Þjóðviljinn - 04.03.1976, Qupperneq 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 26. febrúar 1976
Islenskur sjávarútvegur og úr-
rœði Rannsóknarráðs ríkisins
Út er komin fyrir nokkru 190
blaðsiöna bók sem unnin hefur
verið á vegum og ábyrgð Rann-
sóknaráðs rikisins af sjö manna
starfshópi og fjallar um þróun
sjávarútvegs. í undirfyrirsögn á
kápu bókarinnar segir: „Yfirlit
yfir stöðu islensks sjávarútvegs
og fiskiðnaðar og spá um þróun
hans fram til 1980”. Þá segir að
hópurinn hafi tekið til starfa i
febrúar 1974 en skilað af sér i
nóvember 1975.
1 starfshópnum voru eftirtaldir
menn: Jónas Blöndal viðskipta-
fræðingur, formaður, Jónas
Bjarnason efnaverkfræðingur
ritari, Hjalti Einarsson efnaverk-
fræðingur, Jakob Jakobsson
fiskifræðingur, Gylfi Þórðarson
viðskiptafræðingur, Jón Ing-
varsson lögfræðingur og Reynir
Hugason verkfræðingur frá
Rannsóknarráði rikisins. Þá
segir: „Auk þess vann Kristján
Ragnarsson nokkuð með hópnum
i upphafi starfsins”. (Hér er átt
við Kristján Ragnarsson formann
Landsambands isl. útvegs-
manna). Allt eru þetta menn i
fullu starfi og sumir i meira en
einu starfi. Skýrslan er þvi unnin i
hjáverkum.
Þá eru þarna ýmiss konar linu-
rit.
Aflamöguleikar
Sá kafli skýrslunnar sem f jallar
um fiskveiðarnar er að sjálfsögðu
að miklu leyti byggður á hinni
svokölluðu svörtu skýrslu Haf-
rannsóknarstofnunarinnar, þar
sem bæði þorskstofninn og ýsu-
stofninn eru taldir ofveiddir. En i
stað 230 þús. tonria hámarks afla
af þorski á yfirstandandi ári, sem
Hafrannsóknarstofnunin telur
nauðsyn, þá vill starfshópur
þessarar skýrslu fara ennþá
neðar eða i 205-210 þús. tonn. Þá
er spáð algjöru hruni þorsk-
stofnsins árið 1979 ef ekkert verði
að gert i þvi að takmarka sóknina
i stofninn. Útlitið er málað mjög
svart framundan, verði ekki farið
að ráðum fiskifræðinga. Þegar
kemur að þvi i skýrslunni að meta
getu islenska fiskveiðiflotans til
veiða þá harma ég að ekki skyldi
vera innan starfshópsins reyndur
fiskiskipstjóri með staðgóða
þekkingu á veiðunum sjálfum,
þvi hefði svo farið þá þykir mér
liklegt aö aflamöguleikar flotans
hefðu verið útreiknaðir á annan
hátt en gert er i skýrslunni.
Til þess að menn átti sig á hvað
ég er að fara þá leyfi ég mér að
vitna I skýrsluna sjálfa. A
blaðsiðu 102 og 103 þar sem rætt
er um afköst bátaflotans 1970 og
þau lögð til grundvallar mögu-
legum aflaafköstum nú, segir:
„Ennfremur var á grundvelli
sömu gagna reiknuð út skipting
heildarúthaldstima milli ein-
stakra veiðiaðferða og hve virk
timanotkun einstakra hluta
flotans var. Þær niðurstöður, sem
þannig fengust voru notaðar til að
meta úthald núverandi flota, og
siðan tengdar flotastærð i árs-
byrjun 1975, og var miðað við
skipaskrá Sjómannaalmanaks.”
Þá kemur tafla með útfærslu á
afla eftir skipastærð, og fyrir
neðan hana stendur: Heimild,
Fiskifélag Islands.
Siðan segir orðrétt: „Forsenda
1 miðar við að meðalafli á
úthaldsdag sé hinn sami og
reyndin var 1970”. En samkvæmt
töflunni er þetta 390.3 þús. tonn
sem ársafli. (En 1970 var mjög
gott aflaár.)
„Forsenda 2 byggist á
ákveðnum viðmiðunarafla árið
1970, sem er þannig skilgreindur,
að 15% bátanna fengu þann afla
eða meira. t
Tæknilega ætti þvi bátaflotinn
i heild að geta aflað þess magns
að meðaltali ef fiskmergð i
sjónum er nægileg”. Niöurstaða
frá forsendu 2 sýnir svo 563,4 þús.
tonn sem ársafla.
Ég tel það alveg fráleitt að
reikna möguleg aflaafköst báta-
flotans á þennan hátt, þvi það
getur aldrei staðist I reyndinni.
Þrátt fyrir mikinn og góðan
tækjabúnað sem auðveldar
skipum veiðar á siðari árum þá er
staðreyndin sú að bilið á milli
aflaskipstjóra og hinna sem ekki
er valið það heiti, heldur áfram
að vera til, þó báðir vinni með
sams konar tækni.
Stærð flotans
Þaö gengur eins og rauður
þráður i gegnum alla skýrsluna
að starfshópurinn telur að fisk-
skuttogarar við ílotann. Svo aftur
sé vitnað i árið 1960 þá teljast
bátar yfir 100 br. tonn samtals
12.438 br. tonn, en 1974 er þessi
tala komin upp i 42.743 br. tonn.
Þarna hefur bátaflotinn stækkað
að tonnatölu um 30.305 br. tonn á
14árum.Enégvil benda á að þessi
stækkun flotans af bátum yfir 100
br. tonn hún er innifalin i bygg-
ingu stórra herpinótaskipa til
loðnuveiða og aukin sókn i botn-
fiskafla er þvi ekki mikil af
völdum þessarar stækkunar.
Þessi stækkun bátaflotans, i
Of mörg skip? Kvótakerfi? Byggðastefna?
veiðiflotinn sé orðinn allt of stór
miðaðvið núverandi aðstæður, og
jafnvel að hann sé helmingi
stærri en hann ætti að vera. Ég
leyfi mér að benda á eftirfarandi
staðreyndir: Árið 1960 var
togarafloti okkar 33.470 br. tonn.
En 1974 eru skuttogarar 27.680 br.
tonn og siðutogarar 5.961 br. tonn,
eða togaraflotinn alls 33.641 br.
tonn. Þetta verður að teljast litil
aukning á 14 árum, aðeins 171 br.
tonn. En á s.l. ári bættust nokkrir
tonnatölu færði þjóðarbúinu á
land árið 1973, 440,713 tonn af
loðnu og 1974 462.020 tonn. An
þessarar stækkunar flotans
hefðum við sem fiskveiðiþjóð
veriö eins og þorskur á þurru
landi og ekki getað motað okkur
þá möguleika sem i loðnuveiðun-
um felast.
Ef við svo athugum stærð báta-
flotans af stærðinni 100 br. tonn og
þar fyrir neðan þá var hann árið
1960 23.335 br. tonn, en árið 1974 er
tonnatalan komin niður i 18.539
br. tonn. Þarna hefur orðið
minnkun sem nemur 4.796
tonnum á 14 árum. Ég furöa mig
mikið á tali starfshópsins um allt
of stóran fiskveiðiflota, þegar
þessar staðreyndir liggja á
borðinu, sem hér hafa verið
taldar upp. Að blanda saman of-
veiddum þorski og ýsustofnum á
tslandsmiðum, eins og Hafrann-
sóknarstofnunin telur að sé i dag,
við stærð okkar veiðiflota og telja
að það kalli helst á minnkun
flotans, eins og kemur fram i
skýrslu starfshópsins: það er
hrein fjarstæða. En álit fiskifræð-
inga kallar hins vegar á harðari
sókn til að koma erlendum veiði-
flotum af okkar fiskimiðum. Og ef
svo fer að við verðum að draga úr
sókn okkar sjálfra i þorsk og ýsu-
stofnana þá kallar það ekki á
minni veiðiflota, heldur stærri
flota. Þvi sá veiðifloti, sem við
eigum nú, hann er of litill til þess
að dreifa honum á verðminni
fiskistofna, þannig að hægt sé að
fullnægja hráefnisþörf þeirra
fiskiðjuvera, sem eru starfandi i
landinu. íslenskur sjávarútvegur
hann verður nú eins og hingað til
að vera megin burðarásinn i
okkar þjóðarbúskap. Þar þýðir
ekki vol eða væl, heldur úrræði
þegar kreppir að.
Mér þykir það vera sérstakt
rannsóknarefni, að starfshópur
Rannsóknarráðs rikisins, sem
samanstendur af mönnum, sem á
einn eða annan hátt eru flestir
tengdir sjávarútvegi, skuli
komast að þeirri niðurstöðu i
skýrslu sinni, að það sem nú
þrengi mest að útgerð og fisk-
iönaði i landinu sé, að fiskveiði-
flotinn sé of stór. En um þetta er
ekki að vinnast: þannig er þeirra
niðurstaða.
Á bis. 113 i skýrslunni er svo-
hljóðandi málsgrein sem undir-
strikar þetta sjónarmið starfs-
hópsins:
„Eitt helsta ytra óhagræði i
sjávarútvegi nú stafar af fjölda
skipa. Og ersvo komiðað varla er
athafnasvæði fyrir flotann á
hafinu”. Það fer ekki á milli mála
fiskimál
^eftir Jóhann J. E. Kúld,
að hér á starfshópurinn við
islenska veiðiflotann, en um þetta
held ég að okkar sjómannastétt sé
dómbærari en starfshópurinn,
með allri virðingu fyrir þeim
ágætu mönnum, sem hópinn
skipa.
Frumlegar
hugmyndir
starfshópsins
I kaflanum um stjórnun fisk-
veiða kennir margra grasa. Þessi
kafli hefst á bls. 107, þar sem
undirfyrirsögn er „Almenn
atriði.” „Til að kanna nánar hug-
takið, stjórnun fiskveiða, er rétt
að lita aðeins á lifrænt og hagrænt
eðli þeirra auðlinda, sem fólgnar
eru i fiskstofnunum. Frá náttúr-
unnar hendi eru þessar auðlindir
þannig gerðar, að þær endur-
nýjast. Fræðilega eru þær þvi —
ólikar, t.d. jarðefnum — þar sem
þær eru til staðar til eilifðar”. Ef
það hugtak er skilið mannlegum
skilningi, þ.e. óþarft er að ætlast
til, að þær hverfi eða eyðist innan
þess timaskeiðs, sem hefur ein-
hverja efnahagslega þýðingu.
Þannig á að vera hægt að nýta
þessar auðlindir um fyrirsjáan-
lega framtið, sé skynsamlega að
nýtingu staðið og ekki gert ráð
fyrir slysum, t.d. vegna náttúru-
hamfara. Hins vegar eru þessar
Framhald á bls. 14.
—-Hæ! þaðerum bara viðaftur. Ég gleymdi hönskunum.
Sú verður ekki lengi að koma þvi út um ailan bæ. bróður sem fór til Ameriku?