Þjóðviljinn - 05.06.1976, Page 7

Laugardagur 5. júní 1976. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Þa6 var einu sinni á sunnu-
dagssiödegi endur fyrir löngu,
að nokkrar blækur stóöu i
brúnni á slldardalli og biöu þess
aö noröurlandsstofninn gæfi sig
i ljós. Þaö var ekki búiö aö út-
rýma honum ennþá og iöulega
svartur sjór á Grimseyjarsundi.
Karlinn kom stynjandi upp i
brúna aö loknum hádegisblundi
og meltingu, þreif sjóngleriö,
skyggndist um á spegilsléttum
sjónum i sólskininu, upp undir
Tjörnes og inn undir Flatey, en
ekkert llf aö sjá annaö en flot-
ann sem lónaöi út og suöur meö
bátana á siöunni. Nú var bara
aö biöa, og þulurinn I Rlkisút-
varpinu sagöi aö næst yröi leikin
sinfónia eftir Dvorsjakk allegró
adasjó og fúkkó i emoll frá nýja
heiminum. — Djöfullinn sjálfur,
sagöi rórmaöurinn, — slökktu.
— Ég mótmælti og bað menn
vera rólega, — ekki gæti þaö
sakaö aö hlusta á þetta lag —
þaö var komiö langt út I fyrsta
kafla þegar hásar raddir and-
ófsmanna þögnuöu — og viö
vorum komnir austur fyrir
Mánáreyjar þegar síöustu
tónarnir dóu út. — Þetta var nú
bara helvíti góð sinfónla, —
sagöi kapteinninn, og vissi ekki
aö menningin var búin aö læsa i
hann klónum. Ekki þó mjög
djúpt,seinna um sumariö sagöi
hann mér aö hætta þessu and-
skotans sinfónluvæli þegar ég
var að blistra Miss Hannah eftir
Don Redman I bátunum, —
trompetsóló Joe Smiths var tal-
in hafa ill áhrif á norðurlands-
stofninn og styggja hann mjög.
Svo var þaö löngu seinna aö
listrænir leiötogar stofnuöu
Sinfóniuhljómsveit Islands og
snemma var ég kominn þar I
brúna aö kynna eins og þulurinn
áður fyrr andante konmótó I út-
varpsdagskránni, — og nú
siöustu árin á hljóöritunar-
vængnum i Háskólablói meö
sjóngler eöa fylgjast meö fram-
gangi mála, eins og nótabassinn
sumariö góöa fyrir noröan. Og
nú er pása eftir aöal-vertiö.
I vetur voru haldnir tónleikar
16 sinnum samkvæmt skipu-
lagsskrá, — þar aö auki fjöl-
skyldu- og skólatónleikar fimm
eöa sex, og einstaka sinnum
bættust óratóriukórar i hópinn.
Þetta gekk svona upp og ofan
eins og önnur útgerö — og mis-
munandi skemmtilega. I gler-
brúnni gegnt sviðinu I Háskóla-
bíói hefur Rlkisútvarpið bæki-
stöövar og allt er hljóðritaö meö
finustu græjum sem völ er á, og
viö þær vinna færustu tækni-
menn stofnunarinnar, tveir eöa
þrir I senn, plús tónmeistari, aö
minnsta kosti einn. Og allt i
stereó, — þannig aö hvergi er
hljómburður betri en I þessum
smekklega útvarpssal. Allt er
undirbúiö vandlega á æfingum,
og ekki hætt fyrr en hver einasti
tónn fer inn á segulband á rétt-
um styrk og ballanséruðu
stereói, — viö útvarpsmenn
njótum þarna jafnvel betri
hlustunarskilyröa en æöstu unn-
endur tónlistar sem safnast
saman I þéttum kúltíveruöum
torfum á tónleikum i Háskóla
biói allan veturinn. Þegar
fagnaöarlátum þeirra loksins
áöurnefnda öröugleika, þótt
enginn efist um aö gamli
maðurinn heföi heldur kosiö
ööruvisi túlkendur — fleiri
söngvara og stærri hljómsveit-
ir. Haldi gagnrýnendur I alvöru
að rétt sé aö miöa viö aöstæöur i
smá-furstarikjum Þýskalands I
upphafi 18. aldar, er þeim sömu
mönnum i lófa lagiö aö sanna
lika að þá fyrst sé túlkun listræn
og i anda meistarans þegar
leikiö sé á hljóöfæri frá dögum
hans, og strákar látnir troöa
vindbelginn á bak viö kirkjuor-
geliö og pissa i buxurnar þegar
kóralprélúdiurnar veröa of
langar.
Þetta var sem betur fer allt
meö nútima sniöi um bænadag-
ana þegar Pólyfónkórinn fylkti
150 manna liði i Háskólabiói og
haföi meö sér kammersveit,
sem þó var skipuö 40 hljóöfæra-
leikurum, eins og sinfoniu-
hljómsveitin fyrir nokkrum ár-
um. Nú var það hmoll messa
Bachs. Ég haföi áöur dansaö
inni i mér undir stjórn Ingólfs
Guðbrandssonar þegar komið
var fram I miöjan Messlas
HSndels i fyrra, — nú i dymbil-
vikunni byrjaöi ég eigin-lega
strax, og þaö dönsuöu fleiri en
ég I þetta sinn, ég var meö
sjóngleriö I hljóðritunarbrúnni
og sá ekki betur en Pólýfónkór-
inn væri farinn aö rokka 1
þriöja-siöasta húsanna kór.
Sinfóniuhliómsveitin (sem
þarna hét xammersveit forms
ins vegna) byrjaöi snemma aö
spila eins og besetin, — blásarar
þöndu sig bláa, — ég fór niður i
sal til aö hlusta, og þar hljómaöi
músikin næstum eins vel og i
stereógræjum útvarpsins uppi á
þriöju hæö i bióinu, — þar stóö
ég aö lokum og mátti vart mæla
fram afkynningu af hrifningu
þegar fagnaöarlátum linnti um
siöir I salnum. Ég hef veriö aö
spekúlera i þessu stundum, og
komist aö þeirri niöurstööu aö
tóngaldur Ingólfs megi þakka
tempóskyni hans. Hann finnur
rétta hraöann strax i upphafi,
og leiöir fólk sitt á þá braut,
gefur því siðan óhræddur lausan .
tauminn, hann veit aö það er
óhætt aö treysta mannskapnum
þvi aö hann er búinn aö þjálfa
hann allan veturinn. Fyrir
bragöiö komast allir i ham á
sviöinu, og viö hin fáum aö njóta
meiri sönggleöi en viö eigum aö
venjast i öörum kórum. Ég veit
aðeins um einn mann sem hefur
eins absólútt tempóskyn og
Ingólfur Guöbrandsson, — þaö
er Count Basie, — og mikiö heföi
Jóhann Sebastian Bach haft
gaman af aö hlusta á þá báöa.
Eftir páska voru gagnrýn-
endur stórblaöa höfuöborgar-
innar á einu máli um ágæti
Bachs, — efuöust þó sumir um
aö rétt væri aö láta svona margt
fólk flytja verk hans — þaö væri
tæplega nógu listrænt — og þar
aö auki hlægilegt aö þurfa aö
æfa kórinn svona mikiö og lengi.
1 útlöndum ganga finni og fræg-
ari söngvarar beint inn i salinn
og hrópa messur og kantötur
beint upp úr nótunum á stund-
inni, — þó taldi Dinu Lipatti
vissara að æfa Slá þú hjartans
hörpustrengi i tvö ár áöur en
hann spilaöi lagiö opinberlega.
Hann var 3 minútur aö þvi. Ing-
ólfur var heilan vetur meö
hmoll messuna, enda tóku
nokkrir gagnrýnendur sig til og
sönnuöu aö hann kynni ekki aö
stjórna, — af sjálfu leiðir full-
yrti einn þeirra, — maöurinn á
feröaskrifstofu og hefur hagnast
á þvi vafstri.
En Ingólfur má vel viö una,
hann er I góöum félagsskap, —
sömu listrænir leiötogar eru
fyrir löngu búnir aö sanna aö ^
Vladimir Askenasi kunni held-
ur ekki aö stjórn. Undarlegt
finnst þvi okkur hinum aö aldrei
spilar sinfóniuhljómsveitin eins
vel og þegar hún lendir i klónum
á þeim pilti, — hvort sem hann
nú situr viö pianóiö eöa sveiflar
taktstokki. Og undarlega mega
þeir vera innréttaöir tónlistar-
gagnrýnurnir sem hafa fengið
aö njóta návistar Vladimirs
þegar hann er i ham, og veröa
ekki fyrir kynngimögnuöum
áhrifum af þessari
músíkkjarnorku i mannsmynd.
Þaö er eitthvaö i ætt viö kraft-
birtingarhljóminn fræga —
sinfóniuhljómsveitin skynjar
hann og þá spilar hún svona vel.
Og hljóðfæraleikarar mega nú
heldur betur halda á sinfóniu-
spööunum næstu daga, —
pásunni er lokiö og upphafin
Listahátiö. Ef þakka á ein-
hverjum einstökum manni
glæsibrag undangenginna
Listahátiöa, þá er þaö Vladimir
Askenasi. Hann er góövinur
S heimsmeistaranna og hefur
veriö ólatur aö toga þá hingaö
heim, kannski er hann þeirra
mestur, og þar aö auki
islendingur. Það varö þjóöinni
mikiö fagnaöarefni þegar
Askenasi geröist einn af oss, og
fáum viö seint þakkaö forsjón-
inni þetta tiltæki. Aöeins einn
skugga hefur þó boriö á fram aö
þessu, og þó dekkstan i hugum
göfugmenna vorra, sérstaklega
þeirra sem unna mann-
réttindum og lýöræöi meira en
aörir menn. En nú er loksins
oröiö bjart, — kommúnistarnir i
Kreml hafa séö sitt óvænna og
lagt niður rófuna, stærsta
hugsjónamál þjóöarinnar hefur
| verið boriö fram til sigurs, —
Daviö Askenasi fær að heim-
sækja son sinn á Islandi. Ef
þakka á einhverjum einstökum
manni þessi glæsilegu málalok,
þá er þaö Matthias Johannessen
skáld og Morgunblaðsritstjóri.
] Allt frá þvi aö þetta fööurástar
striö Vladimirs hófst fyrir átta
árum hefur ritstjórinn veriö
óþreytandi aö eggja og hvetja
alla góöviljaöa menn til dáöa i
blaði sinu, og gefiö rússum inn
svo um munar. Ekki hefur hann
þó staðið einn i fremstu viglinu,
— ritstjórar annarra stórlbaöa
hins frjálsa heims hafa tekiö i
sama treng og fjallaö i forsiöu-
greinum um fööurást Vladimirs
og fruntaskap rússa, — einkum
þegar pianósnillingurinn átti
leið um lönd þeirra i tónleika-
feröum. Og Þjóöviljinn tekur
undir fagnaðaróö Matthiasar i
sannri fööurástargleöi (EKH)
þótt enn hafi Árni Bergmann
ekki orðiö viö áskorun Morgun-
Framhald á bls. 18..
linnir er fariö meö spólurnar
niöur á Skúlagötu, og þar eru
lika sæmilegar-græjur, en auö-
vitaö ekki eins finar, og farið aö
slá i sumar. Tónmeistarar og
tæknimenn verja næsta sólar-
hring I aö snurfusa og fínpússa,
og aö lokum er öllu heila klabb-
inu útvarpað. Þá fá hlustendur
aö finna fyrir þvl, allt er þetta
gert fyrir þá, og útvarpaö á
langbylgju til þeirra um Vatns-
endastöðina, — og hún er vond.
Hún er líklega versta útvarps-
stöö i heimi, — reist löngu áöur
en byrjað var i alvöru aö út-
rýma norðurlandsstofninum, —
þótti aldrei neitt sérstakt i upp
hafi tæknialdar, og hefur ekki
skánaö siöan. Nú spyr maöur:
til hvers er allur þessi fyrir-
gangur, tilkostnaöur og tækja-
búnaöur, ef hlutunum er aö lok-
um haldiö til skila á þennan
hátt? Er meiningin aö útrýma
klassiskri tónlist lika?
Foringjar Rlkisútvarpsins
segja auðvitaö: Þetta er nú ekki
rétt — viö útvörpum til dæmis á
örbylgjum, og þar eru
hlustunar-skilyrði mjög góö, —
aö minnsta kosti hér I Reykja-
vlk, — þar aö auki viljum viö
ekki útvarpa i steréói — þaö er
bæöi dýrt og ósanngjarnt, svo-
leiöis útvarp næöi ekki nema til
rúmlega helmings þjóöarinnar
hér á suðvesturlandi, — viö höf-
um ekki sömu aöstööu og fær
eyingar sem gátu fyrir mörgum
árum komiö þessu I kring fyrir-
hafnarlaust, — og hvaö viövikur
Vatnsendastööinni þá er þaö
ekki okkar bisnis, — Land-
siminn rekur hana.
Þetta er auövitaö alveg satt —
svoleiöis, — en maöur spyr á
ný: — tilhvers er þá allur þessi
fyrirgangur? af hverju lætur
Rikisútvarpiö þetta i hendurnar
á Landsimanum? — hvaöa
sveitamenn er veriö aö plata? —
og viö þaö má bæta aö flestir
hlustendur vita aö stereó-út-
varpsstöö kostar minna en smá-
skaktrilla hér I flóanum, — llk-
lega svona ámóta mikiö og
sæmilegt fimm ára ameriskt
módel á bllasölu I höfuöborg-
inni.
A þessu verður engin breyting
i bráö, — þaö veröur haldið
áfram aö útvarpa af dýru
græjunum um ónýtu tækin, — og
haldiö áfram aö spila sinfóniur i
Háskólabiói — mismunandi vel.
Æöstu unnendur tónlistar halda
áfram aö flykkjast þangaö til aö
sýna sig og sjá aöra og aörar, og
sumum þykir gaman aö múslk-
inni en öörum leiöist, eins og
gengur og gerist. Mest leiöist
gagnrýnendum höfuöborgar-
blaöanna, ef dæma má af skrif-
um þeirra flestra, — hinsvegar
getur varla skemmtilegra
lestrarefni, handa þeim sem
eitthvaö þekkja til hljómleik-
anna. Stundum kemur skarp-
skyggni þessara skrifara manni
algjörlega á óvart, — eins og i
vetur þegar einn þeirra staö-
hæföi aö fiðlukonsert
Mendelsohns væri vel samiö
verk, — sá hinn sami taldi þó
einleikaranum flest til foráttu,
— enda var hún ekki nærri
heimsfræg stúlka sunnan úr
Astraliu, sem þrátt fyrir þaö
spilaði konsertinn af dæmafárri
snilld. Þegar viöfrægur pianisti
spilaði á dögunum Raphsody in
Blue Gershwins eins og fram-
liöinn háfur, við undirspil
sinfóniuhljómsveitarinnar i
frumgermönskum hryn, var
hinsvegar taliö i svona skrifi
einu, aö þarna heföi komið i ljós
Jón
Múli
skrifar
aö klassískt menntaöir tón-
listarmenn okkar og einleikar-
inn væru hinir einu sönnu túlk-
endur jazz-blandaöra banda-
rikjarltma, — og af þvi dregin
sú ályktun aö Benny Goodman
kynni ekki aö spila slgilda tón-
list á klarinettu — nema hvaö?
Mest er þó gaman þegar upp-
hefjast vangaveltur gagnrýn-
enda um Jóhann Sebastian
Bach, — hvort rétt sé aö láta
hundrað manna kór syngja óra-
tóriur hans og messur, og hvort
það sé I rauninni listrænt aö láta
nútlma sinfóniuhljómsveit spila
músik hans. Væri þaö ekki i
fyllra samræmi viö anda
meistarans aö takmarka söngv-
ara viö 30 stykki og helmingi
færri hljóöfæraleikara? Bach
karlinn var ekkert blávatn og
lét sig engin binda bönd, — en
átti löngum i erfiðleikum meö
túlkendur tónlistar sinnar —
söngvarar hans oftast baldnir
og illa uppaldir strákar sem
efnaðir foreldrar og aöalsmenn
höföu losaö sig viö um stundar
sakir og sett i skóla, — hljóö-
færaleikararnir af sömu sort og
litlu skárri, — þótt ekki hermi
sögur aö Bach hafi þurft aö
beita sömu brögöum og HSndel
félagi hans, sem iöulega hjólaöi
i söngvara sina og rotaði þá meö
beinum vinstri, — ekki sist sópr-
anana. En samtimaheimildir
greina frá góöum árangri J.S.
Bachs á tónleikum, þrátt fyrir