stað tilgangslausra
spriklferðalaga embættismanna.
Stjórnin heyrir ekki óp fólksins i
landinu i gegnum bergmálslausa
múra stjórnarráðsins. Þess
vegna koma menn þar fram i
gluggana reglulega eins og kúkú-
fuglar og segja i sifellu: „Ég lit
málin alvarlegum augum, alvar-
legum augum, alvarlegum aug-
um....”, en þeir aðhafast ekki
neitt.
Spurningin sem grindvíkingar setja á oddinn
Er NATO-herstööinni
ætlað að verja okkur
eða ekki?
„Þetta byrjaði eigin-
lega á bryggjunum i
gær, og áður en við viss-
um af voru aðgerðirnar
byrjaðar hér við stöðina,
búið að ryðja upp grjót-
og snjógörðum og hafin
vaktaskipti á verðinum.
Ég held að hingað hafi
komið fulltrúar frá öll-
um heimilum i Grinda-
vik og fjöldi fólks ann-
arsstaðar af Suðurnesj-
um. Þegar flest var hér i
gær taldi lögreglan að
um 200 manns væru við
bilagirðinguna.”
Þetta sagði Eövarð Júliusson,
útgerðarmaður, i viðtali við
Þjóöviljann um miðjan dag á
sunnudag, en hann er ásamt
Sigurpáli Einarssyni og Öskari
Hermannssyni i framkvæmda-
nefnd aðgerðanna i Grindavik.
Þetta upphófst alltsaman með
þvi, að Eðvarð var einn sexmenn-
inganna, sem rituðu bréf til
aðmirálsins á Keflavikurflugvelli
14. desember. Siðan þá hefur ver-
ið mikið rætt um landhelgismálið,
framferði breta á miðunum og af-
skipti NATÓ og herstöðvarinnar
af þorskastriðinu i Grindavik.
Hér fer á eftir viðtal við Eðvarð
Júliusson útgerðarmann. Við
settumst inn i bil hans, og sem
viötaliö er aö hefjast berast til
hans skeyti frá föður hans i
Reykjavik og Verkalýðsfélaginu
Vöku á Siglufiröi, þar sem lýst er
yfir stuðningi við aðgerðir grind-
vikinga. 1 sama mund ber að
Sigurpál, formann Sjálfstæðis-
félagsins i Grindavik og fulltrúa i
samstarfsnefnd sjómanna.
Einnig honum berst fjöldi stuðn-
ingsskeyta, og eins og menn
heyröu i fréttatima útvarps á
sunnudagskvöldið var straumur
stuðningsskeyta svo ör, að ekki
gafsttimi til þess að telja þau upp
i útvarpinu.
Loðnumenn
óttast bretann.
— Já, ég skal segja þér það,
segir Eðvarð, að sjómenn hér eru
uggandi vegna þess að bretarnir
eru að skaka á loðnuslóð þarna
fyrir austan. Þeir sigla eins og
bandittar, og ég get sagt þér af
eigin reynslu sem skipstjóri að ég
tek aldrei sjans á þvi að þeir viki
rétt. Þeir eru taugatrekktir núna
og sjá varðskip i hverju skipi sem
nálgast. Þessvegna er ég viss um
að þeir muni áreita islensk loðnu-
skip, keyra i næturnar og valda
stórtjóri svo eitthvað sé nefnt.
Það verður þvi að gera eitthvað i
þvi að koma þeim af miðunum.
Þetta er nú til dæmis eitt af þvi
sem ýtir mér persónulega út i
þessar aðgerðir.
Til hvers er
herstöðin?
— En hver er svo megintil-
gangurinn með þessu tiltæki ykk-
ar?
— Við viljum bara fá það svart
á hvitu til hvers bandariska her-
stöðin er hér á landi. Er hún
aðeins hér til þess að gæta banda-
riskra hagsmuna, eða, einsog við
höfum haldið, einnig til þess að
vernda okkur? Ef þeir eru hér
aðeins fyrir sig, ættu þeir skil-
yrðislaust að greiða skatta og
skyldur af umsvifum sinum hér i
Grindavik eins og hvert annað
fyrirtæki.
Ég vil taka það fram að lokun
okkar á veginum beinist alls ekki
að bandariskum einstaklingum
hér, heldur fyrst og fremst gegn
NATO. Það er verið að knýja á
um það að yfirstjórn NATÓ gefi
skýr svör um það hvort hún ætlar
að þola bretum vopnaðan yfir-
gang á Islandsmiðum.
Endurskoða ber
varnarsamninginn.
— Og hver búist þið við að
árangurinn verði af lokuninni?
— Það er ekki gott að segja.
Við ætlumst til að svarið komi i
formi aðgeröa. Kærum okkur ekki
Eövarð Júliusson varaþingmaöur
Sjálfstæðisflokksins við varð-
stöðu grindvikinga.
Viötal við
Eðvarð
Júlíusson,
útgerðarmann
um nein skrifleg svör. Við teljum
skyldu okkar að þrýsta á um að
gripiö verði til einhverra aðgerða
af hálfu NATÓ og herstöðvarinn-
ar hér.
Ég vil i þessu sambandi nota
tækifærið til þess að segja minar
skoöanir á NATÓ-samningnum
og varnarsamningnum við
Bandarikin. Sá fyrrnefndi er
meingallaður að þvi leyti að hann
nær ekki til árása eins NATÓ-
rikis á annað. Þessvegna tel ég að
endurskoða beri vamarsamning-
inn við Bandarikin þegar i stað og
gera nýjan samning, þar sem lagt
yrði að bandarikjamönnum að
takast á hendur þá skuldbindingu
að verja alla lögsögu okkar fyrir
hverjum sem er. I þvi tilliti ætti
ekki aö undanskilja fiskiveiöilög-
söguna. Þetta er hiö eina skyn-
samlega úr þvi að við á annaö
borð höfum her i landi. —
Þetta er athyglisverð gagnrýni
á núverandi samninga við NATÓ
og Bandarikin, þegar þess er gætt
að Sjálfstæðismaöur á i hlut. En
Eðvarð rökstyður skoðanir sinar
á eftirfarandi hátt:
Ekki siðasta
þorskastriðið.
— Ég er nefnilega þeirrar
skoðunar, að þetta sé ekki siðasta
striðið við breta. A Hafréttarráð-
stefnunni, þar sem samkomulag
virðist vera að nást um 200
milurnar, á enn eftir að útkljá
kröfurnar um „hefðbundinn”
veiðirétt, sem mestu rányrkju-
þjóðirnar telja sig eiga við
strendur ýmissa rikja. 1 samn-
ingunum við vestur-þjóðverja
stendur ekkert um það hvað
verða á, þegar gildistimi þeirra
rennur út. Þeir eru þvi algjörlega
opnir i annan endann, og ekkert
liklegra en að við verðum að
setjast niður og sem ja við þá á ný,
er hann rennur út. Það sama mun
vafalaust gilda um breta, sem
ekki eru þekktir fyrir að sleppa
frá sér þvi sem þeir telja vera
hefðbundinn rétt sinn.
Ég vil þó taka fram að þann
árangur sem náðst hefur i land-
helgisbaráttunni við breta má
þakka veru okkar i NATÓ og veru
bandariska herliðsins hér að tölu-
verðu leyti. Bretar hafa fyrr niðst
á smáþjóðum, og hefðu áreiðan-
lega gengið lengra, ef þessar
staðreyndir væru ekki fyrir
hendi.
Stjórnin ekkert gert.
Og hvað finnst þá Eðvarð um
stjórnvaldsaðgerðir i landhelgis-
málinu til þessa?
— O, blessaöur vertu, þetta
hafa engar aðgerðir verið. Ærin
tækifæri hafa þó gefist. Tökum
t.d. þegar freigátan Leopard kom
hingað upp fyrst. Það er á allra
vitorði, að hún kom beint af
NATÓ-æfingum á Norður-
Atlantshafi. Ekkert var aðhafst
til þess að mótmæla þessu, og frá
Noröurlöndum heyrðist ekki og
hefur ekki heyrst hósti né stuna til
stuðnings okkur. Það er eins og
frændþjóðir okkar, norðmenn og
danir, taki fullan þátt i þvi sam-
komulagi sem milli NATÓ-rikj-
anna virðist rikja, um að þegja
landhelgismálið i hel.
Grindvikingar
i heimspressunni.
Það er sifellt verið að- trufla
samtal Eðvarðs við Þjóðviljann.
Ef það er ekki skeyti, þá eru það
menn að spyrja um fundinn i
Keflavik og hugsanlegar aðgeröir
þar. Og þá ber að Mik Magnús-
son, fréttastjóra hjá breska út-
varpinu, sem vill lika fá svör viö
Framhald á 14. siðu