Þjóðviljinn - 10.03.1977, Blaðsíða 6

6S1ÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 10. mars 1977.
Tillaga tveggja þingmanna Alþýöubandalagsins um álverið:
þingsjé
■_ ;V'. . , ■>■■■ J
Alþingi ályktar að fela rikis-
stjórninni að gera eftirfarandi
ráöstafanir til mengunarvarna og
heilbrigðisgæslu i álverinu i
Straumsvik:
1) Tryggja þegar uppsetningu
fuilkomnustu hreinsitækja
sem vinni gegn ytri sem innri
mengun á umhverfi verk-
smiðjunnar. Jafnframt til-
kynni rikisstjórnin ISAL, aö
veröi hreinsitæki ekki komin
upp innan árs verði rekstur
verksmiðjunnar stöðvaður.
2) Komið veröi upp aöstööu til
heilsugæsluþjónustu i sérstöku
húsnæöi við verksmiðjuna
undir umsjón heilsugæslu-
læknis. Hlutverk heilsugæsUu-
stöövarinnar auk almennrar
læknisþjónustu sé aö vinna að
slysavörnum og fyrir-
byggjandi aögerðum til að
tryggja hollustu og heilbrigöi.
Skal unnið að þeim málum
m.a. með almennu heil-
brigðiseftirliti, skoðun vinnu-
staða og umhverfis og vinnu-
aöstööu, reglubundinni
læknisskoðun, heilbrigðis-
leiöbeiningum og virkri starf-
semi aö heilbrigöis- og holl-
ustumálum meðal starfsfólks.
3) Komiö verði á sérstöku starfi
heilbrigöis- og öryggismála-
fulltrúa, kjörins af starfsfólki
verksmiöjunnar. Hlutverk
hans er fyrir hönd starfsliðs-
ins að fylgjast með, að öllum
ákvæöum laga, reglugeröa
eöa sérstakra samninga um !
heilbrigðis- og öryggismál sé
framfylgt, bæði hvað varðar
skyldur ISALS og starfsfólks!
verksmiðjunnar.
4) Komiö verði á samstarfsnefnd
skipaðri 5 fulltrúum starfs-
manna og 5 fulltrúum verk-
smiðjueigenda, ásamt jafn-
mörgum varamönnum, auk
heilsugæslulæknis, sem skal
vera oddamaður samstarfs-
nefndarinnar og kalla hana
saman. Velur hann sér vara-
mann. Heilbrigðis- og öryggis-
málafulltrúi starfsfólks skal
sitja fundi nefndarinnar, þó
hann sé ekki kosinn i hana af
starfsfólki.
Hlutverk nefndarinnar er aö
gera tillögur um bættan að-
búnað, heilbrigði og öryggi
starfsfólks og vera til sam-
starfs aöilum og til ráðu-
er full ástæöa til þess aö ætla, aö flúormeng-
un muni ekki skapa teljandi vandamál i sam-
bandi við vinnu verkamannanna og annarra i
verksmiðjunni sjálfri, þar sem loftræsting i
bræðsluofnum hennar og önnur vinnuskilyrði
verða góð.” Iðnaðarráðherra rikisstjórnar
Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins á
alþingi 1. mars 1967.
neytis. Nefndin skal koma
saman minnst annan hvern
mánuð, eða oftar, óski einhver
nefndarmanna eftir þvi.
5) Semja skal við ISAL um
greiöslu alls kostnaðar af
mengunarrannsóknum, sem
nauðsynlegt er aö framkvæma
að mati heilbrigöisyfirvalda,
til eftlits með mengun og áhrif-
um hennar á ytra sem innra
umhverfi verksmiðjunnar
með tilliti til áhrifa á lifriki og
heilsufar.
Aðvörun Alfreðs
1 greinargerð segir:
Er lögin um álverksmiðjuna i
Straumsvik voru á sinum tima til
umræðu á Alþingi, vöruðu þing-
menn Alþýðubandalagsins alvar-
lega við áhrifum mengunar sem
stafa mundi af rekstri verksmiöj-
unnar, bæði á lifrikið umhverfis
hana og á heilsufar starfsmanna
hennar. Þannig vakti Alfreð
Gislason læknir og þáverandi
þingmaöur Alþýðubandalagsins
sérstaklega athygli á þeirri
hættu, sém starfsfólki álversins'
væri búin vegna ryks og flúor-
mengunar, og varaði við þeim
sjúkdómum sem slikri mengun
gætu verið samfara. Um þetta
segir hann i þingræðu 29. april
1966:
Þessum aðvörunarorðum þing-
manna Alþýöubandalagsins var
ekki sinnt, og i samningunum var
Alusuisse ekki skyldað til að
koma upp hreinsitækjum, enda
var sem Islenskir ráðamenn
tryðu þá fullyröingum svisslend-
inganna um þarfleysi slikra
mengunarvarna. Þetta kemur
m.a. fram I svari þáverandi
iönaðarráðherra við fyrirspurn á
Alþingi um öryggisútbúnað ál-
verksmiðjunnar i Straumsvik 1.
mars 1967, er hann segir: „Þann-
ig hefur verið vitað, frá þvi fyrst
var farið að ræða um byggingu
álbræðslu hér á landi, að viss
mengun gæti stafað af rekstri
hennar, aöallega vegna uppguf-
unar á flúorvetni frá bræðsluofn-
um hennar. Má segja, að þetta sé
sú eina tegund mengunar sem
orð sé á gerandi i sambandi við
fyrirhugaða álbræðslu I Straums-
vik. Eins og nánar verður vikiö aö
hér á eftir, er full ástæða til þess
að ætla, að flúormengun muni
ekki skapa teljandi vandamál i
sambaiidi við vinnu verkamann-
„Það er algengt i heiminum,
að flúorvetni og Önnur uppleysan-
leg flúorsambönd valdi mönnum
heilsutjóni og dauða, enda eru
þau talin i röð allra sterkustu eit-,
urefna, sem til eru. Sjúkdómsein-
kennin, sem þessar eiturtegundir
valda, geta veriö meö margvis-
legu móti og fara aðallega eftir
þvi, hvernig efnin berast inn i
llkamann. Ef áhrifin eru sterk og
snögg og verka á likamann utan
frá, erta þau og særa húð og slim-
húðir, geta valdið brunasárum á
húð og skaddað stórlega slimhúö-
ir, valdiö lungnakvefi með hósta
og andarteppu og fleiri hastarleg-
um einkennum.”
Siðar segir hann i sömu ræðu:
„Hægfara flúoreitrun er til,og hún
lýsir sér fyrst og fremst með
mjög sérkennilegum breytingum
á beinum llkamans og bandvef.
Beinin veröa eins og mölétin,
beinaukar vaxa út úr beinum hér
og þar og kalk sest I liöaböndin.
Þessu fylgja ýmiss konar þrautir
og óþægindi. Þessi tegund eitrun-
ar, sem nefnd er flúorosis, er al-
geng I sambandi við verksmiðju-
rekstur.”
Jafnframt þvi, sem þannig var
varað við sjúkdómahættu af völd-
um mengunar i álverinu, var var-
að alvarlega við þeirri hættu sem
lifrikinu umhverfis bræðsluna
stafaði af flúormengun, jafnt
gróðri sem dýralifi.
Gerðu lítið úr mengunar-
hættu
anna og annarra i verksmiðjunni
sjálfri, þar sem loftræsting I
bræðsluofnum hennar og önnur
vinnuskilyrði verða góð.”
Akafi þeirra stjórnmálaflokka,
sem stóðu að samningunum um
álverið, þ.e.a.s. Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins, var
slikur að þeir létu öll aðvörunar-
orð sem vind um eyru þjóta og
töldu ekki ástæðu til að vefengja
umsagnir svissneska álhringsins,
sem gerði ekkert úr þessu vanda-
máli. Undirlægjuháttur einkenndi
þvi þennan þátt samningsgerðar-
innar eins og reyndar samninginn
allan.
Reynslan hefur hins vegar
sannað, aö það var ekki ástæöu-
Framhald á 14. siðu
Eðvarð
Siguröur
Þingmenn
allra flokka:
Lög verði
sett um
tölvutækni
Þingmenn úr öllum flokk-
um hafa sameinast um
breytingartillögu um þings-
ályktunartillögu um söfnun
upplýsinga um skoðanir
manna og persónuiega hagi
og hagnýtingu tölvutækni I
þvi skyni.
Þingmennirnir eru:
Ragnar Arnalds, Sigurlaug
Bjarnadóttir (S) Steingrlmur
Hermannsson (F), Benedikt
Gröndal (A) og Magnús
Torfi Ólafsson (SFV). Til-
laga þingmannanna er á
þessa leiö:
„Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina aö leggja fyrir
alþingi I þingbyrjun næsta
haust frumvarp til laga um
verndun einstaklinga gagn-
vart þvi, aö komiö sé upp
safni upplýsinga um skoöan-
ir þeirra og aöra persónu-
lega hagi með aöstoð tölvu-
tækni”.
Hreinsitæki innan árs
ella rekstrarstödvun
* w
Línan frá Varmahlíð að
Sauðárkróki ónotuð
Spennistöö verður ekki lokid fyrr en í október 1978
Ragnar Arnalds bar fram á
alþingi á þriðjudag fyrirspurn um
tengingu byggðalinu við orku-
veitukerfi Skagafjarðar. Hann
minnti á að fyrir nokkrum árum
var reist háspennulina frá
Akureyri til Varmahliðar til
flutnings milli landshiuta og siðan
lina fra Varmahliö til Sauðár-
króks. Var fyrirhugað aö reist
yröi spennistöð I Varmahlið þeg-
ar byggðalinan kæmist i notkun.
Nú hefur byggðalinan til
Akureyrar verið tekin I notkun.en
um leið og það geröist var ein
faldlega kiippt á tenginguna frá
byggðalinu til Sauðárkróks vegna
þess að engin spennistöð er kom-
in. Orkuveitukerfi Skagafjarðar
er þvi ekki i neinum tengslum við
þá orku sem byggðalinan flytur.
25 km lina stendur þarna engum
til gangs. Hún kostaði ásamt mót-
tö k u m a n n a v i r k k j u m á
Sauðáróróki tugi miljóna króna,
sjálfsagt á annað hundrað miljón-
ir á núverandi verðlagi. Ef linan
frá Þverárfjall til Sauöárkróks
brestur — en þaö er gömul lina
yfir háan f jallveg — verður orku-
veitukerfi Skagafjarðar alger-
lega einangrað sem getur skapað
mjög mikinn vanda. Þess vegna
legg ég þessa fyrirspurn fyrir
iönaöarráöherra: Hvenær tengist
orkuveitukerfi Skagafjarðar við
byggðalinu milli Akureyrar og
Reykjavikur meö byggingu
spennistöðvar i Varmahlið?
Gunnar Thoroddsen iðnaðar-
ráðherra sagði að gert væri ráö
fyrir þvi, að aðveitustööin yrði
tekin I notkun I október 1978.
Kostaði stöðin 211 miljónir, i ár
væri veitt 14 milj. kr. og yrði
þvi að veita 197 milj. kr. á næsta
ári til þess að ljúka stööinni.
Ragnar Arnaids gagnrýndi að
Ragnar Arnalds
bygging spennistöðvarinnar hefði
farið úrskeiðis, þvi að sjálfsögðu
hefði veriö eðlilegast að linan
hefði verið tilbúin um leið og
byggðalinan var tengd. Það ræðst
fyrst og fremst af veðri og vind-
um hvort þessi dráttur kemur sér
illa á þvi einu og hálfu ári sem
eftir er uns stöðin kemst I notkun.
Pípulagnir
Nýlagnir/ breytingar
hitaveitutengingar.
Simi 36929 (milli kl. 12 og
1 og eftir kl. 7 á kvöldin)
Sjúkrahótel Rauða krosaina
eru á Akurayri
og i Reykjavík.
RAUOIKROSS ÍSLANOS