Þjóðviljinn - 22.07.1976, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓDVILJINN Fimmtudagur 22. júll 1976.
DMÐVIUINN
MÁLGAGN SÓSÍALISMA,
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Otgefandi: Dtgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón meö sunnudagsblaöi:
Arni Bergmann
Ritstjórn, afgreiösia, auglýsingar:
Skólavöröust. 19. Sfmi 17500 (5 linur)
Prentun: Blaöaprent h.f.
UTIBU BANDARIKJASTJORNAR
Á þriðjudaginn birti Þjóðviljinn banda-
riska „leyniskýrslu” frá árinu 1947. Þar
segir frá viðræðum bandariska sendifull-
trúans á íslandi við þáverandi utanrlkis-
ráðherra Islands.
Áður hafði Þjóðviljinn birt skýrslur
bandariska utanrikisráðuneytisins 1949.
Þar kom margt fróðlegt fram og Þjóðvilj-
inn komst þannig að orði að skýrslur þess-
ar væru merkustu heimildir um stjórn-
málasögu siðari áratuga sem birst hefðu.
Nú vill blaðið bæta við: Skýrslan frá 1947
er einnig gagnmerk heimild; hún afhjúpar
einkar skýrt hvernig utanrikisráðuneyti
bandarikjamanna beitti fyrir sig „efna-
hagslegum hernaði” gegn islendingum á
þessu ári.
í skýrslu þessari kemur meðal annars
fram, að á árinu 1947 var óánægja innan
þáverandi stjórnarflokka með rikisstjórn-
arforustu Stefáns Jóhanns Stefánssonar
en aðilar að stjórninni voru auk Alþýðu-
flokksins Sjálfstæðisflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn. Báðir siðastnefndu
flokkarnir höfðu áhuga á þvi að mynda
sterka stjórn eins og það var þá kallað —
þe. stjórn með aðild Sósialistaflokksins.
Einkum voru það formenn þessara flokka
sem beittu sér fyrir þvi, þeir Hermann
Jónasson og Ólafur Thors. En þessi af-
staða flokksformannanna var bandarikja-
mönnum þyrnir i augum. Þess vegna
gerðu þeir allt sem hægt var til þess að
koma i veg fyrir, að af slikri stjórnar-
myndum yrði. í þvi skyni stóð bandarisk-
ur sendifulltrúi i beinu sambandi við
Bjarna Benediktsson þáverandi utanrikis-
ráðherra. Sendifulltrúinn og ráðherrann
ræddu margt sin á milli, en meðal annars
barst i tal að frumkvæði ráðherrans að is-
lendingar lægju með 20.000 tonn af óseld-
um saltfiski. Þar sá sendifulltrúinn sér
leik á borði. Hann ritaði stjórn sinni og bað
hana að kaupa saltfiskinn af islendingum
gegn þvi að utanrikisráðherrann tryggði
að ekki yrði mynduð hin „sterka” stjórn
og að ráðist yrði til atlögu gegn
„kommúniska minnihlutanum” á íslandi.
Sendifulltrúinn viðurkenndi i orðsendingu
sinni til bahdariska utanríkisráðuneytis-
ins að tillögur hans um saltfiskkaup af is-
lendingum jafngiltu „efnahagslegum
hernaði” — en mikið væri i húfi og brýn
nauðsyn að koma i veg fyrir að mynduð
yrði ríkisstjórn sem Einar Olgeirsson
hafði gert tillögu um að mynduð yrði i
blaðagrein er hann ritaði i Þjóðviljann.
Aðferð sendiherrans hreif; bandarikja-
menn keyptu saltfiskinn og rikisstjórn þri-
flokkanna hélt áfram. Framhaldið þekkja
allir: ísland gekk i Nató 1949, hingað kom
erlendur her 1951 o.s.frv. Bandarikja-
menn höfðu keypt það sem eftir var af
þjóðernisstolti i Sjálfstæðisflokknum þeg-
ar rétt þrjú ár voru liðin frá þvi að ísland
varð lýðveldi. Siðan hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki verið samstarfshæfur
vegna bandarikjaþjónkunar sinnar.
í „leyniskýrslunum” kemur einnig
fram að bandaríkjamenn eru mjög and-
vigir þvi að komið verði hér á fót vinstri-
stjórn. Er augljóst af skýrslunum að is-
lenski utanrikisráðherrann hefur sérstak-
lega kvartað undan yfirvofandi hættu á
stjórn af þessu tagi, sem myndi taka upp
skipan efnahagsmála sem kæmi heildsöl-
um og innflytjendum illa, en þeir séu
máttarstólpar Sjálfstæðisflokksins. Þessi
ummæli leyniskýrslunnar varpa einnig
ljósi á mikilvæga pólitiska staðreynd: Um
leið og atvinnurekendur i sjávarútvegi
hættu að hafa áhrif á stefnu Sjálfstæðis-
flokksins,tóku heildsalarnir við,og það var
þeirra hagur að halda sér við þá stefnu
sem bandarikjastjórn fyrirskipaði, þvi að
oftrú hennar á hagfræðikreddur var sam-
eiginleg heildsalastéttinni i Sjálfstæðis-
flokknum.
Skýrslan frá 1947 er staðfesting á þvi
sem i 30 ár hefur verið haldið fram i þessu
blaði: Það er Bandarikjastjórn sem hefur
haft meiri og minni áhrif á islensk innan-
landsmál æ siðan og fulltrúar hennar hafa
verið i daglegu pólitisku sambandi við
Sjálfstæðisflokkinn. Frá 1947 hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn verið einskonar útibú
Bandaríkjastjórnar á íslandi.
—s.
Rotaðurá
Austurvelli
Einn af ..góðkunningjum‘*
miðborgarlögreglunnar var
sleginn i rot af félaga sínum um
átta leytið á laugardagskvöld.
Þegar lögreglan kom að lá
kappinn í valnum í heilmiklum
blóðpolli. Gert var að sárum
hans á sl.vsavarðstofunni. en
hann hafði fengið um tveggja
tommu skurð á hausinn.
( Kappinn lét það samt ekki
tefja fyrir laugardags-
| skemmtan sinni því um tólf
levtið var hann aftur kotmnn
I niður á Austurvöll. Þessi
! maður. sem er Jfi ára gamall á
nokkuð óvenjulegan feril.
Hann hefur aðallega lagt stund
á brennivinsdrykkju i 21 ár og
af þeim hefur hann setió 11 ár
innt á Uitla llrauni. Geri aðrir
belttr. —A.BJ.
Úrklippa úr Dagblaöinu
slik mál af kulda og kæruleysi i
staö þeirrar tillitssemi sem
nauösynleg er i slikum tilvikum.
Ein sllk frétt birtist tam. i Dag-
blaðinu fyrir nokkrum dögum
undir fyrirsögninni „Rotaöur á
Austurvelli”.
„Einn af „góökunningjum”
miöborgarlögreglunnar var
sleginn I rot af félaga sinum um
áttaleytiö á laugardagskvöld.
Þegar lögreglan kom aö lá
kappinn I valnum I heilmiklum
blóöpolli. Gert var aö sárum
hans á slysavarðstofunni, en
hann haföi fengiö um tveggja
tommu skurö á hausinp.
Kappinn lét þaö sr.mt ekki
tefja fyrir laugardags-
skemmtan sinni þvi um tólf-
léytiö var hann aftur kominn
niöur á Austurvöll. Þessi maður
sem er 36 ára gamall á nokkuð
óvenjulegan feril. Hann hefur
aöaliega lagt stund á brenni-
vinsdrykkju i 21 ár og af þeim
hefur hann setiö 11 ár inni á
Litla Hrauni. Geri aörir betur”.
Leturbreytingar i þessari
frétt eru minar — en fréttin
þarfnastekki frekari útlegginga
við. Allir heilskyggnir lesendur
skilja á hve ósmekklegan hátt
er þarna fjallað um mann.þóað
hann sé það sem kallað er „góð-
kunningi” lögreglunnar, hafi
setiö 11 ár á Litla-Hrauni
o.s.frv.
Siðanefnd
En á það skal bent að lokum
aö til er nokkuð sem heitir siða-
reglunefnd Blaðamannafélags
tslands. Til þessa hefur nefndin
verið næsta máttlaus, en af og
til hefur þó verið stefnt þangað
pólitiskum málum, þar á meöal
hefur undirrituðum tvivegis
verið stefnt fyrir þann herra-
dóm. En verkefni nefndarinnar
á aö sjálfsögðu fyrst og siðast að
vera fólgið i þvi að koma i veg
fyrir að blaðamenn meðhöndli
viðkvæma atburöi sem snerta
grimm örlög einstaklinganna af
glannaskap og kæruleysi og
litilsvirðingu fyrir manninum
sjálfum. —s.
Útflutningur —
innflutningur
Jafnan eru gefin út af opin-
berum aöilum, Hagstofu ts-
lands, yfirlit um verðmæti út-
flutnings og innflutnings eftir
hvern mánuð og liðið árstimabil
og jafnframt kemur þar fram
samanburður við fyrri ár.
Nýlega er eitt slikt yfirlit komið
út. Þar kemur fram að vöru-
skiptajöfnuðurinn — mismunur
útflutnings og innflutnings —
var hagstæður um 15 miljónir
króna i júni 1976, en óhagstæöur
i sama mánuði i fyrra um lið-
lega fimm miljarða.
Þessi útreikningsmáti Hag-
stofu tsiands sem sendir út
plögg þessi til fjölmiöla er eðli-
legur, en Hagstofan tekur lika
fram hvernig útflutnings- og
innfiutningstölur eru tilkomnar.
En þegar starfsmenn fjöl-
miöla fara höndum um þessar
fréttatilkynningar Hagstofu ís-
lands er eins og þeir geri sér
enga grein fyrir þvi að nauðsyn-
legt er að geta ýmissa hliðar-
atriða til þess að út úr dæminu
fáist sem réttust mynd.
Nú ber að taka fram að yfir-
leitt koma þessi atriði fram i
fréttum blaöanna, þó ekki alltaf
i fyrirsögnum, en i fré tum
rikisfjölmiðlanna er stiklað á
grófustu aðalatriðunum, hinum
sleppt. Það gefur ekki rétta
mynd af staðreyndum i þessu
tilviki.
En vegna þess að fréttamenn
fjölmiðla leggja misjafna á-
herslu á að vinna úr þessum
fréttatilkynningum eins og
öðrum, koma stundum fram
býsna kostuleg fyrirbrigði á
siðum blaöanna, sem eru
raunar sist til þess að vekja trú
almennings á sannleiksást dag-
blaðanna.
Lesið fleira en
fyrirsagnirnar
Ef viö tökum fréttatilkynn-
ingu hagstofunnar um útflutn-
ing og innflutning i júni 1976 þá
gætu hafa sést i blöðum eftir-
farandi fyrirsagnir: 1. dæmi:
Vöruskipajöfnuður hagstæður
um 15 miij. kr. i júni. 2. dæmi:
Vöruskiptajöfnuður óhagstæður
um liðlega miljarð. Þegar fólk
sér þessar fyrirsagnir segir þaö
þær merki um ósannindi blað-
anna i talnameöferð — þó að
báöar fyrirsagnirnar stæöust i
sjálfu sér, þvi aöi siðara tilvik-
inu er átt við útflutning og
innflutning án
álverksmiðjunnar.
En sjálfsagt er erfitt eða ó-
mögulegt að setja reglur um
slik fyrirbæri, enda óskar
enginn eftir sliku. En þessi
dæmi sýna aö almenningi er
nauðsyrdegt að lesa blöðin —
fleira en fyrirsagnirnar!
Ánœgjuleg
undantekning
Það má heita regla að þeir
sem gegna einhverjum störfum
að þeir gangist svo upp i hlut-
verki sinu að þeir verði einsýnir
og sjái ekkert annað eh það
sem kemur sér best fyrir þeirra
eigin starfsgrein. Sérstaklega á
þetta við um forstöðumenn fyr-
irtækja, einkum þó allskonar
verslunarfyrirtækja sem láta
sig almannahagsmuni stundum
engu varða til þess að geta
stundað starf sitt með sem
mestum ágóða.
Þess vegna er á þetta minnst
hér að nýlega birtist i blööunum
Davið Sigurðsson
ánægjuleg undantekning frá
reglunni. En hér átti við viðtal
við Davið Sigurðsson forstjóra
Fiat-umboðsins hér á landi. I
viötalinu tekur Davið undir þau
sjónarmið sem meðal annars
hafa sést hér i Þjóðviljanum, að
nauðsynlegt sé að gæta sin á
stóraukningu einkabilismans.
Orðrétt segir innflytjandinn:
„Þaö kemur nú kannski úr
hörðustu átt að maður sem
hefur selt þúsundir af bifreiðum
skuli vera svartsýnn á framtið
bilsins. En ég er það. Við erum
að gera ólift í borgunum með
bilunum. Ég man eftir þvi einu
sinni i Madrid á Spáni á sumar-
degi, að það bókstaflega vár
ekki hægtað ná andanum. Þetta
er að visu ekki svona slæmt á Is-
landi, en við deiium þó and-
rúmslofti með öðrum þjóðum og
höfum þvi skyldur við að halda
þvi sem hreinustu.”
„Geri aðrir
betur”l
Fyrir nokkru var skrifað um
baö fleiðara Þjóöviljans hvern-
ig siðdegisblööin hafa keppst við
að birta allskonar uppsláttar-
fréttir af voðalegum atburðum.
Út yfir allt tók i fréttaburði
annars siödegisblaösins þegar
birt var samfelld sakaskrá
manns, sem lést með
voveiflegum hætti.
Þessi samkeppni blaðanna
hefur einnig orðið til þess, að
blaðamenn þeirra meöhöndla
Fullnægjandi kerfi almennings-
farartækja gæti hamlað gegn i-
skyggilegri þróun einkabil-
ismans.