Þjóðviljinn - 28.11.1976, Qupperneq 3

Sunnudagur 28. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 3
í lampadeild okkar eru alls kyns
lampar viö allra smekk.
^ ÍA Zi
—
Einnig mikiö úrval minni heimilistækja.
(Hrærivélar, brauðristar, grill, kaffikönnur, hraðsuðukatlar,
straujárn, krullujárn, hárþurrkur, rakvélar o.þ.u.l.).
Komið til okkar þegar þér hafið leitað annars staðar.
Jón Loftsson hf.
Hringbraut 121 Sími 10600
VARIST HÁLKUNA
Fæst hjá skósmiðnum, skóbúðinni og apótekinu.
KAFLAR ÚR NÝRRI BÓK UM ATBURÐINA 30. MARS 1949
Bókaútgáfan Örn og
Örlygur hefur gefið út bók
um 30. mars 1949 eftir þá
Baldur Guðlaugsson og Pál
Heiðar Jónsson. En þar er
f jallað um átökin sem urðu
um inngöngu Islands í At-
lanshafsbandalagið. Höf-
undar byggja frásögn sína
á miklum fjölda skráðra
og óskráðra heimilda og
hafa m.a. rætt við um 100
manns sem komu beint og
óbeint við sögu/ atburða.
Blaðið hefur fengið leyfi
til að birta kafla úr bók-
inni, og fjallar hann um
túlkun þeirra manna sem
Natóandstæðingar hafa
jafnan kallað ,,hvítliðana"
á eigin framgöngu:
// Sigurhátíð
sæl og blíð----------“
t leiðara Morgunblaðsins 1.
april var f jallað um liðið við þing-
húsvegginn. Eru ummælin efnis-
lega hin sömu og þeir viðhöfðu i
umræðunum 31. mars, Ólafur
Thors og Sigurður Bjarnason:
„Það er ekki sist ástæða til þess
að vekja athygli á stillingu og
sjálfsstjórn þeirra hundraða ungu
manna, sem höfðu skipað sér þétt
fram með veggjum þinghússins.
A þeim dundi grjóthrið og skit-
kast skrilsins allt frá þvi að hún
hófst. En þessir ungu menn
hreyfðu ekki legg né lið til sjálfs-
varnar, þó þeim væri hætt við
stórslysum og jafnvel bana af
völdum hins tryllta kommúnista-
skrils. Þeir voru ekki komnir á
þennan stað til þess að efna til
vandræða, múgæsinga eða lim-
lestinga. Þeir litu allt öðru visi á
hlutverk sitt. Þeir vildu stuðla að
þvi að haldið yrði uppi störfum á
löglegan hátt á löggjafarsam-
komu þjóðarinnar”.
I ræðum þeirra Sigurðar og
Ólafs kom fram að tala þeirra
væri 927, en rétt er að slá þann
varnagla, að ýmislegt bendir til
að i þeirri tölu sé einnig sá hluti
liðsins, sem skipulagður var á
þingpöllum, og göngum og i stig-
um þinghússins, en ekki varaliðs-
menn. Þá er ekki ljóst, hvort allir
927 mættu til leiks. Talan mun
byggð á þeim skrám, sem gerðar
voru og lýst hefur verið.
Vistin hefur verið heldur ill
þarna undir þinghússveggnum,
menn áttu bæði von á grjóti ofan
frá sem kastað var I veggi hússins
en hrundi siðan niður, og ekki sið-
ur beinum skeytum, grjóti, mold
og eggjum. Má fullyrða, að liðið
hafi staðið sig býsna vel — enginn
maður flúði grjóthriðina né lét
deigan siga hvað sem á gekk.
Það var ekki fyrr en táragasinu
var varpað að fylkingar riðluð-
ust:
„Menn flúðu hver um annan
þveran og duttu hverjir um aðra
-----—sagði Eyjólfur Konráð
Jónsson og var ýmist að menn
Sigur-
hátíö
sæl
og
blíð
fóru út að Tjörn að væta vasa-
klúta sina og reyna með þvi að
draga úr áhrifum táragassins eða
fundu aðstöðu til þess annars-
staðar. Sigurði Lindal segist svo
frá:
„Eg stóð alveg meðan stætt var
og fór með þeim siðustu. fig hljóp
út að Tjörn og notaði aðferðina,
sem Þjóðviljinn hafði mælt með.
Maður gat sagt eins og Skarphéð-
inn forðum: „Eigi græt ég en hitt
er satt að súrnar iaugum’LMenn
fóru ýmist eftir Tjarnargötu en
aðrir Pósthússtræti og þá leið að
Tjörninni og fjöldi fólks var
hlaupandi á Frikirkjuvegi.”
Það er af Sigurði að segja, að
hann tók stefnuna aftur niður i
miðbæ en til þess að forðast tára-
gasið, sem barst með hægri gol-
unni suður yfir Tjörnina og nær-
liggjandi götur fór hann alla leið
upp á Landakotstún, þaðan
gegnum Grjótaþorpið og sem leið
lá að bakdyrum Sjálfstæðishúss-
ins. Þar framvisaði hann að-
göngumiðanum góða og hitti fyrir
allmarga félaga sina. Voru menn
„litt sárir en ákaflega móðir”:
„Menn voru þarna eitthvað
frameftir deginum, náttúrlega
æstir og ræddu mikið um að nú
yrði að taka heldur betur i
hnakkadrambið á helvitis
kommunum — nú mætti ekki
missa af sönnunargögnum
o.s.frv.”
Lögreglan i vlgahug við styttu Jóns Sigurðssonar. (úr kvikmynd
Sveins Björnssonar). Um 40 myndasiður eru i bókinni.
Að sögn Eyjólfs Konráðs Jóns-
sonar voru menn allkátir yfir
unnum sigri:
„Þetta var unninn leikur en
menn óttuðust að eitthvað mundi
bera til tiðinda á eftir, að brotnar
yrðu fleiri rúður i Sjálfstæðishús-
inu svo dæmi sé nefnt. Af þeim
sökum var haft lið þar fram eftir
degi og nokkuð fram á kvöld —.”
Ekki kannaðist Eyjólfur við að
menn hefðu rætt um hefndarað-
gerðir og nauðsyn þess að láta
kné fylgja kviði:
„Hér urðu nokkurs konar
þáttaskil og allt horfði nú bjart-
ara við. Ég býst við að menn hafi
talið, að þeir hafi bjargað Islandi
þennan dag og við vorum náttúr-
lega himinlifandi yfir þvi að ekki
kom til manndrápa. Ég vil sér-
staklega undirstrika það, að sá
andi rikti hjá okkur, að það mætti
ekki skaða þá (andstæðingana)
og menn glöddust yfir þvi að þetta
hafði ekki verið verra. Sjálfum
þótti mér sem þessi átök hefðu
verið óhjákvæmileg — þau hefðu
verið söguleg nauðsyn i þróuninni
— nú þurftum við ekki að óttast
þá lengur” (Leturbr. höf.).
Skoðanir Asgeirs Péturssonar
voru svipaðar:
„Lýðræðissinnar höfðu sýnt
það og sannað, að þeir gátu fylkt
liði og þeir höfðu sýnt styrk sinn,
leyst þetta mál með valdi úr þvi
að byrjað var að beita valdi--
Ekki verður farið nánar út i þá
sálma en ljóst er að menn voru
kátir yfir þeim sigri, sem þeir
töldu sig hafa unnið. Hinsvegar
væri full ástæða til þess að hafa
andvara á sér, þar sem liklegt
þótti, að andstæðingarnir mundu
litt una ósigrinum og hyggja á
hefndir. Ekkert liggur fyrir um
slikt en sem dæmi um þá varúð
sem viðhöfð var, má nefna, að
tveir flokkar manna, héldu vörð á
heimilum þeirra Ólafs Thórs og
Bjarna Benediktssonar um
kvöldið og nóttina. Ekki reyndi á
karlmennsku varðmanna.
Um þá skoðun Eyjólfs Konráðs
Jónssonar að „átökin hefðu verið
óhjákvæmileg — þau hefðu verið
söguleg nauðsyn i þróuninni”, má
segja að það er staðreynd, að sið-
an 30. mars 1949 hafa engir þeir
atburðir gerst hér á landi, sem
jafna megi til þeirra átaka eða
skorist svo i odda, að menn hafi
gripið tii hraungrýtis, kylfá og
táragass’.
Njótið birtu
í skammdeginu