Þjóðviljinn - 23.06.1977, Qupperneq 10

10 SIÐA — ÞJ'ÓÐVILJINN Fimmtudagur 23. júni 1977
JARÐNESKUR
GUÐ f ÚTLEGÐ:
„Ég verö
hinn síðasti
DALAI
LAMA”
7‘7^.;ýj. 'V-!
Tibetsk aðalsfrú (til vinstri, snýr baki i ljósmyndarann) meft gifurlega
fyrirmerftarmikinn og dýran höfuftbúnaft til merkis um tign sina
Ilöfuðfat þetta er skreytt túrkisum og kóröllum. Myndin er tekin fyrii
framan klaustrift Thikse Gumpa i Ladakh, nyrst i Indlandi, en þar býi
fólk af tibestku þjófterni.
Skömmu eftir að kín-
verskir kommúnistar náðu
völdum i heimalandi sínu,
hernámu hersveitir þeirra
Tíbet. Eftir nokkur ár i
viðbót flýði andlegur og
veraldlegur leiðtogi tíbeta
— í senn guð þeirra, yfir-
prestur og konungur — frá
höfuðborginni Lasa til Ind-
lands. Það gerðist árið
1959, og síðan hefur Dalaí
Lama dvalist í útlegð þar i
landi. Hann er ennþá leið-
togi um 85.000 landa sinna,
sem flúið hafa Tíbet, auk
þess sem að þjóðflokkar
skyldir tíbetum, sem búa í
landamærahéruðunum
Indlandsmegin, munu hafa
hann í verulegum háveg-
um. Hann hefur meira að
segja stofnað útlagastjórn,
sem ekkert ríki í heimi
hefur viðurkennt.
Dalai Lama býr nú fjarri
hryftjuverkum heimsins á af-
skekktum staft i fjalllendi Norftur-
Indlands, undir strangri gæslu
indverskra lögreglumanna, sem I
senn eru verndarar hans og
fangaverftir. Opinberlega gefa
indverjar upp aö þeir hafi varö-
gæslu þessa hinum útlæga goft-
konungi til öryggis, en hitt þykir
engu siöur líklegt aft indversk
stjórnarvöld vilji tryggja aö þessi
leifttogi tlbeta hafi heldur hægt
um sig; annars gæti klnversku
nágrönnunum mislikaö.
Guð á jörðu
Tibetar hafa þá grein Búdda-
siftar, er Lamatrú hefur vertft
nefnd, en þá trú játa einnig mong-
ólar. Sú er trú tíbeta aft Dalai
Lama sé holdtekja guösins
Avalokiteshvara hér á jörft og
nýtur þjóöhöfftinginn þar af leiö-
andi tilbeiftslu sem guft. Áöur en
kinverjar lögftu Tibet undir sig
var þar aftalsveldi mikiö og skipt-
ist aftallinn i sjö stéttir. Afteins
menn af þremur efstu aftalsstétt-
unum máttu tala til goftkonungs-
ins i Ljónahásætinu, þó þvi afteins
aft hann heföi yrt á þá aft fyrra
bragfti. Ráftherrar hans i útlaga-
stjórninni heilsa honum meft
þvi aö kasta sér flötum aft fótum
honum og kyssa skó hans.
Hinn núverandi Dalai Lama er
sá fjórtándi í röftinni af slikum
jarftneskum guöum. Þegar hann
var i heiminn borinn var Tibet
ennþá óbreytt frá þvi er verift
haffti um aldir: þar rikti — frá
Eftirlætistómstundaiftja þessa
jarðneska gufts er aft gera vift úr
o;> klukkur.
vestrænu sjónarmifti séft aö
minnsta kosti — svartasta mift-
aldramyrkur. Þvi hefur veriö
trúaft aft þegar Dalai Lama deyr,
endurfæöist hann jafnskjótt f ein-
hverju sveinbarni, sem fæftist á
dauftastundinni efta skömmu sift-
ar. Oft gat tekiö æftitima aö hafa
upp á hinum endurfædda gufti, og
var vift leitina stuöst vift teikn
ýmis og véfréttir. Þegar Dalai
Lama hinn þrettándi gaf upp önd-
ina, hneigöi hann höfuöift til aust-
urs. Þaö var fyrsta jarteikniö.
Hift næsta var aft sveppur óx
skyndilega upp úr sprungu milli
vifta i höllinni, og einnig hann
hneigöist til austurs. Skömmu
siftar er háttsettur lamaprestur
leit i spegil, sá hann i sýn hús og
vitraöist um leiö aö þar byggi
hinn endurfæddi Dalai Lama.
Munkar voru geröur út af örkinni
og fundu eftir ærna leit hús þaft,
er eftir útliti aft dæma virtist vera
hift sama og Lamann haffti séft i
speglinum, i þorpi i austurhluta
landsins, nálægt landamærum
Kina. Þegar þeir nálguftust húsift,
hljóp á móti þeim tveggja ára
drengur. Munkarnir lögftu fyrir
hann ýmsa helga gripi, og án þess
aft hika greip hann rósakrans,
sem hinn iátni Dalai Lama haföi
átt. Hann söng siftan meft munk-
unum bænir, sem engin mannleg
vera haffti kennt honum, og skeik-
afti þar hvergi. Þótti þaft þá eng-
um vafa bundift aö hinn endur-
fæddi Dalai Lama væri fundinn,
og tóku munkarnir hann meft sér
til Lasa. Arift 1940, sem tibetar
kalla ár járndrekans, var dreng-
urinn, þá fimm ára gamall, haf-
inn i Ljónahásæti snælandsins
Tibet.
Bág kjör nú sem fyrr
En Dalai Lama hinn fjórtándi
meft þvi nafni var afteins 16 ára aft
aldri, þegar herskarar Maós for
manns lögftu undir sig riki hans,
þak heimsins eins og þetta
hálendasta land veraldar er
gjarnan nefnt.
Dalai Lama og hinir kinversku
valdhafar áttu ekki skap saman,
og 1959 flýfti hann til Indlands,
sem fyrr er ritaft. Uppreisnir,
sem tibetar geröu gegn kinverj-
um, voru bældar niður, enda
munu tibetar hafa verift vopna-
fáir.
Undir stjórn Dalai Lama var
Tibet langt i frá nokkurt fyrir-
myndarrtki. Alþýöa manna bjó
viö sárustu fátækt undir grimmi-
legri kúgun lénsaöals, og auk þess
uröu bændurnir og hirftingjarnir
aö miklu leyti aö sjá fyrir lama-
munkunum, sem samkvæmt
sumum heimildum voru meiri-
hluti karlmanna i landinu. Jafn-
vel Dalai Lama mótmælir þvi
ekki aft ástandift hafi verift bág-
borift, en hann heldur þvi fram aft
þaft hafi litift eöa ekkert batnaft
vift yfirráft kinverja. Tibetskur
almenningur búi ennþá vift sult,
landift sé svipt öllu sjálfstæfti,
Dali Lama i svefnherbergi sinu.
Þrátt fyrir þrefalda tign sina sem
guft, æftstiprestur og þjóöhöfftingi
lifir hann mjög óbrotnu einkalífi.
jafnvel þótt þaft aft forminu til
hafi sjálfstjórn innan kinverska
alþýöulýftveldisins, loforft kin-
verskra stjórnarvalda um trúar-
bragöafrelsi til handa tibetum sé
ekki haldift og menningarverft-
mæti eins og fornrit jafnvel eyfti-
lögft. Dalai Lama tekur fram að
hann hafi ekkert á móti
kommúnismanum nema siöur sé,
en segir hinsvegar aft i Tibet hafi
kinverjar þvi miöur ekki innleitt
neinn kommúnisma.
/,Frelsun þjóðar er verk
hennar sjálfrv.r"
Kinverjar halda þvi hinsvegar
fram, aft þeir hefi hafiö tibetsku
þjóftina upp úr svartasta mið-
aldamyrkri og bætt hag hennar
stórlega, en jafnvel þótt eitthvaft
væri til i þvi, breytti þaö ekki
þeirri staftreynd aft „frelsun
tibetsku þjóftarinnar er ekki verk
hennar sjálfrar,” heldur hefur
erlendur aftili hrifift landift úr tölu
sjálfstæftra rikja og innlimaft þaft
I Kina. Kinverjar eru ósparir á
það aft ásaka Bandarikin og
Sovétrikin fyrir yfirtroöslur
gagnvart sjálfstæfti annarra
rikja, enda er þar af nógu aö taka,
en dæmift um Tfbet sýnir aft sjálf-
ir eru kinverjar ekki blásaklausir
i þessu efni.
Þreyttur á sjálfs síns guð-
dómi
Blaftamenn frá vesturþýska
timaritinu Stern fengu fyrir
skömmu aö taka viötal vift hinn
útlæga goftkonung og þótti þaft
talsveröum tiftindum sæta, þvi aft
Dalai Lama hefur litift efta ekkert
gert af þvi áftur aft ræfta vift
fréttamenn efta leyfa þeim sift
taka af sér myndir. Þeir fundu
fyrir sér góölegan miftaldra
mann, heldur þéttvaxinn, meft
gleraugu og svissneskt arm-
bandsúr, sem ræktar túlipana sér
til dundurs og hefur héra og ketti
fyrir gæludýr. Þessi jarftneski
guft virðist heldur þreyttur á
þessari tign sinni og lifir fremur
fábreyttu lifi, hefur miklu meiri
áhuga á bókum og fræftimennsku
en stjórnmálum og gerir vift
klukkur i fristundum. Pólitiskt
raunsæi virftist hann ekki skorta,
þvi aft fyrir skömmu gaf hann
fylgismönnum sinum I skyn, þeim
til talsverftrar hrellingar, aö öld
tibetsku goftkonunganna myndi
senn á enda. Meöfylgjandi er vift-
talift, sem fréttamaftur Stern átti
vift Dalai Lama.
(Byggt á Stern, dþ.)