Þjóðviljinn - 26.11.1976, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 26. nóvember 1976
DWBVIUINN
MÁLGAGN SÓSÍALISMA,
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Útgefandi: útgáfnfélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón meö sunnudágsblaöi:
Arni Bergmann
Útbreiöslustjóri: Finnur Torfi Hjör-
leifsson
Auglýsingastjóri: úlfar Þormóösson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Siðumúla 6. Simi 81333
Prentun: Blaöaprent h.f.
HÉR ÞARF AÐ SPYRNA VIÐ FÓTUM
Þegar erlendir menn frá nálægum lönd-
um heimsækja Island, sýnist þeim i fljótu
bragði, að ailur almenningur hafi það
nokkuð gott á Islandi.
Þeir sjá verslanir fullar af vörum, þeir
sjá fólk, sem ekki gengur i tötrum, og þeir
sjá þokkalegar ibúðir víða.
En'hafi slikur ferðamaður kynnt sér
vöruverð á Islandi, og verði honum siðan á
að spyrja, hvert sé timakáup, eða
mánaðarkaup verkafólks á Islandi, þá
rekur gestinn i rogastans.
Að hér sé hægt að liía bærilegu lifi, fyrir
fólk með 60-90.000,- krónur i kaup á
mánuðiV — Nei, þvi er ekki hægt að trúa.
Ög gesturinn heimtar skýringar og fær
þær.
A Tslandi er málum þannig háttað, að
týrir þann vinnutima, sem almennt er
tiðkaður i nálæguni löndum, þá fær flest
launafóik á Islandi kaup, sem er að verð-
gildi helmingi, eða meira en helmingi,
lægra en annars staðar þekkist hér um
slóðir. A Islandi er það hins vegar mjog
algengt, að alþýða manna afli um eða yfir
helmings tekna sinna með eftirvinnu, með
næturvinnu og með hélgidagavinnu, og oft
er þetta reyndar eina leiðin til þess, að
fólk geti sýnt sig og börn sín á almanna-
færi sæmiiega til fara, og enn oftar eina
leiðin tii þess, að fólk geti búið i viðunandi
húsakynnum.
Þegar gesturinn hefur fengið þessar
upplýsingar er hann að visu svolitið
fróðari en áður, en hann er ekki siður
hissa. Gesturinn minnist þess, að víða í
nágrannalöndum okkar eru i gildi mjög
strangar hömlúr gegn yfirvinnu, þar sem
þrældómur frá morgni til kvölds er ekki
taiinn mönnum bjóðandi i þjöðfélögum,
sem kenna sig við velférð. Svo dæmi sé
nefnt, þá er það beinlinis bannað með iög-
um i Svíþjóð, að verkafóik vinni meira en
fjórar stundir á viku i yfirvinnu.
Og þegar gesturinn, sem er að kynna sér
þjóðfélagsástandið á Islandi hefur lika
fengið upplýsingar um það, að á Islandi
séu þjóðartekjur á mann reyndar ein-
hverjar þær hæstu i 'viðri veröld, þá er
hætt við að sú spurning vakni í huga ferða-
langsins, hvers konar fólk það eiginlega
sé, sem byggi þetta merkilega land, að al-
þýða skuli láta bjóða sér önnur éins kjör
og þá vinnuþrælkun, sem hér er nú for-
senda þess, að venjulégt alþýðuheimili
getí séð sér farborða.
— Fyrir fáum dögum var hér á þessum
stað i tilefni komandi Alþýðusambands-
þings lögð áhersia á þrennt sem síst mætti
skorta innan verkalýðshreyfingarinnar: I
fyrsta lagi einingu f joldans i öðru lagi bar-
áttuviija fjöldans, í þriðja lagi pólitiskan
skilning fjöldans.
Segja verður hverja sögu eins og hún
gengur. Einingin i röðum verkafólks hefur
ekki verið nægileg, baráttuviljinn hefði
þurft að vera meiri, og síðast en ekki sist
hefur skort á pólitískan skilning hjá alltof
mörgum.
Þess vegna hafa varnir verkalýðs-
hreyfingarinnar brugðist að verulégu
leyti, þegar pólitískir fulltrúar stéttarand-
stæðingsins, þeir sem sitja i stjórnar-
ráðinu, ráðast til atlögu og beita rikisvald-
inu á svivirðilegan hátt, til að þrýsta niðúr
kjörum alþýðu landsins og gera vinnandi
fólk á Islandi að hálfdrættingum á við
stéttarbræðúr í nálægum löndúm. Hér
heíur Alþýðusambandsþing vérk að
vinna.
Hér þarf að spyrna við fótum. Hér þarf
öflugri faglega einingu, hér þarf aukinn
pólitískan styrk verkalýðsstéttarinnar og
bandamanna hennar.
Astæðan fyrir þvi, að Island er nú á ný
láglaunaland land vinnuþrælkunar og
krappra kjara, — ástæðan er sú, að vegna
skorts á pólitiskum skilningi, vegna skorts
á pólitískri stéttárvitund, þá hefur alitof
margt alþýðuíólk á Islandi orðið til þess,
að veita einmitt þeim, sem harðast vega
að kjörum þess pólitiskt brautargengi. Og
ástæðan er lika sú, að innan hinnar íag-
legu verkalýöshreyfingar sjálfrar sitja i
þýðingarmiklum trúnaðarstörtum, ekki
eingöngu baráttumenn verkalýðsstéttar-
innar, heidur einnig beinir útsendarar
þeirra gróðaafia, sem harðleiknust eru
við iifskjor aiþýðuhéimilanna, erindrekar
þeirra er sitja yfir hlut verkaföiks og
aiirar aiþýðu i krafti sins pólitiska vaids.
Eða halda menn máske, að undirheima-
iýður viðskiþtaiifsins, — þeir sem gera
innkaupin i London og viðar, þéir sem
telja „frjáisa áiagningu” besta ráðið til að
lækka vöruverðið, en passa sig svo að hafa
þá „frjáisu áiagningu”, a.m.k. heimingi
hærri en annars staðar, — halda ménn að
þarna sé að finna trúverðuga bandamenn i
baráttunni fyrir bættum kjörum verka-
iýðsstéttarinnar?
Nei, hér verður að velja. Annað hvort
eru menn með verkalýðsstéttinni og á
móti braskárastéttinni, eliegar menn eru
með braskarastéttinni og á móti verka-
iýðsstéttinni. Svo einfaít er það, nú sem
áður.
Verkaiýðshreyfingin á Isiandi— sem
annars staðar, hefur frá upphafí og ætið
siðan ætlað sér stærri hlut en þann, að
tryggja mönnum fylli munns og maga út á
ótakmarkaða vinnuþrælkun.
Það að skapa allri alþýðu skiiyrði til
menningarlifs, að ieitast víð að mennta og
manna hvern og einn en útrýma efnahags-
iegri og menningarlegri stéttaskiptingu,
— það er hið mikla þjóðfélagslega mark-
mið verkaiýðshreyfingarinnar.
Vinnuþrældómurinn og hin bágu kjör á
Islandi eru í h'rópandi mótsögn við þetta
markmið. Aiþýðan þrælar meðan aðrir
fieytá rjómann og baða i illa fengnum
auði.
Við væntum þess, að á Alþýðusam-
bandsþingi verði blásið til atlögu. k.
Hœttuleg for-
réttindastefna
í dagvistun
Einstæöir foreldrar sitja fyrir
plássum á dagvistunarheimil-
um. Enda þótt þeir séu for-
gangshópur eru 400 börn á veg-
um einstæöra foreldra á biðlista
i Reykjavik. Foreldrar sem
bæði vinna úti eiga ekki i mörg
hús að venda með sin börn Það
óviðfelldnasta í dagvistunar-
málunum fyrir utan brýnan
skort á dagheimilum almennt,
er þó sú staðreynd að farið er að
nota útvegun á dagvist fyrir
börn sem agn til þess að halda
sérhæfðum starfskrafti i vinnu.
Þannig hafa risið upp sérdag-
heimili viö einstakar stofnanir,
t.d. sjúkrahús, og fá þá aðeins
börn „fræðinganna” — þeirra
sem fyrir hafa hæstu launin og
bestu aðstööuna — pláss á þess-
um heimilum. Dæmi eru um það
af einu sliku heimili, nánar til-
tekið á Vifilsstöðum, að for-
stööukona heimilisins sýndi þá
hjartagæsku af sér aö taka
vegna neyðarástands tvö börn
ófaglærðar starfsstúlku inn á
heimilið. Læknar spitalans
komust að þessu með þeim
afleiðingum að börnin voru rek-
in af heimilinu samdægurs fyrir
þeirra tilstilli. Þarna er kominn
upp hættuleg forréttindastefna
eins og alltaf þegar „einkaaðil-
um” er ætlað að „bjarga”
almennum félagslegum þörfum
i landinu.
Setur verkalýðs-
hreyfingin fram
kröfur í dag-
vistunarmálum?
I viðtali viö Alþýöublaðið á
miðvikudag vikur Aðalheiöur
Bjarnfreðsdóttir formaöur
Sóknar, að þessu vandamáli og
minnist einnig á hlut verka-
lýðshreyfingarinnar i dagvist-
unarmálum. Æ fleiri krefjast
þess nú að hún setji þaö á oddinn
i næstu kjarasamningum að
rikisvaldið beiti sér fyrir
myndarlegu uppbyggingarátaki
á þessu sviði. Aöalheiður segir:
„En það eru fleiri atriði, sem
ber að hafa i huga i þessu sam-
bandi. Talsverthefur boriðá þvi
undanfarið, að sett hafi verið
upp barnaheimili við vissa
vinnustaði, svo sem sjúkrahús.
Þessi barnaheimili eru ekki
opin þeim, sem mest þurfa á þvi
að halda, þ.e. Sóknarkonum,
heldur eru þau eingöngu ætluð
Aðalheiður
fyrir annað starfsfólk. Þarna er
mikil hætta á einangrun, eink-
um þegar um stóra vinnustaði
erað ræða, þvi börnunum er sti-
að i sundur eftir stööu foreldra i
þjóðfélaginu. Þessu er ég mjög
mótfallin, og tel þetta þróun i
öfuga átt.
En hvernig fara verkakonur
þá aö með börnin, ef þær eru
tilneyddar til að vinna úti?
Konur sem vinna fyrir svo
lágum launum geta ekki greitt
fyrir einkagæslu. Ef þær hafa
ekki vandamenn til að leita til,
þá verða börnin að sjá um sig
sjálf, að einhverju leiti aö
minnsta kosti. Þá er einnig til i
dæminu að konur reyni að fá sér
kvöld- eða næturvinnu, sem þær
geta stundað eftir að maðurinn
er kominn heim.
Þá hefur sá einkennilegi
hugsunarháttur verið rikjandi,
að þaö sé fyrst og fremst konan,
sem eigi barnið og beri að hugsa
um það. Konur hafa hins vegar
oröið út undan i samningum,
svo ég held, að verkalýðshreyf-
ingin veröi að gera eitthvað i
þessum málum á næstunni.”
Mogginn hótar
þingmönnum
Það vakti athygli þingmanna
aö fyrir nokkrum dögum fengu
þeirbréf frá Morgunblaðinu þar
sem þeir voru beðnir að svara
tilteknum spurningum um fjár-
lögin og svara þeim skriflega
innan vissra lengdartakmarka.
Allir fengu þingmenn skrifið og
var vinsamlega bent á að þeir
sem ekki svöruðu fengju nafn
sitt birt i Morgunblaðinu. Sér til
háðugar liklega. Þetta þótti
mörgum óviðfelldið. Einhverj-
um þingmanna mun hafa dottið
i hug að taka sig saman og
krefjast ritlauna af Mogga fyrir
yfirganginn og verja fénu til
liknarmála.
Ráðherralaunin
t þessum þætti var i gær leitt
getum að þvi að ráðherrar hefðu
verið að stinga saman nefjum
um kaup sitt þegar þeir gerðu
verkfall i fyrirspurnatima á
Alþingi. Nú upplýsir Morgun-
blaðið að þeir hafi fengið, ásamt
hæstaréttardómurum og banka-
stjórum, 10% launahækkun 1.
júli i ár samkvæmt ákvörðun
kjaradóms. Kjaradómur er ekki
bundinn af neinum lögákveðn-
um viðmiðunarstéttum i sam-
bandi við ákvörðun ráðherra-
launa, en mun hafa haft vissa
hliðsjón af samningum Banda-
lags háskólamanna frá þvi i
fyrra. Þó fengu ráðherrarnir 4%
aukahækkun miðað við
háskólamenn.
Hvað Morgunblaöinu hefur
gengið til með þvi að grafa upp
þessa frétt dagana fyrir Alþýðu-
sambandsþing, er ekki gott aö
segja. Varla verður hún til þess
að sannfæra láglaunafólk um að
þvi beri að halda aftur af kröf-
um sinum eins og prédikað er i
ihaldsmálgögnunum sýnkt og
heilagt. —ekh