Þjóðviljinn - 22.07.1976, Qupperneq 10

10 SÉÐA — ÞJ6ÐVILJINN Fimmtudagur 22. júll 1976.
Margbreytileiki sósíalismans
skýrist með hverjum sigri
— Enginn sósíalismi
C.H. Hermansson,
án fullkomins lýðrœðis, segir
fyrrv. form. VPK í Svíþjóð
Sænska blaðift Dagens Nyhet-
er, sem ekki fylgir neinum ein-
stökum stjórnmálaflokki aft
málum, hefur þann hátt á aft
gefa framámönnum stjórn-
málaflokka kost á þvi aft kynna
vifthorf sin reglulega á siftum
blaftsins. Nýlega ritafti C.H.
Hermansson, fyrrverandi for-
maftur Vinstri flokksins —
kommúnistanna (VPK) slika
grein I blaftift og birtist hún hér
að neftan. Kosningar fara nú i
hönd i Svíþjóft og eins og oft áft-
ur er tvisýnt um brautargengi
VPK. Samkvæmt kosningalög-
um þarf flokkurinn að fá meira
en 4% atkvæða til þess aft kom-
ast yfir þingþröskuldinn. Frá
þvi aft hinn nýi formaður, Lars
Werner, tók vift forystunni af
Hermannsson, hafa gamlar
deilur blossaft upp innan flokks-
ins. Þaft eru einkum deilur milli
„gamalkommúnista” i Norftur-
Sviþjóft (sem ráfta eina dagblaði
flokksins „Norfturljósabjarm-
anum”) og flokksforystunnar,
sem fylgir frjálslyndari linu.
Werner hefur sýnt hrútshornin i
þessari deilu og þykir hafa vax-
ift i áliti. A timabili leit út fyrir
að formiegur klofningur ætti sér
staft í flokknum, en nú hafa
menn af gamalli tryggft vift
flokkinn snúiö bökum saman og
„fryst” deilurnar fram yfir
kosningar. Ekki er þvi ósenni-
legt aft VPK nái slnu hefft-
bundna fylgi og fái um 5% i
kosningunum i haust.
Þótt Vinstri flokkurinn
kommúnistarnir sé litill flokkur
(hefur haft um 17 þingmenn á
350 manna þingi) hafa áhrif
hans jafnan verift meiri en
stærftin gefur til kynna. Þótt
stjórnartíð krata sé orftin Iöng i
Sviþjóft hafa þeir iengst af
myndaft minnihiutastjórnir og
stuðst óbeint vift VPK. Komm-
únistar hafa iitift svo á aö
hversu slæm sem kratastjórn
sé, kæmi aldrei til greina aft þeir
felldu hana og ryddu þar meft
brautina fyrir borgaraflokkana
um leift og kippt væri fótunum
undan itökum verkalýftshreyf-
ingarinnar i pólitiskri stjórn
landsins.
A þvi kjörtimabili sem nú er
aft Ijúka hefur staðan á þingi
verift þannig, aft sósialisku
flokkarnir tveir hafa haft 175
þingmenn og borgarafiokkarnir
þrir jafnmarga. Rikisstjórn
Olofs Palme hefur i staft þess aft
treysta eingöngu á lukku sina i
hlutkesti kosift aft styftjast til
skiptis vift miftflokkana tvo, og
treysta svo á VPK til þess að
stemma stigu vift sameiginleg-
um tillögum borgaraflokkanna.
Mjög óvist er þvi um áhrif VPK
á þingræðispólitikina i Sviþjóð
aft afstöftnum kosningum. Þótt
borgaraflokkarnir hafi nú sam-
anlagt meirihluta i skoftana-
könnunum segirþaft ekki alla
sögu. Einmitt slik stafta hefur
oft reynst krötum happadrjúg
til þess aft fylkja sinu lifti. Þvi
gæti farift svo aft sósialisku
flokkarnir næðu aftur meiri-
hluta og þá verftur erfitt fyrir
Olof Palme og hans lift aft verja
náift samstarf vift borgaraflokk-
ana.
„Sósialisminn var frá upphafi
freísishreyfing. Sósialisk verka-
lýðshreyfing tókst á hendur það
verkefni að berjast fyrir rétti
verkalýðsstéttarinnar til al-
mennra lýðræðislegra réttinda
(almennum kosningarétti
o.s.frv.) sem borgarastéttin
reyndi að einoka til sinna nota.
En verkalýðshreyfingin lagði
einnig til atlögu við það grund-
vallarvandamál lýðræðisins, sem
er tengt þvi að lítill hópur
kapitalista á framleiðslutækin
(náttúruauðæfi, verksmiðjur og
vélar), en þorri fólks verður á
hinn bóginn að selja vinnuafl sitt
fyrir lifsviðurværi, og er þvi
launafólk.
Eign á framleiðslutækjum og
umráðaréttur yfir þeim hefur i
för með sér sérstök forréttindi til
þessaðfæra séri nyt hin almennu
lýðræðislegu réttindi. Eignar-
rétturinn færir þeim sem hann
hafa sérstakt vald. Og i stétta-
þjóðfélaginu er raungildi laganna
mismunandi fyrir hina ýmsu
hópa eftir þvi hvar i stétt þeir
standa i þjóðfélaginu: (Það er
bannað, bæði fátækum og rikum,
að sofa undir Signubrúm)
Af skilgreiningu sinni drógu
sósialistar þá ályktun að forsend-
an fyrir þvi að hægt væriað koma
á þjóöfélagi þar sem rikti full-
komið lýðræði og raunverulegt
jafnrétti meðal samborgaranna
væri sú, að þjóðin i sameiningu
ætti þau atvinnutæki, sem mestu
skiptu fyrir þjóðarheildina.
Sósialisk umsköpun þjóðfélagsins
var þvi nauðsynleg til þess að
binda endi á efnahagskreppurnar
og atvinnuleysið.
Verðbólgan, umhverfiseyðingin
og arðránið á löndum þriðja
heimsins eru fersk dæmi um
vandamál, sem sósialistar telja
að einungis verði leyst með nýju
efnahagskerfi.
C.H. Hermannsson
Samsöfnun framleiðslu og fjár-
magns hefur á siðustu áratugum
aukist hraðlara. Á nærfellt öllum
sviðum atvinnulifsins eru ráðandi
hringar og einokunarfyrirtæki
eða einhverskonar einokunarað-
stæöur. Vaxandi vald risastórra
fjöldaþjóðafyrirtækja hefur
einnig bæst við innlenda
einokunarvandamálið.
Valdasöfnunin er orðin svo
geigvænleg að borgaraflokkarnir
geta ekki lengur hunsað hana.
Sem borgaralegir flokkar geta
þeir ekki bent á neinar leiðir út úr
ógöngum „gegnumeinokaðs”
atvinnulifs. Enginn gerir sér i
hugarlund að lög um einokunar-
eftirlit leysi þessi vandamál
(samanber þróunina i Banda-
rikjunum, þar sem ströng lög
gegn hringamyndun eru í gildi).
Enginn lætur sér heldur detta i
hug að afturhvarf til þjóðfélags
smáfyrirtækjanna sé kleift.
Orðagjálfur borgarafloKkanna
um valdasamsöfnun i atvinnulif-
inu er þvi i eðli sinu lýðskrum eitt.
Leið sósialista ---- að skapa
launverulegt lýðræði i öllu þjóð-
félaginu með sameign al-
mennings á framleiðslutækjunum
— er enn sú eina sem fær er. En
við vitum um leið að þróun á
þessari braut getur verið lýðræð-
inu skeinuhætt.
Umbreyting til sósialisma
leiðir ekki sjálfkrafa af sér lýð-
ræði.Enn i dag — fleiri áratugum
eftir sigur sósialisku byltingar-
innar þegar ástæða væri til að
ætla að sögulegar einræðistil-
iineigingar hefðu yfirunnist —
höfum við fyrir augunum alvar-
lega frelsisskerðingu á ýmsum
sviðum i sósialiskum rikjum.
Þetta hefur fyrst og fremst
orðið vandamál fyrir hinn
kommúniska hluta verkalýðs-
hreyfingarinnar þvi aö kratar
hafa hvergi getað leitt sósial-
ismans til sigurs. Kommúnisku
flokkarnir vorulengi í varnar-
stöðu. Þeir reyndu að afsaka
skerðingu almennra lýðréttinda
þar sem þeim þótti sér skylt að
sýna samstöðu, þótt þeir i hjarta
sinu væru fullir gagnrýni.
Seinustu áratugi — sérstaklega
eftir 1956 — hafa ný sjónarmið
rutt sér rúms og sigrað innan
kommúnisku flokkanna. Sam-
þykkt nýafstaðinnar Berlinarrða-
stefnu ber vitni um þetta. Ekki er
litið á sósialismann sem einfalt og
óumbreytanlegt kerfi. (Það er að
segja með fyrirmynd i þvi kerfi
sem byggt hefur verið upp i
Sovétrikjunum).
Eins og kapitalisminn getur
sósialisminn komið fram i
ýmsum formum. Ekki þarf annað
er bera saman þau 15 riki sem nú
teljast sósialisk til þess að fá
staðfestingu á þessari full-
yrðingu. Þessi margbreytileiki
sósialismans á eftir að koma æ
skýrar iljós við hvern nýjan sigur
sem hann vinnur.
Þetta eru engin tiöindi fyrir
sænska kommúnista. Þessu
hefur verið haldið fram i stefnu-
skrám, samþykktum og þingræð-
um á siðustu áratugum. Haustið
Lars Werner
1956héltég sjálfur ræðu, sem mig
langar til að tilfæra málsgrein úr:
„Við viljum fara sænska leið til
sósialismans. Það þýðir að f.am-
tiðarþróunin og um leið aðstæður
i sósialiskri Sviþjóð hljóta að
markast af sérkennum okkar
lands og sögulegri reynslu þjóðar
okkar og hefðum. Við álitum að
svfar getiekki ratað rétta braut
með þvi að velja leið Sovét-
rikjanna eða leið alþýðuveld-
anna. Það eru i dag fyrirbæri i
Sovétrikjunum og i alþýðuvel-
dunum sem við álitum að eigi
ekki heima i sósíaliskri Sviþjóð.
Við viljum sem sé ekki apa eftir
þróun og aðstæður i þessum
löndum. Skilyrðin eru önnur hér
og leiöin hlýtur þvi að verða
önnur. En markmiðið er auðvitað
það sama: að skapa þjóðfélag þar
sem arðrán einnar manneksju á
annarri er endanlega úr
sögunni.”
I framhaldinu er bent á þætti
sem mikilvægir eru i þessari
sænsku vegferð til sósialismans:
Hinlanga lýðræðis-og þingræðis-
hefð i landi okkar, ekki sist i bæj-
ar- og sveitarfélögum, hin miklu
áhrif og sterka hefð sem almenn-
ingssamtök og sérstaklega
verkalýðshreyfinginhefur haftog
skapað, þýðing neytendasam-
vinnuhreyfingarinnar og bænda-
samvinnusamtakanna, og önnur
séreinkenni innan sænska land-
búnaðarins o.s.frv.
1 ræðu þeiri sem Lars Werner,
núverandi formaður VPK flutti á
Berlinarráðstefnunni sagði hann
meðai annars: „Sænski flokkur-
inn vill stuðla að sósialisma sem
gerir hin lýðræðislegu réttindi
bæði fyllri og viðtækari, þannig
að þau nái til allra sviða mann-
legra athafna. Viðerum fylgjandi
fullkomnu félagafrelsi og skoð-
anafrelsi. Skoðanir mega aldrei
verða refsiverðar.”
VPK mun áfram berjast fyrir
þeirri leið, sem það hefur fylgt
um áratuga skeið. Baráttumál
flokksins i þeim kosningum sem
fara i hönd er enn og aftur sósial-
ismi þar sem lýðræðið er fullkom-
ið.” (ekh snarafti).
Fjóram sinnum
í viku yfir
Breiðafjörð
Aðalfundur flóabátsins Baldurs
h.f. var haldinn i Stykkishólmi
sunnudaginn 11. júli sl. Formaður
og framkvæmdastjóri gerðu
grein fyrir starfsemi bátsins á sl.
ári, rekstri og efnahag sam-
kvæmt ársreikningi. Báturinn
annast vöruflutninga milli
Reykjavikur og Breiðafjarðar-
hafna og fólks- og vöruflutninga
um Breiðafjörð. A sl. ári voru við-
komustaðir 39, en viðkomur alls
547. Farþegar voru um 4.500 sam-
tals i 89 ferðum. Fluttar voru
rúmlega 600 bifreiðar og 5.800
tonn af vörum. Báturinn var i för-
um um 9 mánuði af árinu. Hann
stöðvaðist vegna verkfalla um
hálfan mánuð á öndverðu ári, en i
október var hann tekinn i slipp
vegna 8 ára flokkunarviðgerðar
og tjóna. Það verk annaðist
skipasmiöastöðin Skipavik h.f. i
Stykkishólmi að öllu leyti og
leysti þaö vel af hendi. Hluthafar i
Baldri eru auk rikissjóðs, sýslu-
og sveitarfélög við Breiðaf jörð og
nokkur kaupfélög og einstakling-
ar. Stjórnin var öll endurkjörin,
en hana skipa Friðjón Þórðarson
alþingismaður, formaður, Ólafur
E. Olaísson, fyrrv. kaupfélags-
stjóri, Jóhannes Árnason, sýslu-
maður, og kaupfélagsstjórarnir
Sigfús Sigurðsson og Steinþór
Þorsteinsson. Framkvæmda-
stjóri er Guömundur Lárusson og
skipstjóri Jón Dalbú Agústsson,
Stykkishólmi. Þó að útgerð Bald-
urs hafi löngum barist i bökkum
er almennt litiö svo á, að hún veiti
ómetanlega þjónustu i byggðum
Breiðafjarðar, sem óhjákvæmi-
legt er að sinna allan ársins
hring.
I sumar fer Baldur fjórum sinn-
um á viku yfir Breiöafjörö frá
Stykkishólmi að Brjánslæk á
Barðaströnd með viökomu i Flat-
ey, en auk þess ýmsar ferðir um
Breiðafjarðareyjar með ferða-
mannahópa eftir samkomulagi.
Eru þessar ferðir mjög eftirsóttar
og vinsælar, þvi að sumardýrð er
mikil og sérstæö um Breiðafjörö.