Þjóðviljinn - 23.06.1977, Qupperneq 7

Fimmtudagur 23. júni 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Lög um verkamannabústaði hafa verið gerð óvirk með
fjármagnsskorti og ýmsum skemmdarverkum öðrum-
Ægir Sigurgeirs
sori/ kennari
Hafnarfirði:
HÚSNÆÐISMAL
Allir verða að hafa þak
yfir höfuðið og aö eignast það i
dag er ekki auövelt fyrir stóran
hluta þjóðarinnar. Ég sagði: aö
eignast þak yfir höfuðið, af þvi
að i raun er varla um annað að
ræða, ef fólk vill ekki verða háö
leiguokri og þvi óöryggi sem þvi
fylgir að leigja og eiga von á
uppsögn um hver mánaðamót.
Fólk er þess vegna, hvort sem
þvi likar betur eða verr, neytt til
að reyna að klófesta ibúð, og þá
verður það æöi oft þrauta-
lendingin að kaupa ibúðir i
byggingu af þeim sem byggja
og selja og hirða miljónir I
gróða af hverrri Ibúð. Verka-
lýðshreyfingin gerði sér
snemma ljósa grein fyrir að
knýja varð á um Ibúða-
byggingar á félagslegum
grundvelli, og það var Héðinn
Valdimarsson, þá formaður
Dagsbrúnar, sem fékk sam-
þykkt á alþingi fyrstu lögin um
verkamannabústaði. Þessi
lagasetning er i hópi þeirra sem
merkastar verða að teljast, þvi
að það er i raun á grundvelii
þessara laga sem verka-
mönnum tekst fyrst að eignast
nýjar ibúöir.
En það er mikið vatn til
sjávar runnið frá þvi þessi lög
voru sett, og þrátt fyrir að engin
Ihaldsstjórn hafi þorað að
afnema lögin þá hafa þær gert
þau meira og minna óvirk með
fjármagnsskorti. í þeirri óöa-
verðbólgu, sem hér hefur verið
undanfarin ár, samfara kjara-
skerðingarstefnu rikisstjórnar,
framsóknar og ihalds, má telja
nær útilokað fyrir launamenn<að
eignast þak yfir höfuðið. Það er
þvl ljóst að verkalýðshreyfingin
verður að knýja á um félags-
legar ibúðabyggingar af enn
meiri þunga en hingað til. Þaö
ástand sem rikir i dag, aö fólk
verður að leggja nótt við dag
árum jafnvel áratugum saman
til að eignast ibúð, getur ekki
gengið lengur. Það er óvérjandi
á allan hátt, að stór hluti þjóðar-
innar verði að eyða mörgum
árum ævinnar i endalaust basl
til þess að hafa húsaskjól. Þetta
er slikur smánarblettur á
islensku þjóðfélagi að engu tali
tekur — þetta er andfélagsleg
stefna. Hún gerir stórum hópi
landsmanna ómögulegt að lifa
eðlilegu lifi. Hún bitnar á heilsu
manna, hún bitnar á bömum og
unglingum, hún leikur margan
það grátt að hann ber aldrei sitt
barr eftir að hafa lent i þeim
þrældómi og þeirri firringu sem
þessu er samfara. Félagsleg
vandamál fylgja svo æði oft i
kjölfarið I hinum marg-
víslegustu myndum. Það væri
fróðlegt að gera könnun á þvi,
hvað mikið af ýmiss konar
félagslegum vandamálum má
rekja beint til hins langa vinnu-
tima launafólks. Væri verðugt
verkefnifyrir félagsfræöinga að
gera slika könnun. Mér segir
svo hugur um að niöurstaða
hennar gæti orðið býsna lær-
dómsrik.
Þörfinfyrir ibúðabyggingar á
félagslegum grundvelli er afar
mikil og launþegasamtökin
verða að berjast fyrir úrbótum
á þessu sviði með vaxandi
þunga. Allt of litið hefur verið
byggt af verkamannabústöðum
mörg undanfarin ár, en lán til
þeirra nema allt að 80% af
byggingarkostnaði. Aö viðbættu
láni frá Húsnæöismálastofnun
rikisins lánar Byggingasjóður
verkamanna til ibúða, sem
byggðar eru samkvæmt lögum
um verkamannabústaði. Ég
sagði áðan, að allt of litið hefði
verið byggt af verkamanna-
bústöðum undanfarin ár. Þetta
má aö miklu leyti rekja til þess,
að bæjar- og sveitarstjörnir
hafa tregðast við að greiða sinn
hlut til Byggingarsjóös verka-
manna. Þessi tregða sveita-
stjórna er óverjandi og á þessu
verður að vera breyting tafar-
laust. Tryggja verður að
skammsýnar sveitastjórnir geri
ekki lögin um verkamannabú-
staði óvirk með þvi að greiða
ekki framlag sitt til sjóðsins. Til
greina kemur að minnka þann
hlut sem sveitarfélögum er ætl-
að að greiða, en það, sem mestu
máli skiptir, er, að tryggja að
framlagið sé greitt og það mætti
hugsanlega gera með eða i
tengslum við jöfnunarsjóð
sveitarfélaga.
Þó að myndarlega væri staðið
aö byggingu ibúða samkvæmt
verkamannabústaöalögum, má
ekki gleyma, að þrátt fyrir það,
að 80% af byggingarkostnaði sé
lánaður, þá er nokkur hópur
fólks sem ekki ræður við Ibúða-
kaup. Þarna erum að ræða fólk
sem af heilsufarsástæðum og
ýmsum fleiri ástæðum ræður
ekki við að kaupa ibúð. Þessu
fólki ber sveitarfélögum aö sjá
fyrir leiguhúsnæði þar sem það
getur búið við þaö öryggi sem
það á rétt á. Ekki er nokkur vafi
á að stórauka þarf byggingu
leiguibúða á vegum sveitar-
félaga á næstu árum. Arið 1973
setti vinstri stjómin reyndar lög
um byggingu 1000 leiguibúða á
vegum sveitarfélaga utan
Reykjavikursvæðisins, en hætt
er við aö allmörg ár liði áöur en
það átak er i höfn.
I þeirri endurskoðun, sem nú
fer fram á gildandi löggjöf um
Húsnæðismálastofnun rikisins,
þarf að hyggja vel að þvl, á
hvern hátt auka má lán-
veitingar út á eldri Ibúöir. En
lán til kaupa á slikum ibúðum
er mjög lágt i dag. Það þarf aö
stórauka lán til kaupa og endur-
bóta á eldri ibúðum þannig, aö
fólk geti keypt slikar Ibúðir.
Nýting eldri ibúða i Reykjavik
og viðar viröist, i sumum
hverfum að m.k., vera komin i
lágmark, og ein leiðin til að
auka nýtinguna,og jafnframtsú
áhrifarikasta trúi ég, er að auð-
velda fólki að kaupa þessar
ibúöir. Verkalýðshreyfingin
þarf að beita sér fyrir
breytingum á lánafyrirkomu-
lagi varðandi eldri ibúðarhús-
næði þannig, að launþegar geti
keypt húsnæði i eldri hverfum
með viðunandi skilmálum.
Um það leyti sem pistill þessi
var að verða tilbúinn þá heyrði
ég I útvarpsfréttum að rikis-
stjórnin væri nú loks tilbúin með
sitt framlag til lausnar á þeim
vinnudeilum sem yfir hafa
staðið. 1 þessari yfirlýsingu
rikisstjórnarinnar er kafli um
húsnæðismál. Þar segir m.a.:
„Rikisstjórnin hefur ákveöið að
skipa 6 manna nefnd til þess að
vinna að endurskoðun þeirra
ákvæða laga um Húsnæðis-
málastofnun rikisins, sem fjalla
um byggingu ibúða á félags-
legum grundvelli, — ”.
Ennfremur: „Nefndin skal sér-
staklega taka til meðferðar
greinargerö og tillögur ASÍ um
húsnæðismál frá febrúar 1977.
Sérstök áhersla skal lögö á að
efla byggingu verkamannabú-
staða og tryggja nægilegt fjár-
magn til þeirra.”
Þetta er gott og blessað svo
langt sem það nær, en efndirnar
eru eftir og það eru þær sem
máli skipta. Þessi yfirlýsing
gefur ákveðin fyrirheit, þó
tiltölulega almenns eðlis, og
hætt er við að það verði fyrst og
fremst undir verkalýðs-
hreyfingunni komið hverjar
efndirnar verða.
Aöalsamningar
Framhald af bls. 6.
2. Bætur vegna varanlegrar ör-
orku:
Bætur vegna varanlegrar ör-
orku greiðast i hlutfalli við vá-
tryggingarfjárhæðina , kr.
3.300.000.00, þó þannig að hvert
örorkustig 25%-50% verkar tvö-
falt og hvert örorkustig frá 51%-
100% verkar þrefalt.
Kaupmáttur
t greinargerð ASt um
kaupmátt segir:
Undanfarin ár hefur
kaupmáttur rýrnað mjög
mikið. Með þeim samning-
um, sem nú hafa veríð undir-
ritaðir, er stefnt að þvl að
endurheimta það sem tapast
hefur. Lægsta kaup, sem
fyrir samningana var 70
þúsund krónur, hækkar um
26% nú i júni. Hærra kaup
hækkar hlutfallsiega minna,
100 þús. kr. kaup þannig um
18%, ef ckki er tekið tillit tit
sérkröfuprósentunnar, og 20
1/2% sé meðaltalshækkun
vegna sérkröfuprósentu taiin
með. Reikna má með að
kaupmáttur meðalkaups
verði að meðaltali á þessu
ári 5-6% hærri en var á sl. ári
(árinu 1976). Það sem eftir
er af þessu ári (timinn eftir
samninga) verður
kaupmáttur hins vegar
væntanlega um 10% yfir
meðaitali siðasta árs. Milli
áranna 1977 og 1978 má búast
við um 7% hækkun
kaupmáttar meðalkaups.
Krónutöluhækkanir vega
eins og áður sagði þyngra á
lægsta kaup og má þvi
reikna með að kaupmáttur
lægsta taxta verði á þessu
ári að meðaltaii 10-11% hærri
en á árinu 1976 og hækki enn
um 13% milli áranna 1977 og
1978. 1 þessum tölum er ekki
tekið tiliit til áhrifa væntan-
Icgra skattalækkana.
3. Bætur vegna timabundinnar
örorku:
Dagpeningar kr. 7.500 pr. viku,
greiðist 4 vikum frá þvi slys átti
sér stað og þar til hinn slasaði
verður vinnufær eftir slysið, en
þó ekki lengur en i 48 vikur. Við
dagpeninga bessa bætast kr.
1.000.- á viku íyrir hvert barn
undir 17 ára aldri sem er á fram-
færi hins slasaða.
Tryggingarfjárhæðir verði end-
urskoðaðar tvisvar á ári, 1. janú-
ar og 1. júlí,og hækki þá sem nem-
ur breytingum á framfærsluvisi-
tölu. Grunnvisitala miðað við
framangreindar tölur er 731 stig.
Akvæði þessi valda i engu
skerðingu á áður sömdum hag-
stæðari tryggingarrétti launþega.
Tryggingin tekur gildi um leið
og tryggingarskyldur launþegi
hefur störf (kemur á launaskrá)
en fellur úr gildi um leið og hann
hættir störfum (fellur af launa-
skrá).
Skilmálar séu almennir skil-
málar, sem i gildi eru fyrir
atvinnuslysatryggingar launþega
hjá Sambandi Islenskra trygg-
ingafélaga, þegar samkomulag
þetta er gert.
Verði vinnuveitandi skaðabóta-
skyldur gagnvart launþega, sem
slysatryggður er skv. samningi
þessum, skulu slysabætur og dag-
peningar, sem greiddir kunna að
vera til launþega skv. ákvæðum
samnings þessa.koma að fullu til
frádráttar þeim skaðabótum, er
vinnuveitanda kann verða gert að
greiða. Dagpeningar greiðist til
vinnuveitanda meðan kaup-
greiösla varir samkvæmt
samningi.
Hlutaðeigandi samtök vinnu-
veitenda lýsa þvi yfir, að þau
muni beita áhrifum sinum fyrir
þvi, aö félagsmenn þeirra tryggi
alla launþega sina og haldi trygg-
ingunni I gildi. Framangreind
trygging taki gildi við undirskrift
samnings þessa.
6. grein:
Þeir, sem samkvæmt ósk
vinnuveitenda fá ekki 21 dags
sumarleyfi á timabilinu 2. maí til
30. september, skuiu fá 25% leng-
ingu á þeim hlut orlofstímans,
sem veittur er utan ofangreinds
tima.
7. grein:
Um trúnaðarmenn
1. Starfsmönnum er heimilt að
kjósa einn trúnaðarmann á
hverjum vinnustað þar sem
starfa 5 til 50 starfsmenn og tvo
trúnaðarmenn séu starfsmenn
fleiri en 50. Að kosningu lokinni
tilnefnir viökomandi verka-
lýðsfélag trúnaðarmennina-
Verði kosningu eigi við komið
skulu trúnaðarmenn tilnefndir
af viðkomandi verkalýðsfélagi.
Trúnaðarmenn verði eigi
kosnir eða tilnefndir til lengri
tima en tveggja ára i senn.
2. Trúnaðarmönnum á vinnu-
stöðum skal í samráði við verk-
stjóra heimiltað verja eftir þvi
sem þörf krefur tima til starfa,
sem þeim kunna aö vera falin
af verkafólki á viðkomandi
vinnustað og/eða viökomandi
verkalýðsfélagi vegna starfa
þeirra sem trúnaðarmanna, og
skulu laun þeirra ekki skerðast
af þeim sökum.
3. Trúnaðarmanni skal heimilt i
sambandi við ágreiningsefni að
yfirfara gögn og vinnuskýrslur
sem ágreiningsefnið varðar.
Fara skal meö slikar upplýs-
ingar sem trúnaðarmál.
4. Trúnaðarmaður á vinnustað
skal hafa aðgang að læstri
hirslu ogaðgang aðsima i sam-
ráði við verkstjóra.
5. Trúnaðarmanni hjá hverju
fyrirtæki skal heimilt að boða
til fundar með starfsfólki
tvisvar sinnum á ári á vinnu-
stað i vinnutima. Fundirnir
hef jist einni klst. fyrir lok dag-
vinnutima, eftir þvi sem við
verður komið. Til fundanna
skal boða i samráði við
viðkomandi verkalýðsfélag og
stjórnendur fyrirtækisins með 3
daga fyrirvara nema fundar-
efni sé mjög brýnt og i beinum
tengslum við vandamál á
vinnustaönum. Þá nægir eins
dags fyrirvari. Laun starfs-
fólks skeröast eigi af þessum
sökum fyrstu klst. fundar-
timans.
6. Trúnaðarmaöur skal bera
kvartanir starfsfólks upp við
verkstjóra eöa aðra stjórn-
endurfyrirtækis, áður en leitað
er til annarra aöila.
7. Trúnaðarmönnum á vinnustaö
skal gefinn kostur á að sækja
námskeið sem miða aö þvi að
gera þá hæfari I starfi. Þeir
sem námskeiðin sækja skulu
halda dagvinnutekjum I allt að
eina viku á ári, enda séu nám-
skeiðin viðurkennd af fasta-
nefnd aðila vinnumarkaðarins.
Þetta gildir þó aðeins fyrir einn
trúnaöarmann frá hver ju fýrir-
tæki á ári.
8.Samkomulag þetta • um
trúnaðarmenn á vinnustöðum,
skerðir ekki rétt þeirra verka-
lýðsfélaga sem þegar hafa í
smaningum sinum frekari rétt
en hér er ákveðinn um
trúnaðarmenn á vinnustöðum.
8. grein:
Um tjón við vinnu
Verði verkamaður sannanlega
fyrir tjóni á algengum
nauðsynlegum fatnaði og munum
við vinnu, svo sem úrum og gler-
augum o.s.frv..skal þaðbætt skv.
mati.
Slík tjón verða einungis bætt, ef
Framhald á bls. 14.
Lægsta timakaup skv.
samningum Verkamanna-
sambands lslands, sem und-
irritaðir voru i gærmorgun.
verður 507,95 á klst.. eða uin
88 þúsund krónur á mánuði.
Hækkun á timann cr um
103,85 kr„ þe. úr 404,10 kr. á
tiinann. Þetta eru kauptölur
skv. 1. taxta Verkamanna-
sambandsins á fyrsta starfs-
ári, eftir 1 ár veröur tima-
kaupiö 517,28 skv. fyrsta
taxta. Taxtar Verkamanna-
sambandsins verða nú 5 og
eru hæstu iaun, eftir fjögurra
ára starfsreynslu, i 5. taxta
611,08 á timann, eöa tæp 106
þúsund á mánuöi frá og meö
undirskriftardegi. Hér er aö
sjálfsögöu aðeins reiknað
með fvrstu kauphækkuninni.
18.000 krónununt.
i samníngum um tnánaö-
arkaup verkamanna kemur
fram aö lægsta mánaöar-
kaupstalan er 90.894. en sú
hæsta 117.999 kr. á mánuði.
Starfsaðstaða trúnaðar-
manna bætt verulega
Eitt atriði nýgerðra kjarasamninga verkalýðs-
félaganna, sem sæta mun tiðindum, eru ákvæðin
um trúnaðarmenn á vinnustöðum. Samkvæmt þeim
er starfsaðstaða trúnaðarmanna bætt og þeim
tryggður réttur til að sinna trúnaðarmannastörfum
i vinnutima og gefin heimild til að halda tvisvar á
ári fundi með starfsfólki, þannig að 1 klsf. falli í
vinnutima án launamissis. Þá skulu trúnaðarménn
halda dagvinnutekjum i allt að eina viku á ári til
þess að sækja námskeið.