Þjóðviljinn - 21.03.1976, Síða 7

Sunnudagur 21. mars 1976 ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 7
Sýning á
iðnminjum
í Bogasal
Um nokkurt árabil hafa saintök
iðnaðarmanna unnið að þvi að
safna ýmsum minjum frá hinum
cldri iðngreinum hér á landi með
það fyrir augum að koma upp
sérstöku iðnminjasafni, þar sem
sýna mætti þróun iðngreinanna
frá heimilisiðju til fullkominnar
vcrkstæðisiðju. Var einkum lagt
kapp á að bjarga þannig smiðis-
gripum iðnaðarmanna, einkum
sveinsstykkjum og ýmsum vand-
aöri gripum og einnig smiöa-
áhöldum, verkfærum ýmiss kon-
ar, skjölum og hverju einu, sem
varpaði Ijósi á iðngreinar hér á
landi.
Var i eina tið áformað, að safn
þetta yrði deild i Þjóðminjasafni
tslands. En svo fór við uppsetn-
ingu bjóðminjasafnsins i húsi
þess, að ekki reyndist verða rúm
fyrir Iðnminjasafnið til sýningar
og var þá hugmynd, aí> það yrði
sýnt i Iðnskólahúsinu á Skóla-
vörðuhæð, og þar var safnið
geymt um nokkurn tima.
Svo fór þó, að þar reyndist ekki
unnt að ætla safninu sýningar-
rými og varð þvi að ráði, að Þjóð-
minjasafnið tæki safnið að sér til
eignar og fullkominna umráða
með það fyrir augum, að það eða
úrval þess verði sýnt meðal safn-
gripa Þjóðminjasafnsins þegar
kringumstæður leyfa.
Úrvali úr Iðnminjasafninu hef-
ur nú verið komið fyrir til sýning-
ar i Bogasal Þjóðminjasafnsins
og verður það sýnt þar ásamt
nokkrum hliðstæðum gripum úr
Þjóðminjasafninu. Sýningin
stendur frá 13. mars til 25. april
og er aðgangur ókeypis. Hún er
opin á sama tima og safnið sjálft
sunnudaga, þriðjudaga, fimmtu-
daga og laugardaga kl.
13.30—16.00.
Ekkert
nema
skó-
burstun
Höfðaborg marmóna, Salt Lake
City i Utah i Bandarikjunum, er
einhver siðavandasta borg i
heimi.
Nýlega gengu þar i borg i gildi
nýjar reglugerðir um starfsemi
vissra „Stúlknaskóburstunar-
stofa", en grunur lék á að i þeim
stofnunum væru gefin fyrirheit
um annað og meira en vel burst
aða skó.
Bannað var að loka klefum
þeim þar sem stúlkur burstuðu
skóherranna. Ennfremur segir i
ofangreindri samþykkt: ,,Það er
bannað að starfsfólk hafi önnur
samskipti við viðskiptavini en
þau að bursta skó þeirra. Það er
bannað að sitja i keltu þeirra sem
og hafa við þá aðra likamlega
snertingu
ARNI
BJÖRNSSON
SKRIFAR:
Ein
vel
meint
bænaráminning
Kross og dauði
Maður er orðinn svo fram-
genginn, aö oftar en áður þarf
að fylgja mönnum til grafar.
Ættingjar, gamlir kennarar,
skólabræður og aðrir vinir týna
tölunni. 1 hvert sinn, sem ég
kem út frá slikri minningar-
athöfn, er ég ósköp dapur. Ekki
vegna fráfalls mannsins i sjálfu
sér. Eitt sinn skal hver deyja, og
dauðinn má segjast seridur að
sækja hvað skaparans er.
Heldur vegna hins, hversu
ómaklega ágætur maður er oft-
sinnis kvaddur hinsta sinni. Og
ég hugsa með skelfingu: Skyldi
verða farið svona með mig.
Athöfnin vegna annálaðs
gleðimanns hefst t.d. með
drungalegum og grátklökkum
sálmasöng. Siðan er litrikum
persónuleika lýst sem logn-
mollulegu gæðablóði, sem
hvergi mátti vamm sitt vita,
þótt hinn sami hafi i lifanda lifi
haft stærst gaman af þeim
eiginleikum sinum, sem nær-
sýnir innigrillar töldu til
vamma og skamma. Og það
er svo að sjá sem prestar leggi
metnað sinn helst i að koma
fólki til að vikna og tárast i
kirkjunni. Það er þeim einsog
meiriháttar leiksigur. Venju-
lega er svo endað á að syngja
þannig úr ljóði Hallgrims
Péturssonar um dauöans óviss-
an tima, að orð skiljast af
þessum dýrlega skáldskap. En
það gerir kannski ekki mikið til,
þvi að sjaldnast er flutt nema
fyrsta og siðasta erindið, svo að
hin rökvisa uppbygging þessa
bjartsýnisfulla kvæðis fer öll
forgörðum.
Nú er það sjálfsagt mál að
sýna tilfinningum aðstandenda
nærgætni. En þaö er mikið efa-
mál, aö sérstök þörf sé á að ýfa
undir nánustu syrgjenda i út-
fararræðu. Slikt hlýtur að vera
þeirra einkamál. Auk þess má
lita svo á, að allir fylgjendur
hins látna séu aöstandendur
hans og einnig beri að taka tillit
til þeirra. Og mjög er óvist, að
þeim sé öllum ljúft að hlýða
mestmegnis á gatslitna frasa i
vælukenndum tón um horfinn
vin.
Árátta presta
Eeyndar virðast flestir
prestar vera ágætis menn og
sanngjarnir i einkasamtölum,
jafnvel þótt rætt sé um trúmál.
En það er likt sem þeir
umhverfist, þegar þeir eru
komnir i hempu og standa fyrir
altari. Þá er litið orðið eftir af
sýn þeirra á margbreytileik
mannlifsins. Död og pine.
Fyrir nokkru var gagnmerkur
samferðamaður til moldar
borinn, mörgum harmdauði, en
flestum þó nokkur fyrirmynd
um sjaldgæfa mannlega reisn.
011 var sú athöfn undirbúin með
meiri menningarbrag af hálfu
-hans nánustu en við eigum að
venjast. Til jarðsöngs var og
fenginn maður, sem mun
fremja prestverk einna snyrti-
legast þeirra, sem nú eru uppi.
Og vissulega hefði annar
prestur varla komist betur frá
þvi. En jafnvel hér þurfti þessi
góði maður endilega að nota
helming ræðu sinnar i einskonar
trúboð og jafnvel að klina guðs-
ótta á kempuna. Þótti sumum
hart undir að búa.
Þvi það er til að mynda ekkert
undarlegt, þótt efagjarn og
jafnvel trúlaus sagnfræðingur
hafi lifandi og brennandi hug á
trúarbrögðum eða kirkjunni
sem stofnun. Það er ekkert
smáræðis hlutverk, sem þessi
fyrirbæri hafa leikið i menningu
þjóða eða valdakerfi heimsins,
hvort sem menn vilja telja það
hlutverk illt eða gott. Sömu-
leiðis er mikil viska og jafnvel
slæviska fólgin i mörgum orðum
kirkjufeðra. En þar með er alls-
ekki sagt, að fræðimaðurinn
þurfi að vera „djúpreligiös”.
Hann skoðar fyirbærin, reynir
að grafast fyrir um uppruna
þeirra, rekja þróun þeirra og
áhrif.
Trúarbrögðin verða ekki til á
undan manninum. Mennirnir
móta sin trúarbrögð eftir
aðstæðum hver á sinum stað.
Rómverska yfirstéttin lagaði
t.d. frumkristnina smám saman
til eftir þörfum sinum. Menn
geta sömuleiðis verið kristnir i
bestu merkingu þess orðs án
þess aö trúa á Jesúm Krist sem
slikan, hvað þá Guð Föður og
Heilagan Anda. Rétt einsog
menn geta verið ágætir marx-
istar i eðli sinu, þótt þeir hafi
ekki lesið stakt orö eftir Marx
eða Engels. Eða var Marx
kannski ekki marxisti, áður en
hann hóf að skrifa sin rit?
Þegar var sagt, að prestar
væru yfirleitt ágætis fólk. En
einhver slæmur andi virðist
fyrirskipa þeim að verja þau
leiðinlegheit, sem þeir láta
menn sæta við allskyns guðs-
þjónustu. A 300 ára ártið Hall-
grims Péturssonar, gerði Jökull
Jakobsson t.d. sjónvarpsþátt
um það góða skáld. Sá þáttur
var að visu hvergi nærri nógu
velunninn, en hann nægði þó til
að hneyksla marga presta. I
þættinum var reynt að draga
fram mannleik, breyskleik og
skemmtileik skáldsins. Þetta
þótti ekki nógu gott Prestarnir
vildu nefnilega, að mynd hans
væri pentuð svipuðum dráttum
og i hinu næstum ærumeiðandi
kvæði séra Matthiasar: hin
mikla fyrirmynd átti að vera
jafnleiðinleg og þeir sjálfir birt-
ast i kirkjunni.
Eigi skal
gráta Björn bónda
Hvernig á þá að hanna útför
og likræðu? Fyrst og siðast ættu
þær að vera breytilegar, en ekki
staðlaðar. Jafnvel þótt allt hold
sé hey, þá er þó einkum verið að
kveðja sálartötrið. Og jafnvel
þótt unnt væri að reikna sálir
allra manna eins með sam-
lagningu og frádrætti, þá er
misjafnt i hvaða hlutföllum þær
eru samsettar og hvaða eigin-
leikum mest ber á. Að þessu
ættu aðstandendur að hyggja i
tima, ef mönnum stendur ekki á
sama hverjum um annan.
Það er einatt alltof mikið um
marklitinn sálmasöng við
útfarir, allt uppi 6-7 sálmar, likt
og til að fylla upp i klukku-
timann. Séu sálmar á annaö
borðsungnir, verður að velja þá
af kostgæfni, en ekki handahófi
úr sálmabókinni. 1 stað þeirra
mætti syngja eða leika annars-
konar lög, lesa ljóð, bókarkafla,
jafnvel skopsögur, eftir þvi sem
á við hinn látna.
Hvað ræðuflutningi viðvikur
kann vel að vera gustukaverk
að berja i bresti sumra, einsog
þegar séra Bjarni á að hafa
lesið yfir þjófnum: Hann vakti,
þegar aðrir sváfu, og það sem
aðrir söknuðu, fannst hjá
honum. — En þeir sem hófu sig
að einhverju öðru leyti yfir
hversdagsleika hins þögla
meirihluta, eiga heimtingu á að
þvi sé haldið á lóft, hvort sem
varðhundum meðalmennsk-
unnar likar betur eða ver.
Og þegar baráttumenn eru
kvaddir, þá er sjálfsögð tillits-
semi við minningu þeirra. að
kirkjugestir séu hvattir til að
vinna áfram ötullega að helstu
hugðarmálum þeirra, séu þeirá
annað borð sama sinnis i stað
þess að leggjast i deyfð og
drunga. Tónninn gæti þá veriö
þessi: Eigi skal gráta Björn
bónda, heldur safna liði. En
þurfiendilega að tárast i tilefni
af fráfalli þeirra. sem revndu að
máttkva og stækka múginn,
meðan þeir voru ofar moldu, þvi
þá ekki að hugsa til hinna
skarplegu orða meistarans frá
Nasaret um skylduna við lif-
endur: Jerúsalemsdætur, grátið
ekki yfir mér, heldur grátið yfir
sjálfum yður og börnum yðar.
Sú franska viö
Stóra leikhúsið
Vera Boccadoro heitir
frönsk kona, sem hefur
náð þeim merkilega ár-
angri að semja balletta
fyrir Stóra leikhúsið i
Moskvu, og hefði þó
mörgum vafalaust þótt
sem moskvumenn ætti
sist að skorta ballett-
meistara.
Vera Boccadoro nam við
ballettskóla óperunnar i Paris, en
þótti ekki sérlega góður dansari.
En húnhafði mikinn metnað til að
gerast balletthöfundur, og tókst
henni að komast til framhalds-
náms i Moskvu. Fyrsti ballettinn,
sem hún samdi fyrir rússneskan
flokk var „Dagur á Montmatre",
sem byggður er á „Amerikumað-
ur i Paris" eftir bandaríska tón-
skáldið Gershwin. Siðar samdi
hún annan stuttan ballett við ljóð
Púsjkins um Mozart og Salieii
Og nú siðast hefur hún gert sinn
fyrsta ballett af fullri lengd fyrir
Stóra leikhúsið, en það er „Fran-
caise" sem er byggður á leikriti
Shakespeares", Ys og þys út af
engu". Tónlistin er eftir sovéska
tónskáldið Tikhon Khrennikof,
Vera Boccadoro. sem reyndar
er rússnesk i móðurætt. er fyrsti
franski ballettmeistarinn sem
starfar i Rússlandi siðan Marius
Petipa starfaði þar við mikinn
orðstir á nitjándu öld. Petipa var
sá sem samdi Svanavatnið við
hina sælu tónlist Tsjækovskis.