Þjóðviljinn - 04.03.1976, Page 5

Fimmtudagur 4. mars 1976. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
af erlendum vettvangi
Nú að stríðinu í Angólu
næstum loknu væri ekki
úr vegi að ræða þá
spurningu/ hver hafi í
raun átt höfuðsök á því
hve illvígt þetta stríð
varð. Þeir eru margir
sem fordæma ,,alla er-
lenda íhlutun" án þess að
gera neinn greinarmun á
sovéskri, suður-af rískri,
kúbanskri og bandarískri
ihlutun. Aðrir sjá
sovéskri og kúbanskri
íhlutun allt til foráttu en
loka augunum fyrir inni-
prýðisvörn gegn blökkumanna-
stjórnunum fyrir norðan.
Viðraði Vorster þessa hugmynd
i bréfi til Kaunda forseta Sam-
biu en hann svaraði bréfinu
aldrei.
I mai fór suður-afriskur flota-
foringi, sem hvatt hafði til auk-
innar hernaðarsamvinnu
Bandarikjanna og Suður-Af-
riku, einnig i „privat heimsókn”
til Washington þar sem hann
hitti kollega sina að máli. Sagt
er að fundur þeirra hafi farið
fram á vegum SACLANT sem
er skammstöfun á yfirherstjórn
Nató. t>ar lýsti gesturinn Hugo
Biermann, áhyggjum stjórnar
sinnar af byltingunni i Portúgal
þvi með falli nýlendnanna
Angólustríðið
Ford; spurt er að þvi hver ögrar
hvcrjum tii viðbragða.
Hver ber sökina?
legu samstarfi Banda-
rikjanna og Suður-Afríku
að baki tveggja „frelsis-
hreyfinga" Angólu.
Þeir siðarnefndu hafa gjarn-
an að orði að sovétstjórnin sé
„erkibófinn” i striðinu, hún hafi
haft frumkvæði að stigmögnun
striðsins með vopnasendingum
til MPLA og , þegar þær hrukku
ekki til, sendingum á
kúbönskum hersveitum i löng-
um bunum. Allt sé þetta
útspekúlerað i Kreml og má
gjarnan halda að kúbanska
stjórnin og forysta MPLA séu
viljalaus verkfæri i höndum
kremlverja.
Minna hefur farið fyrir þvi aö
sýna fram á hlut heimsvalda-
rikjanna, fyrst og fremst
Bandarikjanna og Suður-Afriku
i striðinu. Til þess gefst tæki-
færi þegar nýlegt hefti af New
Statesman berst upp i
hendurnar. Þar fjallar David
Martin um samvinnu þessara
stjórna i Angólustriðinu. Hann
gengur út frá þvi sem gefnu að
samsæri sé á ferðinni i Angólu
en spyr hver sé að baki þvi.
Hann vitnar i nýársboðskap
Vorsters forsætisráðherra
Suður-Afriku þar sem hann
talar um að lyfta af Angólu
„þræladómsklafa hins guðlausa
kommúnisma”. Kissinger,
Pentagon og CIA segja að hvert
skref sem Vesturveldin (Suður-
Afrika er hvit og þess vegna
vestræn) hafa stigið i Angólu sé
einungis svar við siauknu
vopnavaldi sovétmanna og
kúbana. Hins vegar hafi fyrrum
yfirmaður CIA, William Colby,
haldið þeirri kenningu á lofti, er
hann mótmælti þvi að Banda-
rikin kæmu sér upp herstöð á
eynni Diego Garcia á Indlands-
hafi, að þetta væri glöggt dæmi
um vestræna hernaðarstefnu
sem ögraði sovétmönnum til að
svara fyrir sig.
Árangursríkar
heimsóknir
Martin snýr sér siðan að þvi
að heimfæra kenningu Colbys
upp á Angólustriðið. Gripur
hann fyrst niður i janúar 1974
þegar upplýsingaráðherra Suð-
ur-Afrfku, Connie Mulder,
heimsótti Bandarikin „i einka-
erindum”. Þá hitti hann að máli
ma. Gerald Ford sem þá var
varaforseti, stjórnmálamenn og
embættismenn úr alþjóðadeild
varnarmálaráðuneytisins.
í febrúar sama ár — og hér
ber mönnum að hafa i huga að
þetta gerðist þremur mánuðum
áður en uppreisn herforingj-
anna varð i Portúgal — hleypti
Vorster af stokkunum hugmynd
sinni um „slökun spennu” —
détente — i sunnanverðri Af-
riku. Hann þóttist sjá i hendi sér
aö portúgalir gætu ekki unnið
hernaðarsigra i nýlendum sin-
um og óttaðist missi tveggja
góðra granna, Angólu og
Mósambik, sem reynst höfðu
myndi suðuroddi Nató biða mik-
inn hnekki sem Suður-Afrika ein
gæti afstýrt. Fundarmenn féll-
ust á röksemdir hans og er talið
vist að þeir hafi heitið Biermann
fjarskiptabúnaði úr vopnabúri
Nató. Margt bendir til þess að
þeir hafi, þá eða siðar, verið
mun rausnarlegri og boðist til
að samræma vopnabúnað
Suður-Afriku vopnakerfi Nató. I
nýlegri skýrslu segir td. að
meirihluti þeirra vopna sem
Vorster; viö hann áttu vestur-
veldin samstarf um að forða
Angólu „undan þræladómsklafa
hins guðlausa kommúnisma.”
hersveitir Suður-Afriku beittu i
Angólu hafi ekki verið skráður
eign Suður-Afriku og að mörg
þeirra hafi verið stöðluð Nató-
vopn.
Spinola rls og
hnigur
Þar sem frelsishreyfingar
Gineu-Bissau og Mósambik
voru sameinaðar i einum flokki
fengu Bandarikin og Suður-Af-
rika ekki við neitt ráðið i þess-
um löndum. öðru máli gegndi
hins vegar um Angólu þar sem
þrjár hreyfingar voru starfandi.
Þarna höfðu rikin mikilvægra
hagsmuna að gæta. Auk mikilla
auðlinda landsins höfðu þau
landfræðilegt og pólitiskt mikil-
vægi þess i huga. Angóla á löng
landamæri að Namibiu og gæti
þvi missir hennar orðið til að
stórefla starfsemi þarlendra
frelsisafla, SWAPO. Einnig
liggur Angóla að Zaire á griöar-
löngum kafla en þar rikir
einarður andstæðingur MPLA
um fjórtán ára skeið, Mobuto
hershöfðingi.
Eftir að yngri menn her-
foring jastjórnarinnar i
Portúgal höfðu fengið að
spreyta sig á þvi að veita Gineu-
Bissau og Mósambik frelsi til-
kynnti Spinola um mitt ár 1974
að hann myndi persónulega
annast afgreiðslu Angólumáls-
ins. Eftir uppástungu frá
Washington hófst Spinola handa
með þvi að halda fund meö
Mobuto á eynni Sal, stærstu
eyju Grænhöfða-eyjaklasans.
Þar sömdu þeir félagar áætlun
sem gerði ráð fyrir bráða-
birgðastjórn i Angólu með þátt-
töku 12 fulltrúa FNLA, Unita og
hópsins i kringum Daniel
Chipenda sem klauf sig út úr
MPLA, en stf hreyfing var
hgergi nefnd á nafn.
Með þetta flaug Mobuto til
Tansaniu þar sem hann bar
áætlunina undir Nyerere forseta
Tansaniu og Kaunda frá Sam-
biu. Þeir leituðu eftir áliti Netos
leiðtoga MPLA en áður en það
barst var Spinola settur af i
september sama ár og þar með
var áætlunin úr sögunni.
FNLA kemur á
vettvang
Mobuto og Bandarikin réru þá
á ný mið og i nóvember byrjuðu
hersveitir FNLA að streyma inn
i Angólu frá stöðvum sinum i
Zaire. í mai 1975 taldi leyni-
þjónusta portúgalska hersins að
FNLA hefði 10 þúsund manns
undir vopnum i Angólu, þar af 4
þúsund i höfuðborginni Luanda.
A þessum tima hafði MPLA að-
eins fimm þúsund vopnuðum og
þjálfuðum mönnum á að skipa.
Meðan bandariskir diplómatar
gáfu Kissinger ýtarlegar
skýrslur um grimmdarverk
hersveita FNLA einkum i
norðurhluta landsins, veitti CIA
miljónum dollara til FNLA um
hendur Mobutos.
Af þessu sést að þegar fyrsta
vopnasending sovétmanna til
MPLA barst til Angólu i april
1975 höfðu Bandarikin tekið upp
náið samstarf við Suður-Afriku,
reynt að koma I veg fyrir þátt-
töku MPLA i myndun bráða-
birgðastjórnar i Angólu og
þegar þessar tilraunir voru
runnar út i sandinn vopnað og
fjármagnað FNLA svo
hreyfingin gæti ráðist inn á
yfirráðasvæði MPLA. Einnig
ber að nefna að blaðið Washing-
ton Post hefur skýrt frá þvi að
leynilegur stuðningur CIA við
Unita hafi byrjað i mars 1975,
mörgum vikum áður en fyrsta
sovéska vopnasendingin barst
MPLA.
— Það eru bandarikjamennen
ekki sovétmenn sem eru
ábyrgir fyrir stigmögnun
Angólustriðsins svo það var
næstum orðið að nýlendu-
styrjöld á borð við striðið i Indó-
kina, segir Martin. Hann minnir
á að kúbönsku hersveitirnar
kæmu ekki til landsins fyrr en
snemma i nóvember þegár
málaliðar og hersveitir Suður-
Afriku voru i þann veginn að
leggja til atlögu við hafnarborg-
ina Benguela, 800 kilómetra inn-
an landamæra Angólu. Innrás
þeirra var greinilega gerö fyrir
hvatningu frá Washington.
Hver var tilgangurinn?
Martin lýkur máli sinu með
þvi að biðja menn að velta fyrir
sér þeirri spurningu hvað
Bandarikjunum sem barist
höfðu gegn sjálfstæði landsins i
14 ár og beitt fyrir sig i þvi skyni
ClA, Suður-Afriku, portúgölsk-
um fasistum og Mobuto hers-
höfðingja liggur á hjarta I þessu
máli: eru þau að tryggja raun-
verulegt sjálfstæði angólubúa
eða er framferði þeirra aðeins
rökrétt framhald af þeirri
stefnu sem þau hafa fylgt i hálf-
an annan áratug, semsé að
koma i veg fyrir sjálfstæði
þeirra? — ÞH endursagði.
Askriftarsími
17505
Tekið verður við nýjum
áskrifendum í kvöld og
næstu kvöld til kl. 10.
Eitt símtal, og þú færð
blaðið sent heim næsta dag.
ÞJÓÐVILJINN
Blaðberar
Þjóðviljinn biður blaðbera sina að koma á
afgreiðsluna og sækja rukkunarhefti.
Olof G. Tandberg
heldur tvo fyrirlestra i fundarsal Norræna hússins:
Fimmtudag 4. mars kl. 20:30
Nordiskt naturvetenskapligt UNESCO-samarbete
Laugardag 6. mars kl. 16:30
Kurderna har inga v'ánner
íslensk-sænska félagið
Allir velkomnir NORRÆNA HÚSIÐ

Tilboð óskast i framkvæmdir við sjúkra-
hús Suðurlands, Selfossi. Innifalið i útboði
er einangrun, múrhúðun, gólfflisalögn,
pipulagnir o.fl.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu
vorri, Borgartúni 7, Reykjavik gegn
15.000.- kr. skilatryggingu. Tilboð verða
opnuð á sama stað miðvikud. 24. mars,
1976, kl. 11.00 f.h.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844
Sovéskar bækur
og tímarit
(á ensku), hljómplötur og nótur. Opið frá
kl. 10—12 og 14—18, föstudaga til ki. 19,
laugardaga kl. 10—12.
ERLEND TÍMARIT
Hverfisgötu 50 v/Vatnsstig 2. hæð