Þjóðviljinn - 04.11.1977, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN föstudagur 4. nóvember 1977
Aframhaldandi kjara-
skerding þrátt fyrir
vaxandi þjóðartekjur
ræða Gils Guðmundssonar í útvarpsumræðum á Alþingi i gær
100 miljarða
hækkun fjárlaga
síðan 1974
Herra forseti.
FjórBa ár rikisstjórnar Geirs
Hallgrimssonar er hafið, fjórða
loforössyrpa hennar hefur veriö
þulin I eyru alþjóðar, fjórða f jár-
lagafrumvarpið liggur hér á
boröum þingmanna.
Úrþvi ég nefndi fjárlágafrum-
varpiö er ekki Ur vegi aö minnast
þess, aö fyrir tæpum f jórum ár-
um komu tveir Matthiasar, hvor
á fætur öörum upp I þennan ræöu-
stól.
Þeir voru helstu fjármála-
spekingar flokks slns, Sjálf-
stæðisflokksins og eru þaö vist
enn. Og erindiö hingaö upp I stól-
inn var að íysa hney kslun sinni og
forundrun yfir þvl hófleysi vinstri
stjórnarinnar, aö ætla sér aö
samþykkja fjárlög er nálguöust
29 miljarða króna. Fullyrtu þeir
aö hægt væri aö lækka þessi f jár-
lög um 4-5 miljaröa aö minnsta
kosti.
Út á þessa fjármálaspeki, auk
annarra veröleika, uröu Matt-
híasamir báöir ráöherrar I nú-
verandi rikisstjórn. Senn veröa
afgreidd fjóröu fjárlög þessarar
snillinga og félaga þeirra. Og þaö
eru ekki tuttuguog nlu miljaröa
fjárlög, þvl siöur önnur lægri,
sem nii á aö afgreiöa. Nei, óllk-
legt veröur aö teljast aö núver-
andi fjármálaráöherra sleppi
meö 129 miljaröa fjárlögaö þessu
sinni. Þau veröa liklega hærri.
Með öörum oröum: í staö 4-5 mil-
jaröa lækkunar, hefur komiö 100
miljaröa hækkun.
Dáðlaus ríkisstjórn
Þegar núverandi ríkisstjórn tók
viö völdum, héldu ymsir, aö kom-
in væri hin sterka borgaralega
stjórn, sem þeir höfðu þráö. Tveir
stærstu stjórnmálaflokkar
þjóöarinnar stóöu aB rikisstjórn-
inni. HUn haföi 42 þingmenn aö
baki og tveir þriöju hlutar kjós-
enda höföu veitt þeim umboö i
slöustu kosningum.
Hin nyja og aö þvi er virtist
sterka stjórn sagöisttilþess kjör-
in, aö snúast af alefli gegn verö-
bólgunni og leysa efnahagsvanda
þjóðarinnar. t dag mun þaö næsta
útbreidd skoöun ekki stöur innan
stjórnarflokkanna en utna aö
sjaldan hafi setiö hér dáölausari
rikisstjórn né slappari þingmeiri-
hluti reikað um þessa sali. Og
menn eiga ekki torvelt með aö
benda á staðreyndir: Ferföldun
niðurstöðutalna f járlaga frá 1974,
geigvænleg skuldasöfnun er-
lendis, stóraukin skattheimta, 30-
50% árleg veröbólga.
Rikisstjórn hins
sameinaða fjármála-
og atvinnu-
rekendavalds
En er nú alls kostar sanngjarnt
að kenna dugleysi rlkisstjörnar
ogstjórnarflokka um fyrrgreinda
þróun? Varnokkurn tlma ætlunin
aö hamla gegn veröhækkunum,
draga úr þenslu? Var þaö ekki
megintilgangurinn meö
ákvöröunum þessarar rikis-
stjórnar — þótt annaö væri látiö i
veöri vaka — aö tryggja meö öll-
um tiltækum ráöum öfluga aö-
stööu þeirra þjóöfélagshópa sem
sterkust eiga itökin I stjórninni,
handhafa auömagnsins, þeirra
sem hyggjast græöa á vinnu ann-
arra? Launamenn mega sist af
öllu gleyma þvi, aö þegar máttar-
stólpar Sjálfstæöisflokks og
Framsóknarflokks leggjast á eitt
og stjóma landinu saman er um
aö ræöa rikisstjórn hins sam-
einaða fjármála- og atvinnurek-
endavalds á Islandi. Þaö eru aö
sjálfsögöu hagsmunir atvinnu-
rekenda og stórfyrirtækja,
buröarásanna i valdakerfi
stjórnarflokkanna sem núverandi
rikisstjóm hefir veriö aö efla og
tryggja. Og I þvi efni hefur henni
óneitanlega oröiö töluvert ágengt.
Erekkideginumljósara, aöistaö
þess aö draga úr veröbólgunni
hefur þessi rikisstjórn beinlinis
rekiö veröþenslustefnu, fram-
kvæmt markvissa veröhækkana-
og skattahækkanapólitik, til þess
aö rýra rauntekjur launafólks til
þessaö flytja miljaröatugi i þjóö-
félaginu frá hinum vinnandi
manni til handhafa auðmagns og
fyrirtækja? Og hefur rikisstjórnin
ekki veriö býsna skelegg I lát-
lausri styrjöld sinni viö hags-
munasamtök launafólks?
Og þó aö hún hafi ekki hrósaö
sigri I siöustu átökum viö launa-
fólkiö hvorki viö verkalýðs-
hreyfingunal vor né samtök opin-
berra starfsmanna i haust, þá var
viljaleysi síst um aö kenna.
Skýringin er einfaldlega sú, aö
þessi tvenn fjöldasamtök laun-
þega eru oröin svo sterk, aö þaö
er ekki hægt og á ekki heldur aö
vera hægt, aö stjórna þessu landi
I fullri andstööu og jafnvel i
fjandskap viö fólkiö sem þjóöar-
auöinn skapar. Og óneitanlega er
þaönokkuð mikil kröfuharka hjá
köppunum i hægra armi Sjálf-
stæðisflokksins sem nú húö-
skamma rlkisstjórnina sina fyrir
undanlátssemi viö launafólk,
fyrir lélega frammistööu I þágu
viöskiptalífsins, fyrir of lítiö at-
hafnafrelsi fjáraflamanna. Þetta
er mesta ræictarleysi, þvl ég fæ
ekki betur séö en rlkisstjórnin
hafi gert þaö sem hún gat fyrir
fjármálafólkiö — viljann skorti
örugglega ekki.
Dómur fólksins
Þaö er svo annaö mál aö hinir
fjölmörgu launþegar sem veittu
núverandi stjórnarflokkum
brautargengi viö kjörboröiö fyrir
rúmum þremur árum, hafa
fengiö mörg og mikilvæg tækifæri
til aö sjá I réttu ljósi þau stétta-
átök, sem eiga sér staö á tslandi
um þessar mundir. Og hafi ýmsir
þeirra haldiö—- eins og ástæöa ér
til aö ætla — aö flokkar stórfyrir-
tækja og peningamanna væru svo
rúmgóöir og forystumennirnir
svo viösýniraö þeir tryggöu jafnt
hag fólksins sem fyrirtækjanna,
þá ættu þeir nú aö vera reynsl-
unni rlkari. Ég veit aö ýmsir
stjórnarþingmenn blöa meö
nokkrum geig eftir dómi fólksins
— vonandi ekki aö ástæðulausu.
Deilt um
ráðherrastól
Þegar núverandi rlkisstjórn
var mynduö kom þaö engum á
óvart aö broddar Sjálfstæöis-
flokksins sæktu þaö fast aö kom-
ast á ný I stjórnarráöiö og
hnekkja stefnu vinstri stjómar-
innar á sem flestum sviöum. Hitt
þótti mörgum torskildara hvers
vegna leiötogar Framsóknar-
flokksins ákváöu aö harölæsa öll-
um hliöum sem leitt gætu til
áframhaldandi vinstra samstarfs
envörpuöusérnærumsvifalaust i
flatsængina til ihaldsins. Þeir
tóku aö visu aö nafninu til þátt i
stjórnarmyndunarviöræöum viö
verkalýösflokkana en notuöu
fyrsta tækifæritilaö slita þeim og
semja viö Sjálfstæðisflokkinn.
Þeir samningar tókust á undra-
skömmum tima, og var vist
aldrei deilt um málefni, heldur
aðeinsum ráöherrastóla, þarsem
allt féll þó I ljúfa löö samkvæmt
helmingaskiptareglu. Var
margur stuöningsmaöur Fram-
sóknarflokksins meira en litiö
undrandi á þvi hve áhugi og raun-
ar áKafi forystumanna flokks
þeirravar mikill aö mynda stjórn
meö Sjálfstæöisf lokknum. Slik
virtist óþreyja þessara Fram-
sóknarhöfðingja i tilhugalifinu,
aö helst varö lýst meö oröum
Þrymskviöu:
Át vætur Freyja
átta nóttum,
svo var hún óöfús
i jötunheima.
En oddvitar Sjálfstæöisflokks-
ins sáu til þess, aö ekki yröu
framsóknarleiötogarnir án allrar
næringar: Þeir máttu gera svo
vel og éta ofan I sig drjúgan hluta
stefnu flokks sins og læra jafn-
framt aö halda uppi vörnum fyrir
gagnstæöa stefnu, sem nú skyldi
um flest vera stefna hinnar nýju
rikisstjórnar..
r
Einar Agústsson
og Sturla
Sighvatsson
Hvergi hefur samvinna Fram-
sóknar viö íhaldiö tekiö á sig
átakanlegri mynd en I herstöðva-
málinu. Þar féllust framsóknar-
foringjarnir á aö sporörenna
flokksstefnunni eins og hún lagöi
sig en tóku jafnframt aö sér aö
framkvæma algerlega gagnstæöa
stefnu. Þær eru nú orönar býsna
margarsendiferöimarsem Einar
Ágústsson utanrikisráöherra
hefur farið slöustu þrjú árin til að
framkvæma stefnu Sjálfstæöis-
flokksins I herstöövamálinu. En
a.m.k. jafnofthefur ráöherra lýst
þvi yfir, að þetta sé ekki sinn vilji,
hann sé enn sama sinnis og á
vinstri stjórnarárunum. Utan-
rlkisráðherra er nýkominn úr
einni Bandarlkjaförinni þar sem
honum var gert aö ræöa viö hers-
höföingja, skoða hersveitir og
hergögn. Þá mátti hann og enn
einu sinni lýsa fyrir stjórnmála-
mönnum vestur þar hersetu-
stefnu Sjálfstæðisflokksins, sem
rikisstjórn lslands fylgir en hlaut
aö þegja þunnu hljóöi um eigin
skoöanir á þvi máli. Minna þessar
plslargöngur Einars Agústssonar
átakanlega á þaö, þegar Sturla
Sighvatsson varleiddur berfættur
milli allra kirkna i Rómaborg,
eins og segir i Sturlungu: „Bar
hann þaö drengilega en flest fólk
stóö úti og undraöist baröi á
brjóstiö og harmaöi er svo friöur
maöur var svo hörmulega leik-
inn.”
V erðbólgukenning
ríkisstjórnárinnar
Ég vék aö þvi áöan, aö hvaö eftir
annaö á valdaferli 'sínum hefur
núverandi rikisstjórn staöiö i
harövitugum átökum um kaup og
kjör viö allan þorra þess fólks,
sem starfar hjá öörum og tekur
laun fyrir vinnu sina. I hvert ein-
asta skipti hefur staöiö þannig á,
aö launafólkiö hefur veriö aö
reyna aö ná tilbaka hluta þeirrar
kjaraskeröingar sem stjórnar-
stefnan heföi yfir þaö kallaö.
Undanfarna mánuöi hafa mál-
pípur rikisvalds og atvinnurek-
enda klifaöá þviaö orsök vaxandi
óöaveröbóigu séu samningar þeir
viö verkalýöshreyfinguna sem
geröir voru slöastliöiö Vor. Og
vart mun hörgull á þvi næstu
vikurnar, aö margvislegar verö-
hækkanir verði taldar afleiöing
nýgeröra samninga viö opinbera
starfsmenn. Þaö er þvi nauösyn-
legt aö fara um þaö nokkrum
oröum, hvort réttara sé aö þessir
kjarasamningar launafólks séu
hinn eiginlegi veröbólguvaldur
eða einungis óhjákvæmilegt and-
svar viö veröbólgustefnu rlkis-
stjórnarinnar og bein afleiðing af
henni.
Enda þótt þjóðartekjur hækk-
uöu lltiö eitt á árunum 1974 til
1975, boriö saman viö metáriö
1973, réttlætti þaö ekki á nokkurn
hátt þá gifurlegu kjaraskeröingu
sem rlkisstjórnin knúöifram meö
þvl að margfella gengiö stór-
hækka allt verölag og afnema-
jafnframt visitölutryggingu á
kaupi. Þaö er og staöreynd sem
launþegar ættu aö muna aö ekki
voru allir látnir taka á sig fórnir
vegna þeirra efnahagsiegu erfiö-
leika sem upp komu árin 1974-75
Rekstrarhagnaður stórfyrirtækja
var mikilláriö 1975 og enn meiri i
fyrra. Enginn heyröiþess getiö aö
milliliöunum væri ætlaö aö færa
fórnir ekki bönkum eöa vá-
tryggingafélögum, ekki ollufélög-
um. Viöskipta- og þjónustufyrir-
tæki einkum hin stóru græddu
Samkvæmt eigin framtali meira
en nokkru sinni fyrr.
Þjóðartekjur
fara vaxandi
Nú um hriö hefur engum utan-
aökomandi efnahagsáföllum
veriö til aö dreifa. Ariö 1976 juk-
ust þjóöartekjur um 5,4% og auk-
ast aö íkindum á þessu ári um 7%.
Viö framleiöum meira og meira
og búum viö hærra afurðaverö en
nokkru sinni fyrr.
En þaö hefur hins vegar verið
stefna ríkistjórnarinnar aö allt
msttihækka nema kaupiö. Þrátt
fyrir sihækkandi afuröaverö átti
fólkiö aö búa áfram viö kjara-
skerðinguna miklu, 20-30 af
hundraöi, sem knúin var fram
árin 1974 og 1975. Þaö var eins og
segir i frægri bók: „Dollarinn
skal standa.”
Tillögur verkalýðs-
hreyfingarinnar að
engu hafðar
En launafólkiö, jafnt innan
verkalýöshreyfingarinnar sem
samtaka opinberra starfsmanna
seinþreytt til vandræöa snerist
loks til varnar og hefur nú hnekkt
aö nokkru kjaraskeriöingarstefnu
rikisstjórnarinar og skjól-
stæöinga hennar, atvinnurekenda
og milliliöa. Stéttarfélögunum
hefur veriö nauöugur sá kostur aö
knýja fram umtalsveröar launa-
hækkanir, til þess aö mæta aö
nokkru þeirri dýrtíö sem verö-
Gils Guömundsson
bólgustefna rlkisstjórnarinnar
hefur haft Iför með sér. Athyglis-
verðarhugmyndir og ábyrgar til-
lögur verkalýðshreyfingarinnar
um kjarabætur aö hluta til I ööru
formi en hækkuöu kaupi voru aö
engu haföar og fengust ekki
ræddar af rfkisvaldsins hálfu.
Var þar þó um aö ræöa viöleitni
til aö leita aö lausn sem ekki væri
veröbólguhvetjandi. En rlkis-
stjórnin var ekki til viötals um
neitt sllkt.
Verðbólgutal
atvinnurekenda
Þegar málplpur rikisvalds og
atvinnurekenda koma nú og
segja: Það eru samningar verka-
lýöshreyfingarinnar frá i vor og
opinberra starfsmanna frá i
haustsem valda þvl aö fariö er aö
spá 50-60% veröbólgu á næsta ári
hljóta svör fólksins aö verða eitt-
hvaö á þessa leiö:
Ekki bera almennir launamenn
ábyrgö á þvi, aö gengiö hefur
veriö fellt stórlega aö söluskattur
hefur verið hækkaöur, aö sérstakt
vörugjald hefur veriö sett á og
margframlengt. Ekki er launa-
mönnum um aö kenna þegar
sjálftrlkisvaldiö og ríkisfyrirtæk-
in hafa gengið I fararbroddi um
hækkanir á hvers konar vörum og
þjónustu. Ekki bera launamenn
ábyrgö á þvi aö æ stærri hluti
þjóöartekna hefur verið látinn
streyma til stórfyrirtækja og
milliliöa. Ekki er þaö sök launa-
fólksins þótt óhemju fjármunir
hafi fariö I stjórnlaust og litt arö-
bærtfjárfestingakapphlaup rlkis-
ins sjálfs, heildverslana, banka
umboösaöila, tryggingafélaga
ollufélaga, flugfélaga skipafélaga
og einstaklinga. Steinsteypu-
msuteri peningafurstanna hafa
risið hvert á fætur ööru og eru
mörg svo tilkomumikil aö Morg-
unblaöshöllin hérna niöri viö
Aöalstrætiferaöminna á gamlan
hrútakofa boröi saman viö öll þau
herlegheit.
Rétt er það, aö launafólkiö i
landinu hefur i krafti samtaka
sinna rétt hlut sinn aö nokkru
eins og óhjákvæmilegt var. En
hversu lengi endist slik leiörétt-
ing? Er ekki þegar fariö aö hóta
launafólki, að kaupmátturinn
veröi á ný stórlega skertur? Or-
laði ekki á slikri hótun I stefnu-
ræðu forsætisráöherra hér áöan?
Og hversu dýrt getur þaö ekki
orðiö launafólkinu sjálfu og þjóö-
félaginu öllu, aö neyöast til aö
heyja látlausa styrjöld um kaup-
máttinn viö sjálft rikisvaldið?
Eru engar aörar leiöir til? Ég
fullyröi, aö þær eru til, og meira
aö segja vel færar, ef launþegar
vilja fara þær. Frumskilyröið er
aö launafólkiö hætti aö styöja til
valda þá flokka, sem eru i grund-
vallaratriöum andvígir kjarabar-
áttu launafólks, en taki aö standa
saman I eigin stjórnmálasamtök-
um, taki aö ráöa mestu um það