Þjóðviljinn - 22.02.1976, Side 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 22. febrúar 1976
NÍELS HAFSTEIN
SKRIFAR
UM MYNDLIST

íslensk
popplist
Nýlega var opnuð sýning á Is-
lenskri Popplist i sölu Listasafns
tslands við Hringbraut og stendur
yfirfrarn i rniðjan rnars. Tæplega
firnrntíu verk eru á sýningunni,
flest i eigu einstaklinga eða
rnyndlistarrnannanna sjálfra.
Einhverra hluta vegna, þá hefur
islensk Poppstefna ekki sveigst i
átt til Listasafnsins heldur hafnað
á öðrurn rnisjafnlega góðurn
stöðurn. örfáir hjartahlýir rnenn
i vinskap við listafólkið, þeir
aurnkvuðust yfir þessar tilraunir
hér áður fyrr og hengdu upp i hi-
býlurn sinurn ættingjurn til
nokkurs angurs. bau verk sern
ekki hlutu náð i augurn neins og
flæktust fyrir öðrurn nýrri verk-
urn, þau höfnuðu rnörg hver sörnu
leið og ruslið: önnur verk lentu i
neti örlaganna og sluppu frá
bráðurn háska.
Á þessum timamótum, þegar
skilningur fjárveitingarnefndar
Alþingis hefur aukist á tilveru-
rétti Listasafns Islands, og þegar
glatað timabil i listasögu landsins
Myriam Bat-Yosef:
Spákonan (1967)
er komið i leitirnar, þá sýnist
vera kominn timi til að staldra
við og hugsa: Hvaða stefnu ætlar
innkauparáð Listasafnsins að
marka sér? Hvemig ætlar Lista-
safniö að koma til móts við nýja
árganga listnjótenda svo þeir fái
sæmilega yfirsýn á þróun mynd-
listar i landinu?
Listasafn tslands verður rneð
öllum tiltækum ráðum að eignast
marktæk listaveik I poppstil og
þeim stefnum er á eftir hafa
komiö. Það verður að semja viö
eigendur, listamenn og aðra, og
þaö hlýtur aö ætla svipaða að-
stöðu nýjurn verkurn sern og
öðrum safngripum þessa stund-
ina.
Ef horft er framhjá framan-
greindum atriðum, og framtak
Listasafnsfólks skoðaö sérstak-
lega, þá veröur að minnast þeirra
erfiðleika sem eru samfara yfir-
litssýningum af þessu tagi;söfnun
verka er timafrdc og kostar of-
fjár, listasöguleg samantekt er
ekki hrist framúr erminni,
upphenging listaverka er tafsöm
og vandkvæðum bundin. Með til-
liti til þessa, þá má vel við una.
Fáeinir myndlistarmenn hafa
móðgast aö visu, vegna þess aö
ekki var til þeirra leitað, en hafa
verður hugfast hve vonlaust er að
eltast við alla fylgifiska
fjölskrúðugrar stefnu i rnyndlist.
Menn hafa dálitið velt þvi fyrir
sér, hvort framhald verði á kynn-
ingu Listasafnsins. Nefndar hafa
veriö ýmsar leiðir I þvi sambandi
og sakar ekki að geta örfárra I
þessu spjalli: Happenings af ljós-
myndúm og segulböndum. Bækur
og veggspjöld. Concretljóö og
hljóðljóð. Conceptual-art. Oplist
og hreyfilist.
Islensk popplist
Um miðjan siðasta áratug bár-
ust ýmis myndlistaráhrif hingað
til lands, ekki sist i kjölfar Diters
Rot. Ungir oflátungar og
uppreisnarmenn i listum fengu
skyndilega snert af annarlegum
straumum, snerust gegn rikjandi
listmati harðlinumanna i
abstrakt og expressionisrna og
höfnuðu . ýmsum þeim gildum
sem áður höfðu haft fastan punkt
i tilverunni. Sambönd náðust við
erlenda listamenn, hópurinn SOM
var stofnaður, „Tilraunir i nafni
listarinnar” urðu daglegt brauð.
En vegna þess hve áhrifin voru
margvisleg og af ólikum toga
spunnin, þá varð engin ákveðin
stilmynd rikjandi. Poppstefnan
breska átti i höggi viö hugmynda-
fræði meginlandsins, og mikil
hreyfing á islendingurn korn i veg
fyrir einangrað og afmarkað
fyrirbrigði eins og svo oft hefur
þróast i litlurn sarnfélögurn
(abstrak og realisrni). f þriðja
lagi, þá yfirgáfu margir lista-
menn landiö og settust að á er-
lendri grund: Þórður Ben.
Sveinsson fór til Vestur-Þýska:-
lands, Róska hafnaöi á ttaliu,
Tryggvi Ólafsson stefndi til Dan-
merkur, Hreinn Friðfinnsson,
Sigurður og Kristján Guðmunds-
synir geröust landnemar i
Hollandi, Erró starfaði I Frakk
landi og stóð utan við þær
hræringar sem skóku tsland.
Bragi Asgeirsson: Útþrá (1974)
Erró: Intericur américain (1973)
Sigurjón Jóhannsson: Sunnudagssiðdegi á Mokkakaffi (1965).
Kjarninn i islenskri Popplist var
fyrst og fremst samansettur af
tveimur mönnum, þejm Sigur-
jóni Jöhannssyni og Jóni
Gunnari; siðar styrktist þessi
kjarni með þátttöku Tryggva
Ólafssonar og Magnúsar Tómas-
sonar. Eins og eðlilegt má teljast,
þá sló saman áhrifurnpopplistar
og abstraktstefnu báðurn til
nokkurs ávinnings — fagurfræði
leg gildi blönduðust nýrri mynd-
sýn. t annan stað runnu saman
surrealisk áhrif og popplist. 1 ljósi
þessara þátta verður að skoða is-
lenska popplist hún verður ekki
skilgreind rneö góðu rnóti nerna
tekin séu rnið af félagslegurn urn-
svifurn og sarnslengingu ólikra
hugrnynda.
Ógjörningur er i stuttri blaða-
grein að tvinna saman áhrif og
uppruna svo vel fari, og varpa
ljósi á þróun I islenskri popplist
og þær greinar hennar sern
hrislast hafa I ýrnsar áttir allt til
þessa dags, enda gefur sú sýning
sern urn er fjallað ekki tilefni til
ýtarlegra skrifa sér á parti.
Framlag einstakra
listamanna
Eins og fyrr var sagt, þá var
Sigurjón Jóhannsson buröarstoð i
popplist hérlendri á siðasta ára-
tug, uppúr 1965. Verk hans á
þessari sýningu eru dæmigerð
popplistarverk rnyndrnál þeirra
er sótt I hversdagslegan veruleik,
menningarfirrt samfélag neyslu
og tilgerðar. Sannverðug iýsing
þeirra afhjúpar þá þætti sem at-
hyglin beinist að hverju sinni,
hvort sem þaö er dansinn i kring-
um hjólkoppinn eða átveislusam-
félagið. Og sér til ávinnings hefur
listamaðurinn útfært verk sin af
undirstöðu staðgóðrar kunnáttu
og tækni.
Jón Gunnar Arnason hafnar
þeirri túlkun sem felst i ná-
kvæmri eftirmyndun raunveru-
leiksins, hann formar uppá nýtt
og hrifur með notkun lauslegs
táknmáls. Skoðandinn setur verk
hans strax i samband við nánasta
umhverfi, tæknivæðingu, strið og
mengun, og svo þá þætti til-
finningalifsins sem kenna sig við
ótta, óhugnað og reiði. Á sýningu
Listasafnsins er HjaVtað það
myndverk sem nátengdast er
meðvitaðri ábyrgð listamannsins
i þjóðfélaginu og mætti hans til
krufningar og ádeilu, táknrnál
þess er viðtækt og heyrir jafnt til
læknisfræði sem og ástar millum
manna. Herra Guðmundur er
dærnigerðara popplistarverk en
um leið einangrað fyrirbæri án
mikilla áhrifa.
Hlutir Magnúsar Tómassonar
togast á milli gamansamrar
léttúðar og pólitiskrar ábyrgðar;
á sýningunni er fyrrnefnda at-
riðið veigameira og birtist i út-
færslu á gleraugum og mjúkum
ljósaperum. Pólitisk ádeila lista-
mannsins afturámóti, hún varð
skörpust i þeim myndum þar sem
hlutföllin stækkuðu, sbr. flugurn-
ar og sardinudósina sem margir
kannast við og eiga frændsemi að
rekja til bandariska listamanns-
ins Claes Oldenburgs.
Málverk Tryggva Ólafssonar
hafa lengi verið i anda ameriska
poppsins . aðferðir auglýsinga-
teiknunar eins og notkun mynd-
vörpunnar hafa leikið i höndum
hans. Tryggvi Ólafsson byggir
upp myndir sinar með hversdags-
legum og viðburðarlitlum
svipleiftrum, lagfærir og eykur i
stil þannig að útfærslan verður
einkennandi persónulegt og út-
hugsað framlag til listarinnar. t
siðari tima verkum Tryggva
hefur skreytigildið aukist nokkuð
og virðist vera fyrirboði nýrra
leiða.
Róska hefur ekki verið fyrir-
ferðarmikil á islenskum mynda-
markaði; hún vakti verulega at-
hygli þegar þvottavél hennar var
á útisýningu á Skólavörðuholti,
(sláandi dæmi um tilbúinn hlut
sem settur er i óvirkt umhverfi,
og á sér rætur i dada). Verk
Rósku á Listasafni tslands er fag-
mannlega samansett: klipptur og
rifinn pappir, krass með penna og
litaklessur. Aðalform myndar-
innar eru stór og undirstrikast
með öðrum smærri.t.d. englinum
sem boðar Mariu mey að hún
skuli þunguð verða og barn fæða,
— sá engill kemur af klósettinu!
Þessi ruddalega, en listræna
framsetning er mjög i anda
popplistarinnar. Auk þess býður
verk þetta upp á nýstárleika af
ööru tagi og felsl i þvi hvernig
listakonan sprengir hinn hefð-
bundna rétthyrning mynd-
flatarins i vinstra horni uppi.
Bragi Asgeirsson raðar saman
smáhlutum og leikföngum barns-
ins og verður úr samræmd heild
eða samheimur, afmarkað svið
þagnar og stöðvunar sem visar til
persónulegrar reynslu lista-
mannsins i æsku. I fyrri verkum
Braga voru afmyndaðar brúður
eöa hlutar brúðu áberandi tákn
umkomuleysis, einsemdar og
þjáninga, og minntu um margt á
hörmungarnar i austur-Asiu og
Biafra. Bragi Asgeirsson hefur
ásamt öðrum rutt burt skilnings-
leysi fólks á gildi efnisins, og er
það rnjög i anda poppstefnunnar:
aö allt sé list. Myndlistarverk
hans á sýningunni eiga það sam-
eiginlegt að litakassar eru i þeim
öllum, og er þar skirskotað til ná-
lægðar eldri gilda i listinni, og
hinnar óvenjulegu iitanotkunar
sem styðst við yfirveguð vinnu-
brögð og rannsókn á einstökum
þáttum I heildarmynd listaverks.
Myriam Bat-Yosef gefur al-
gengum hlutum nýja merkingu
þegar hún málar þá og skreytir i
fjörugum litum. Listakonan hefur
um nokkrun tima viðhaft þennan
tjáningarmáta, umturnað útliti
flugskeyta, skriðdreka og
annarra vitisvéla og fengið þeim
nýstárlegt hlutverk i umhverfinu.
Að nokkru Ieyti er aðferð hennar
ádeiia á hrikaleik þessara morð-
vopna og áhrifamátt þeirra i mót-
un heimsins, en i annan stað
sönnun á gildi ómengaðrar listar i
þeim sama vitfirrta heimi.
Hringur Jóhannesson útfærir
viðfangsefni sin nákvæmt og