Þjóðviljinn - 14.07.1976, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 14. júli 1976 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Af innlendum vettvangi
Olíu-og gasnámur
innan íslenskrar
efnahagslögsögu ?
fiskimáí
^eftir Jóhann J. E. Kúld
Frá þvi var sagt i fréttum á sin-
um tima, að visindaleiðangur
sovétmanna er rannsakaði hafs-
botninn norðaustur af fslandi
hefði fundið merki um að þar væri
að finna oliu i um 160 km fjarlægð
frá Langanesi á um 900 m dýpi.
Siðan þessi frétt var birt hefur
ekkert af þessu máli heyrst á
opinberum vettvangi þar til nú.
í fréttabréfi sem Verkfræð-
ingafélag fslands gefur út gerði
Július Sólnes verkfræðingur þetta
mál að umtalsefni nýlega, þar
sem hann dregur að þvi likur að
setlögin, þar sem sovétmenn
töldu sig finna oliuna, gangi
innundir basalthelluna sem er
undirstaða norðausturhluta
landsins. En þetta mundi gera
það raunhæft, að hægt væri að
bora eftir oliu t.d. á Melrakka-
sléttu. Þetta eru ekki svo litil tið-
indi, sem ákveðnir embættis-
menn landsins virðast hafa legið
sina skýringu á takteinum, sem
ég man nú ekki hver var. Hins-
vegar sagði mér gamall islenskur
kanadamaður siðar, að hinar
miklu gasnámu i Kánada á norð-
vestur-sléttunum hefðu fyrst
fundist vegna þess að menn veittu
þar gasuppstreymi i smáum stil
eftirtekt, sem siðan var rannsak-
að á visindalegan hátt.
Með þvi að rifja þetta upp, þá er
ég á engan hátt að geta mér neitt
til um gasnámu á Austurlandi. En
hinsvegar þyrfti slikt ekki að vera
nein fjarstæða lengur, eftir að
sovétmenn hafa fundið oliu i
setlögum norðaustur af landinu
og setlögin talin ganga undir bas-
altberghelluna sem er undirstaða
i það minnsta norðausturhluta
landsins. Þannig þarf það ekki að
vera nein fjarstæða lengur, að
gas gæti fundist á Austurlandi nú
þó slikt teldist eins og hver önnur
vitleysa fyrir nokkrum árum. Á
á eins og varphæna um nokkurn
tima. Þá kemur það fram, að
nokkur oliufélög hafa sóst eftir að
fá leyfi til oliuleitar á þessu
svæði, og hafa þrjú þeirra verið
nafngreind i blöðum.
Þegar fyrst var sagt frá þess-
um oliufundi sovétmanna hér
norðaustur af landinu i islenska
útvarpinu, þá kom i hug minn
önnur útvarpsfrétt sem birt var
fyrir allmörgum árum. I þessari
frétt var sagt frá gasuppstreymi
á Austurlandi, að mig minnir i
Lagarfljóti. Samkvæmt fréttinni
stungu menn þar niður röri gegn-
um is og fengu svo mikið gasupp-
streymi gegnum rörið að þeir
gátu tendrað loga á efri endanum.
Þetta þótti ekkert merkileg frétt
og islenskir visindamenn höfðu
hefði leyst svo mörg verkefni sem
aðrir hefðu gefist upp við að
leysa. „Ætli það sé ekki vegna
þess, að ég hef alltaf dregið i efa
að sumt sem okkur var kennt i
skóla væri rétt,” svaraði hann.
Það er að sjálfsögðu gott að
flana ekki að neinu, þegar um
vinnslu á oliu er að ræða, þvi það
er mikið og stórt verkefni. Hins-
vegar virðist vera kominn full-
komlega timi til, að þetta mál
verði rannsakað ofan i kjölinn,
með þvi að fela einhverju fyrir-
tæki leit að oliu. Helst þarf slikt
oliuleitarleyfi að vera bundið þvi
skilyrði, að islenskir tæknimenn
fengju að fylgjast meö slikri leit,
meðan á henni stendur. Það er
haft eftir Steingrimi Hermanns-
syni verkfræðingi, formanm
Rannsóknarráðs rikisins, að slikt
tilboð liggi nú þegar fyrir.
Rannsókn á þvi hvort tsland
hefur skilyrði til að verða oliu-
vinnsluland i framtiðinni er svo
sjálfsögð, að allur dráttur á fulln-
aðarvissu i þvi efni er litt skiljan-
legur, af opinberri hálfu, ef hægt
er að komast að hagkvæmum
samningum um leit að oliu án
allra frekari skuidbindinga af
islendinga hálfu, eins og fullyrt er
að standi til boða. Komi það hins-
vegar á daginri að um skilyrði til
oliuvinnslu sé að ræða, þá fyrst er
það nauðsynlegt, að ekki verði
flanað að neinu, svo besti kostur-
inn við vinnsluna veröi fyrir val-
inu. En óneitanlega mundi það
breyta efnahagslegri stöðu
tslands mikið og getu þjóðfélags-
ins, ef það aðeins sannaðist að
hér yrðu skilyrði til oliuvinnslu i
náinni framtið. Þessvegna vil ég
taka undir þá kröfu að rannsókn
málsins verði hraðað.
Fullvinnsla ísh
hráefna nauðsyn
oliuvinnslusvæði Noregs i Norð-
ursjó hafa ekki aðeins fundist
auðug oliusvæði, heldur lika
miklar gasnámur sem nú er byrj-
að að vinna; þarna datt engum
manni i hug fyrir fáum árum að
mikil auðævi lægju undir hafs-
botninum sem biðu þess að vera
unnin.
Alla slika fordóma um að hér
geti ekki fundist olia og gas sem
hægt verðiað vinna, er þvi best að
leggja á hilluna, þar sem slikt
mat hvilir ekki lengur á raun-
visindalegum grunni. 011 fram-
þróun byggist á forvitni og efa-
semdum um rétt mat á tilver-
unni.
Ég spurði eitt sinn kunningja
minn,norskan verkfræðing, hvað
lægi þvi til grundvallar aö hann
Stórstigar framfarir hafa orðið
i framleiðslu iðnaðarvara úr hrá-
efnum frá landbúnaði svo sem ull
og skinnum á siðustu áratugum. t
þessari iðnaðarframsókn úr is-
lenskum hráefnum hefur Sam-
band isl. Samvinnufélaga haft
forustu og er gott til þess að vita.
En jafnhliða þvi að þessari sókn
verði haldið áfram þá þurfum við
að færa hana inn á fleiri svið is-
lenskra hráefna.
Við flytjum t.d. alltof stóran
hluta okkar sjávarafurða úr landi
sem hráefni fyrir aðrar þjóðir til
að vinna úr iðnaðarvöru. Þessu er
ekki hægt að kippa i lag eins og
hendi sé veifað, heldur einungis
með markvissri uppbyggingu og
markaösleit fyrir viðkomandi
vöru. En slikt kemur ekki af
sjálfu sér, heldur kostar það
mikla vinnu og umfram allt góða
skipulagningu bæði i framleiðslu
og við sölu vörunnar. Þá má ekki
heldur framleiðsla vöruf.lokka
vera of smá i sniðum til þess að
hún sé fær um að keppa á erlend-
um mörkuðum með góðum ár-
angri. Þetta á við ba'ði um verð
og magnframboð. Af þessum sök-
um er okkur það meiri nauðsyn
heldur en stærri þjóðum að hafa
samvinnu innbyrðis i sem stærst-
um stil á þessu sviði. En umfram
allt er okkar nauðsynlegt til að
geta brevtt hráelnaútflutningi
okkar að stórum hluta iútl lutning
fullunninna vara. að stjórnvöld
landsins marki á þessu sviði opin
bera ákveöna stefnu sem stefnt sé
að i framleiðslu og útflutningi og
að sú stefna sé studd i fram-
kvæmd af peningastolnunum
landsins.
Með slikri samræmdri stefnu.
gæti framangreind breyting sem
ég tel ekki aðeins æskilega heldur
lika nauðsynlega orðiö mikið auð-
veldari i framkvæmd en ella.
Vegna hárra tolla á fullunnum
frosnum fiskafurðum sem fluttar
eru inn til Bandarikjanna hafa
sölusamtök okkar orðið að stofna
til fullvinnslu fiskiðnaðarvara
þar vestra i stórum mæli. Þetta
er góðra gjalda vert og nauðsyn-
legt miðað við þær markaðsað-
stæður sem ráðandi eru i Banda-
rikjunum. En hinsvegar gerir
þetta ekki sama gagn og full-
vinnsla hér heima mundi gera, ef
við hefðum öruggan hagstæðan
markað fyrir slika framleiðslu.
Verðmætisaukinn sem verður til
viö að breyta hráefninu i iðnaðar-
vöru festist sem eign vestra i
fyrra tilfellinu og er þarafleiðandi
ekki handbær til að setjast sem
rekstrarfé inn i fyrirtækin hér.
Hinsvegar skal það viðurkennt
að fiskiðnaðarverksmiðjur is-
lenskra framleiðenda i Banda-
rikjunum gela óelað stuðlað að
hærra hráefnisverði á islenskum
vinnsiufiski á markaði þar.
At' framansögðu hlýtur athygli
ökkar að beinast að mörkuðum
lyrir fullunnar Irosnar liskafurðir
i Vestur- og Austur-Evrópu ef
liægt cr að finna slika markaði
þar. i stað þess að flytja þangað
iiskhráefni til að vinna úr, eins og
við gerum nú. Við flytjum t d.
talsvert magn af fiskhráefni til
Sovétrikjanna og hafa þau við-
skipti oft komið i góðar þarfir. Ég
veit t.d. ekki hvort kannað hefur
verið þar eystra um möguleika á
að flytja þangað inn fullunnar
frosnar fiskafurðir i einhverju
formi.
Rússar hafa um langt skeið
keypt af okkur niðurlagða sild, þá
er stærsti markaður SfS á ullar-
iðnaðarvörum þar i landi og
málningarverksmiðjan Harpa
flytur þangað inn fullunnin lökk.
Nú er það hinsvegar á stefnuskrá
sovétmanna samkvæmt þeirri 5
ára áætlun sem nú er hafin að
breyta sem mestu af fiskhráefni
sinu i fullunna neysluvöru fyrir
neytendur. en á þessu sviði hafa
sovétmenn ennþá staðið að baki
þeim matvælaiðnaðarþjóðum er
fremstar standa. Sagt er að nú
séu starfandi i Sovétrikjunum
slikar stórar alhliöa fiskiðnaðar-
stöðvar i 50 borgum, en i lok 5 ára
timabilsins eigi slikur iðnaður að
vera tekinn til starfa i 42 borgum
Með þessu er sjáanlega stefnt að
aukinni fiskneyslu, enda áætlað
að fiskneysla aukist úr 17 kg á
mann yfir árið i 20—22 kg á mann
Vegna þessarar stefnubreytingar
i matvælaframleiðslu væri athug
andi hvort sovétmenn væru tii
búniraðkaupa af okkur fullunnar
frosnar fiskafurðir i einhverju
formi.
En þó mér hafi orðið svo tiðrætt
um frosna fiskinn, þá þurfum við
alveg eins að stefna að fullvinnslu
á sviöi saltfiskframleiðslu okkar
þannig að meginhluti framleiðsi
unnar sé fluttur út á hverjus
tima sem fullverkaður fiskur
Eins er með niðursuðuiðnaðinr
hann þurfum við að auka jafn
hliða sem við ryðjum honum
braut á mörkuðum.
A sviði vaxandi fiskiðnaðar og
markaðsleitar, biða islensk
þjóðarinnar stór verkefni, ser
vinna þarf að hagkvæmri lausn
i náinni framtið. Ég hef hér a
framan aðeins komið inn á sui
þessara verkefna til að vekja a;
hygli á hvað þau eru mikilvæg
fyrir okkur sem fiskveiöi- og fisk
iðnaðarþjóð. 26/6 1976