Þjóðviljinn - 15.05.1976, Blaðsíða 2

Af hagspeki fyrir almenning
Ég hef, eins og obbinn af landsmönnum,
gífurlegan áhuga á þjóðmálum, eða því sem
stundum hef ur verið kallað „landsins gagn og
nauðsynjar".
Af þessum sökum set ég mig aldrei úr færi,
ef ég mögulega get komið því við, að fylgjast
náið með þáttum þeim í fjölmiðlum lands-
manna, sem taka til svonefndrar „umfjöll-
unar" málefni sem öll þjóðin brennur í skinn-
inu að fá tækifæri til að kanna niður í kjölinn
og öðlast þannig hlutdeild í rekstri og afkomu
þjóðarbúsins, vitneskju um tekjur og
kaupmátt launa, forvexti af víxillánum, vexti
af innistæðum í bankabókum, ágæti þess að
safna vísitölutryggðum skuldabréfum gefn-
um út af ríkissjóði, verðbólgu, sem hækkar
um sirka þrjár miljónir á ári, húseignir þeirra
sem haft hafa „djörfung og dug" til að kaupa
fasteignir eða annað það, sem mölur og ryð
fær grandað, sem sagt þau atriði tilverunnar í
landi voru, sem hafa um nokkurt árabil verið
undir einum hatti með samheitinu „lífs-
hamingja"
I fréttaskýringaþáttum sjónvarpsinser þess
jafnan vandlega gætt að kveðja til sérfróða
menn um þau málefni, sem fjallað er um
hverju sinni og eru síðan höfð við þá upp-
byggileg viðtöl almennings í landinu til
glöggvunar í málefnum eins og velferð, þjóð-
arhag, hagsýslu, stjórnsýslu, gjaldeyrisstöðu
(sem sumir ráðherranna kalla geldeyrisstöðu,
einkum um fengitímann), efnahagsþróun,
viðskiptajöfnuð, hagvöxt, neysluþörf og aðrar
einkaþarfir okkar, sem berum gæfu til að
byggja þetta fagra og gjöfula eyland, að ó-
gleymdum dómsmálum og réttarfari sem ein-
hverra hluta vegna hafa verið ofarlega á
baugi að undanförnu.
I einum slíkum fréttaskýringaþætti sjón-
varpsins komu fram tveir hagfræðingar eigi
alls fyrir lönguog það verð ég að segja, að eft-
ir að hafa hlustað á þá í um það bil hálftíma
var ekki aðeins búið að leiða mig og hyski mitt
i allan sannleikann um landsins gagn og
nauðsynjar frá hagfræðilegu sjónarmiði,
heldur og áreiðanlega þjóðina alla.
Svo langt er um liðið síðan þætti þessum var
sjónvarpað að ég man ekki glöggt, hvað sagt
var, né heldur nákvæmlega þær tölur, sem til-
greindar voru, enda ástæðulaust að eltast við
tittlingaskít, þegar sannleikurinn og kjarni
málsins hefur í eitt skipti fyrir öll tekið sér
bólfestu í undirmeðvitundinni fyrir tilstuðlan
góðra manna.
Ég stundaði sem ungur maður nám við
Hamborgarháskóla í þjóðhagfræði (Volks-
wirtschaft) og þó mér tækist ekki, vegna ann-
arra anna þar í borg, að fullljúka því námi,
þykist ég geta gengið út f rá þvi sem vísu að ég
beri meira skynbragð á þessi fræði en venju-
legt fólk og ætla ég þess vegna að reyna eftir
minni að rif ja upp það helsta, sem mig minnir
að fram hafi komið í málflutningi hag-
f ræðinganna í sjónvarpinu á dögunum. Ég tek
það f ram að ég varð ekki var við annað en þeir
væru allan tímann sammála, svo að ég tek
þann kostinn að gef a bara eitt dæmigert hag-
fræðilegt svar við dæmigerðri hagfræðilegri
spurningu.
Spurning stjórnanda þáttarins:
Hefur kaupmáttur launa rýrnað við þær
verðhækkanir, sem átt hafa sér stað að und-
anförnu?
Hagfræðilegt svar sérfræðings:
Því er að sjálfsögðu ekki að neita, að
hugsanlegt er að slíkt haf i getað átt sér stað,
þóað þaðsé staðreynd að f leiri en ein hlið er á
hverju máli. Rafmagn hækkaði að vísu um 30
prósent, hitaveita um 30%,símagjöld um 30%,
póstburðargjöld um milli 30 og 40%, strætis-
vagnafargjöld um eitthvað innan við 30%,
landbúnaðarvörur eitthvað í kringum 30%, en
saltfiskur nokkru meira eða um 65%. Nú,
launin hækkuðu um sex prósent, en heimilis-
tæki um 30%. Þar sem laun hækkuðu um sex
prósent, verður ekki annað séð en að ef dæmið
er reiknað á raunhæfan hátt, sé það hugsan-
legt að kaupmáttur launa haf i rýrnað um tvö
komma þrjú prósent þegar hagfótarstuðull
hins almenna verðgildis raunvergis launa-
jafnaðarins í heild er tekinn inn í dæmið og
rauða strikið haft til hliðsjónar.
Ef aftur á móti gengissig gjaldeyrishallans
verður tekið inn í dæmið er hugsanlegt, eins
og hvert barn getur sagt sér sjálft að talsverð
hætta sé á því að raunverðgildi hinna ört
hækkandi launa almennings í landinu geti
rýrnað um 0,7% og því er ekki óhugsandi að
30% verðhækkanir á öllum helstu nauðsynja-
vörum geti valdið þvi að kaupmáttur launa
rýrni um tvö'komma þrjú prósent, eins og ég
sagði áðan, plús 0,7%, en ef þessar tvær tölur
eru lagðar saman kemur út talan þrír. Ef við
höldum svo dæminu áfram og deilum þrem
prósentum í 30 prósent kemur út talan tíu, en
það er sú viðmiðun sem gengið hefur verið
útf rá, síðan tugakerf ið leysti tylftarkerf ið af
hólmi til einföldunar í öllum útreikningum,
ekki hvað síst hagf ræðilegum.
Þegar harðnar í ári er Ijóst að raunverðgildi
launa hefur tilhneigingu til að rýrna, og eina
svarið við þeirri óstöðvandi þróun er að herða
sultarólina hagfræðilega og komast fyrir
meinið á raunhæfan hátt áður en grundvallar
hagstuðull hins þjóðfélagslega af komuöryggis
brestur endanlega. Ef þetta mál er reifað í
svona skýru Ijósi, hlýtur hverju mannsbarni
að vera það Ijóst, að i raun og veru hefur
velmegunin í landinu aukist við undanfarnar
aðgerðir ríkisstjórnarinnar, ekki hvað síst
vegna raunhæfni rauðu strikanna og þó öllu
fremur vegna órofa pólitískrar samstöðu
alþýðusamtaka hinna vinnandi launþega.
Stjórnandi þáttarins:
Við þökkum Jóni Jónssyni hagfræðingi fyrir
þetta greinargóða yfirlit um hagfræðilegt
ástand á Islandi í dag og Ijúkum þessum sjón-
varpsþætti með því að f lytja upphaf ið af bar-
áttuljóði Alþýðusambands Islands.
Þótt hagfræðingar hefji tal
um hagsæld þeirra er græða,
er aðalreglan „ætíð skal
almenningur blæða"
Flosi
John Shippee, Alþjóða friðarrannsóknarstofnuninni, Osló:
Mótmælaganga yfir
þver Bandaríkin
Herstöðvaandstæðingar
munu ekki ganga einir á
morgun og sýna þannig
andstöðu sína við banda-
rísku NATÓ herstöðina og
veru islands í NATÓ. Frá
því í miðjum janúar hefur
mótmælaganga með svip-
uðum markmiðum þokast
yfir Bandaríkin þver og er
þess vænst að göngunni
Ijúki um miðjan október. i
Osló eru nú víðtækar mót-
mælaaðgerðir i undir-
búningi í sambandi við
vorfund utanrikisráðherra
NATó-ríkjanna, sem hefst
þar 19. þessa mánaðar.
Lengri afvopnunargöngur
eru í undirbúningi í Frakk-
landi, italíu og á Sardiniu i
— þúsundir
undirbúa andóf
gegn NATO
í Noregi, Frakk-
landi og á Italiu
Miðjarðarhafi. Frá þessu
segir í bréfi sem blaðinu
hefur borist frá banda-
rík jamanninum John
Shippee, sem starfar viö
Alþjóðafriðarrannsóknar-
stofnunina í Osló.
„Til herstöövaandstæöinga á
tslandi.
tslenskir herstööva-
andstæöingar ganga ekki einir
þegar þeir halda frá Keflavik til
Reykjavikur 15. mai. Frá þvi i
miöjum janúar, hefur hópur
göngumanna mjakast yfir þver
Bandaíiki Noröur-Ameríku og er
markmiöiö meö göngunni aö
hvetja til afvopnunar, og til þess
aö endir veröi bundinn á hern-
aöarafskipti Bandarikjanna af
heimsmálunum og á pólitiska og
efnahagslega kúgun heima og er-
lendis. Þessi „Bandarikjaganga i
nafni afvopnunar og félagslegs
réttiætis” hófst meö eitt hundraö
þátttakendum i smábænum
Ukiah i Californiu, um tvö
hundruö kilómetra noröur af San
Fransisco. Gengiö er 20 til 30 kiló-
metra á dag, og til móts viö göng-
una koma hópar frá hinum ýmsu
stööum semfariö er um. Gert er
ráö fyrir aö göngunni ljúki i
Washington D.C. seint i október.
Flestir göngumanna fara ekki
langar leiöir. Yfirleitt gengur
John Shippee.
hver úr sinu bæjarvélagi i þaö
næsta. Þar taka aörir viö og
svo koll af kolli. Forráöamenn
göngunnar reyna aö nota þetta
form til þess aö hvetja til skipu-
lagningar staöbundinna mótmæla
gegn hernaðarstefnu, kynþátta-
misrétti og efnahagslegu mis-
rétti. Af þessum fyrirbærum er
meira en nóg i Bandarikjunum.
Meöal þess sem göngumenn i
Bandarikjunum hafa sérstaklega
beint spjótum sinum aö eru
Trident kjarnorkukafbátarnir
sem smiöa á i Californiu.Gerö var
200 metra plastef.tirliking af
Trident Kafbáti og hún brennd
fyrir utan höfuðstöövar
spillingarfyrirtækisins Lockheed
i Californiu, nánar tiltekið i
Sunnyvale. Þaö er Lockheed sem
smiöar Trident- kafbátinn fyrir
Bandarikjastjórn.
Colorado-armur göngunnar
byrjaði meö mótmælaaögeröum
viö kjarnorku og vlsindamiðstöö
nálægt Denver. Þegar gangan fór
i gegnum Los Angeles var mest
áhersla lögö á aö mótmæla smiöi
nýrrar hljóöfráar sprengjuþotu á
vegum Bandarlkjahers, en hún
gengur undir nafninu B-I.
Göngumenn hafa einnig
áhyggjur af ölium þeim nýju
kjarnorkuverum sem skýtur nú
upp eins og gorkúlum um öll
Bandarikkin fyrir tilstilli raf-
magnsiðnaöarins og Bandarikja-
stjórnar. Atta göngumenn voru
hnepptir i fangelsi þegar veriö
Framhald á bls. 14.