Þjóðviljinn - 27.08.1977, Page 6

« SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 27. ágúst 1977
KÓLOMBÍA

Gjaldeyris-
tekjur
mestar
af kaffi og
eiturlyfjum
olivettl
VFHKUIOS
INTIINAriONAl
XEROX
Auöhringar Bandarikjanna og fleiri vestrænna rikja hafa mikil itök i Kólombiu svo
sem viðast annarsstaðar I Suður-Ameriku.
Þar sem Kólombía var
fyrsta landið sem við
heimsóttum þar sem ekki
er herf oring jast jórn,
gerðum viðokkur vonir um
að þar gæti verið yndis-
legra að vera heldur en þar
sem herinn gín yfir öllum
athöfnum manna. Því
miður reyndumst við hafa
verið of bjartsýnir. Á leið-
inni frá landamæraborg-
inni Ipiales til Cali vorum
við stöðvaðir fjórum sinn-
um, voru þá allir farþegar
út reknir, menn urðu að
setja hendur á loft upp og
síðan var leitað að vopn-
um. Vegabréf voru skoðuð
sem og farangur allur.
Þótti leitarmönnum margt
grunsamlegt í tösku minni.
Þar fundu þeir blað með
heimilisföngum ræðis-
manna islands f Róm-
önsku-Ameríku og héldu
það fyrst vera skæruliða
sambönd. Þeir sáu og hylki
með B-vítamínum og átu
eina töflu til að sannfæra
sig. Því miður smökkuðu
þeir ekki á malaríutöflum
vorum, en þær eru með af-
brigðum bragðslæmar. Ég
var með þvottaefni í
hvítum plastpoka og þar
töldu þeir sig vera búna að
finna mörg kíló af heróíni.
Tóku hann sigrihrósandi
upp úr töskunni heltu væn
um slatta t lúkur sínar og
sleiktu í ákafa. Voru þeir
mjög hugsandi á svipin, en
létu mig þó hafa það aftur.
Löngum hefur verið ófriðsamt i
þessu landi, sem nær yfir 1200
pús. ferkm. og hefur meiran en 20
miljónir ibúa. Allt frá þvi að
landið fékk sjálfstæði 1819 hafa
tvö öfl barist um völdin og þá
sjaldnast friðsamlega. bað eru
frjálslyndir annars vegar, sem
voru valddreifingarsinnar og
andkirkjulegir, og ihaldsmenn
sem voru miklir stuðningsmenn
kirkjunnar og studdu sterka mið-
stjórn. Báöir þessir flokkar hafa
alltaf verið pólitisk leikföng yfir-
stéttarinnar og ágreiningur
sjaldnast verið um raunveruleg
málefni. Það hefur þó ekki komiö
i veg fyrir að miklu blóði hefur
verið' úthellt i baráttu þessara
afla.
Siðasta stórstyröld þeirra i
milli hófst 1948 eftir að leiðtogi
frjálslyndra var myrtur. A næstu
þremur árum logaði borgara-
styrjöld, sem talið er að hafi kost-
að um 200 þúsund mannslif. Þó að
mestu öldurnar hefði lægt voru
þó ekki öll vopnaviðskipti úr sög-
unni. Auk frjálslyndra og
ihaldsmanna voru stofnaðar á
nokkrum svæðum sjálfsvarnar-
sveitir bænda, undir stjórn
Kommúnistaflokksins. Arin 1953-
57 var við völd harðstjórinn Rojas
Pinillas. Undir stjórn hans komst
á samkomulag hinna fyrrum
striðandi frjálslyndra og ihalds-
manna, sem kvað á um helm-
ingaskipti flokkanna, þeir myndu
deila völdunum á milli sin. Þetta
samkomulag hefur svo veriö
framkvæmt siðan en var þó
breytt þannig 1974 að ekki skyldi
lengur skiptast á forsetum,
heldur skyldi hvor flokkur bjóða
fram sinn mann. Þær kosningr
unnu frjálslyndir og López Mich-
elsen varð forseti. önnur ákvæði
samkomulagsins gilda til 1978.
Kólombia er eitt þeira landa,
þar sem stjórnvöldum hefur
gengið erfiðlegast að brjóta á bak
afturþá skæruliðastarfsemi, sem
hófst þar eins og annars staðar
upp úr kúbönsku byltingunni, I
byrjun sjöunda áratugsins.
Eins og áður er getið hafði
Kommúnistaflokkurinn staðið að
myndun sjálfsvarnarsveita
bænda á sjötta áratugnum og á
nokkrum svæðum voru áhrif
irra það mikil, að segja má að
irhafi stjórnað svæðunum.Upp
úr 1960 fóru hersveitir stjórnar-
innar að þrengja mjög að þessum
svæðum og breyttust þá umrædd-
ar sveitir i skæruhópa. 1964 var
komið töluverðu skipulagi á
skærubaráttu sveitanna.
1966 var svo stofnuð allsherjar
skæruhreyfing flokksins og bar
hún nafið FARC eða kólombisku
byltingarhersveitirnar. Þessi
hreyfing náði ekki verulegum ár-
angri og má meðal annars rekja
það til þess að flokkurinn stóð
ekki heill að þessari ákvörðun,
raddir um friðsamlega baráttu
létu æ meir til sin taka. A næsta
ári má heita að flokkurinn hefði i
raun afskrifað hina vopnuðu leið,
og notaði þá FARC fremur sem
„þrýstihóp” en sem skærusam-
tök. Þó héldu þau áfram starf-
semi, aðskiidust æ meir frá
flokknum og lentu eins og margar
svipaðar hreyfingar i miklum
deilum innbyrðis sem veiktu
mjög baráttuhæfni samtakanna.
Þrátt fyrir það berjast þau enn og
sá ég i nóvemberlok blaðafregnir
um átök milli þeirra og hersins.
Þau samtök önnur, sem starfa i
landinu, nefnast ELN eða hertil
þjóðlegrar frelsunar. Þau voru
stofnuð 1964 af liðsmönnum sam-
taka, sem studdu kúbönsku bylt-
inguna og höfðu þá starfað i
nokkur ár, MOEC. ELN hafði
framan af aðallega stúdenta og
fólk úr millistétt sem uppistöðu i
starfsemi sinni, andstætt FARC
sem byggði meir á bændum.
Athafnasvæði ELN heSir löngum
veriö nær eingöngu I Santander-
fylkinu, sem liggur aö landamær-
um Venezuela. Þeir efldust
nokkuð og má þakka það að
nokkru stuðningi félaga Kommfl.,
sem voru róttækari I þessu héraði
heldur en forustan i Bogotá, en
annars höfðu verið miklar deilur
milli ELN og Kommfl. Fylgdi
ELN að mestu stefnu kúbönsku
byltingarinnar en Kommfl.
mændi mjög til Moskvu. Einnig
styrkti það ELN aö byltingar-
presturinn Camilo Torres gekk til
liðs við þá, þvi aö þó hann létist i
skotbardaga 1966 þá fengu sam-
tökin mikla frægö af liðsinni hans.
ELN fór ekki varhluta af innbyrð-
is deilum og klofningi og um 1970
var lítið lifsmark að sjá með
þeim. En samtökin hafa náð sér
aftur og voru t.d. mjög umtöluð I
Kólombiu i nóvember s.l. er viö
vorum þar á ferö. Þá höfðu verið
handtekin nýlega þrir prestar og
ein nunna, ákærð um stuðning viö
ELN. Vegna þess kom til mikilla
umræðna um það, hvort
meðhöndla skyldi þessa erind-
reka frelsarans eins og venjulega
glæpamenn. Varð það raunin á
að hempan skyldi ekki vera neinn
hlifiskjöldur.
í lok nóvember fordæmdi kol-
ombisk biskuparráðstefna ,,sam
særi gervipresta”, sem þeir
töldu miða að niðurrifi kaþólsku
kirkjunnar. Þá fordæmdi þessi
ráðstefna samtökinSAL (Prestar
fyrir Rómönsku-Ameriku) fyrir
að vera marxisk og vilja grafa
undan kirkjunni. Einnig var sam-
þykkt að þeir prestar, sem yrðu
uppvísir að tengslum við skæru-
liða eða leituðu annarra leiða sem
miðuðu að þjóðfélagsbreytingu,
gætu ekki lengur starfað á vegum
kirkjunnar. Þessar samþykktir
biskuparráðstefnunnar koma til
með að breikka enn bilið milli há-
klerka og lágklerka i Kólombiu.
Hinir fyrri, erkibiskupar og bisk-
upar með kardinálann Munoz
Duque i fararbroddi, boða ihalds-
sama stefnu en ungu prestarnir
aftur á móti, sameinaðir i sam-
tökum eins og SAL, eru byltingar- .
sinnaðir.
Þann 9. október var lýst yfir
neyðarástandi I Kólombiu, vegna
verkfalls lækna, en siðustu 32 ár
hefur neyðarástand rikt i 18 ár, 2
mánuði og 9 daga! Attu læknar i
deilum við ICSS, sem er Trygg-
ingarstofnun rikisins i þvi landi.
Stóð verkfallið i eina 52 daga og
studdu vinstriöfl læknaverkfallið
með ýmsum aðgeröum. Þótt
verkfallinu væri lokið snemma i
nóvember er við vorum þar á ferð
voru enn deilur á ferðinni. Hafði
rikisstjórnin neitað að ráða aftur
nær 100 starfsmenn, sem var
gefið að sök að hafa beitt ofbeldi i
verkfallinu. A meðan á verkfall-
inu stóð kom til mikilla aðgeröa
stúdenta I stærstu háskólunum,
s.s. Universidad Nacional i
Bogotá. Lögregla og her voru
send á vettvang og hertóku þeir
aðilar háskólana. Slðan var þeim
lokað. Rikisstjórnin hafði ekki
staðið við loforö sin um fjárfram-
lög til þeirra og voru háskólarnir
orðnir skuldum vafnir. Astæöan
til fjársveltisins eru hin miklu
áhrif vinstrimanna i háskólunum
og aukiö lýðræði innan þeirra, en
slikt hefur vakið takmarkaða
hrifningu hjá forustumönnum
rikisvaldsins. Á nú að þjarma
rækilega að stúdentum, þ.e. þeim
sem eru vinstrisinnaðir. 21.
október s.l. héldu um 4 þúsund
stúdentar og kennarar fund i
Bogotá, þar sem þeir ræddu lokun
Universidad Nacional, sem er
stærsti háskólinn, og innrás lög-
reglunnar þar. Er fundinum lauk
og fundarmenn hugðust yfirgefa
staöinn beið þeirra fjölmennt lið
hermanna sem réðist á móti þeim
og hikaði ekki við að beita skot-
vopnum. Arangurinn varð sá að
72 stúdentar og kennarar voru
handteknir og 11 hlutu skotsár.
Stúdentagarðar voru „rýmdir”
og stúdentum utan af landi visað
þaðan. Orsökin var sú að þar væri
stunduð „marxisk undirróðurs-
starfsemi”. Einnig voru háværar
raddir um það i borgarablöð-
unum að „hreinsa” yrði almenni-
lega til áður en háskólarnir byrj-
uðu á ný, þ.e. að reka þá sem
óþægir hafa verið, svo þessar
stofnanir gætu starfað „eðli-
lega”.
Þrátt fyrir hátiðlegar yfirlýs-
ingar yfirvalda um ágætt efna-
hagsástand, segir veruleikinn
annað. Gjaldeyristekjur 1976 af
sölu kaffis og eiturlyfja voru
áætlaðar 2500 miljónir dollara.
1200 miljónir dollara vegna kaffi-
sölu, en mjög hagstætt verð er á
kaffi sakir þess að uppskeran
brást i Brasiliu. En sá gjaldeyrir,
sem kemur af sölu eiturlyfja til
Bandarikjanna, er talinn nema
heilum 1300 miljónum dollara, og
er þar aðallega um að ræða
kókain og marihuana.
Engu að siður er mjög mikið at
vinnuleysi og verðbólgan áætluð
50% fyrið 1976. Þaðkemurm.a. til
af miklum fjármagnsflótta, sem
og þvi að peningarnir skiptast
ekki jafnt milli fólks, heldur
stöðvast I fjármagnsstofnunum.
Þannig hefur verið erfitt oft á tið-
’um að fá kaffi á almennum mark-
aði, þar sem smyglarar ná svo
stórum hluta uppskerunnar, sem
þeir flytja siðan út.
Öhætt má teija að i engu landi
Rómönsku-Ameriku sé stunduð
jafnmikil glæpastarfsemi og i
Kolombiu. Spannar hún öll svið,
allt frá vasaþjófnaði upp i fjár-
svik æðstu manna. Likamsárasir
og morð eru mjög tið og er mjög
dekrað við það af ýmsum dag-
blöðum. Þannig man ég eftir
stórri mynd á forsiðu eins blaðs-
ins, þar sem sýnt var lik sem
skorið hafði verið á háls. Var
myndin að sjálfsögðu i litum svo
áhrifin yrðu sem mest. Það er tal-
ið nær ómögulegt að dveljast einn
dag i Bogotá án þess að missa
eitthvað. Reyndar vorum við þar
i tæpa viku og misstum ekki neitt
en það er mikilli varkárni að
þakka. Og ekki höfðu allir sömu
sögu að segja. Lögfræðingur frá
Venezuela hafði verið rændur i
miðborginni kl. 9.30 að morgni.
Sagði hann að menn með hnifa
hefðu gengið að sér og hirt af
honum hringa og fleira. Hins
vegar er það ófyrirgefanleg óvar-
kárni að ganga með hringa, úr
eða skartgripi þar á götum, það
er heimboð fyrir glæponana.
Galdurinn er fólginn i þvi að
ganga eins druslulega og fátæk-
lega til fara og hægt er. Sérfróðir
segja að Bógotá i dag sé mjög
svipuð Chicago á fyrri áratugum
aldarinnar, þegar alkabónar réðu
þar rikjum.
En þrátt fyrir alla skúrka er
Bogotá ein af fallegri borgum
Suður-Ameriku, með gamlar
byggingar og skýjakljúfa hlið við
hlið og fallegt umhverfi. Þar eru
og mörg skemmtileg söfn, s.s.
hús Simons Bolivars og Gulísafn-
ið, sem er talið það merkilegasta
sinnar tegundar i heiminum. Þar
má sjá handverk þeirra ibúa Kól-
ombiu, sem bjuggu þar fyrir
komu Spánverja, og höfðu þeir
náð þvilikri tækni i gullsmíði að
vinnubrögð þeirra voru á sama
stigi og þau sem best þykja I dag.
Er
sjonvarpið
bilaó? A
Skjárinn
Sjónvarpsverh stcaði
Begstaðastrfflti 38
simi
2-1940