Þjóðviljinn - 07.01.1978, Blaðsíða 8

8 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 7. janúar 1978
Rsett viö Jónas Haralz og Helga Bergs bankastjóra Landsbankans
Hér var notast vid tvö-
falt bókhald
Um fátt er ntl meira rætt en þá
spillingu, sem viögengist hefur
árum og jafnvel áratugum sam-
an, og nii er hvarvetna aö lfta
dagsins ljós. Opinberir stjórn-
sýslunarmenn af ýmsum toga eru
staönir aö stórþjófnuöum: og nil
siöast deildarstjóri I Landsbank-
anum staöinn aö umsvifamiklum
fjársvikum.
Þetta mál er aö sjálfsögöu mik-
iö umtalaö þessa dagana, þar
sem þaö er nýtt af nálinni og um-
svifamikiö.
Þjóöviljinn fór þess á leit viö
bankastjóra Landsbankans aö fá
viö þá viötal um starfsemi bank-
ans. HelgiBergs og Jónas Haralz
uröu viö þessari beiöni, og fór viö-
taliö fram i gærdag. Fyrst var
vikiö að yfirstjórn bankans,
hvernig henni væri háttaö.
Helgi: Bankastjórnin, (banka-
stjórarnir) hefur daglegan rekst-
ur undir höndum og bankaráðið
gripur ekki þar inn I. Samskipti
bankastjóranna viö deildarstjóra,
og helstu embættismenn bankans
fer aö mestu eftir verkaskiptingu
bankastjórnarinnar. Hver
deildarstjóri hefur samband viö
þann bankastjóra sem yfir hans
deild hefur aö segja samkv. þeirri
verkaskiptingu. Svo er þaö eftir
mati þess bankastjóra hvort hann
ræöir við hina bankastjórana þaö
mál, sem undir hann er borið. Viö
ræöum sameiginlega öll þau mál,
sem nokkru skipta.
Jónas: Verkaskipting okkar
bankastjóranna er þannig, aö viö
skiptum á okkur yfirumsjón meö
einstökum deildum, Utibúum og
fyrirtækjum, þ.e.a.s. stærri viö-
skiptamönnum, og þannig getur
viökomandi deildarstjóri þurft aö
snúa sér til annars bankastjóra
en þess eins, sem yfir hans deild
er settur.
Sp.: Eðlilega hljóta banka-
stjórarnir aö halda meö sér fundi
til þess aö ræöa dagleg rekstrar-
atriöi. En eru haldnir reglulegir
fundir meö bankastjórninni og yf-
irmönnum deilda?
Helgi: Slíkir fundir eru haldnir
eftir þörfum. Stundum koma
deildarstjórarnir meö sin vanda-
mál, sem ná út fyrir daglega rút-
Inu, og þá er aö sjálfsögöu fundaö
um þau: eins ef okkur þykir viö
þurfa aö segja eitthvaö viö þá, þá
köllum viö á þá. Reglulegir fundir
eru sjaldnast. Þó eru til dæmis
fastir fundir einu sinni í viku hjá
þeim bankastjóra sem meö hefur
aö gera hagræöingu og vinnu-
brögö innan bankans og þeim
mönnum sem aö þeim málum
vinna.
Sp.: Og inni þennan daglega
rekstur, innáviö og útáviö grípur
bankaráöiö ekki?
Helgi: Nei. Samkvæmt reglu-
gerö er bankaráö stefnumarkandi
fyrir bankann, en bankastjórn-
inni ber hins vegar aö ráöstafa fé
bankans og aö sjá um aö rekstur
bankans sé I öllum greinum sam-
kvæmt lögum og regiugerðum
þar aö lútandi.
Áhrif deildarstjóra
Sp.: Getur deildarstjóri t.d. I
ábyrgöadeild gripiö inn I starf-
semi deildarinnar hvar sem er?
Helgi: Um verkefni deildar-
stjóra fer eftir verklýsingu og
hefö. Ég held, þótt reglur séu
nauösynlegar og þeim mun betri,
sem þær eru ýtarlegri, aö fram-
kvæmd starfsins I einni deild fari
afar mikiö eftir þvl hvernig yfir-
maöurinn er, hvernig hann
ákveður starfstilhögun og hvern-
ig hann stjórnar sínu fólki. Og þaö
er auövitaö ekkert til I reglum,
sem bannar yfirmanni deiídar aö
grípa inn I starfsemi hennar hvar
sem er.
Hver ræður hvern?
Sp .: Hver ræöur embættis-
menn að bankanum?
Jónas: Þaö eru ákveöin störf,
sem bankaráöiö veitir. Þau eru
störf aöalgjaldkera, aöalbókara,
störf útibússtjóra bankans utan
Reykjavikur og staöa forstööu-
manns endurskoöunardeildar
bankans. Bankaráö ræöur og
bankastjóra. Alla aöra ræöur
bankastjórn.
Allar deildarstjórastööur, bók-
arastöður, fulltrúastööur og fl.
eru auglýstar bæöi innan bankans
og I öörum bönkum og síðan
formlega veittar. Starfsmanna-
stjóri kemur þá meö tillögu til
bankastjórnarinnar, sem tekur
ákvöröun um ráöningu á grund-
velli umsagna.
andi fyrir bankann, og veröa aö
samþykkjast af bankastjórn.
Viö afgreiöslu sllkra ábyrgöa er
notaö ákveöiö form. Þaö þarf
mjög mikla nákvæmni til aö
fylgjast meö þessari afgreiöslu,
þvi það geta komiö upp margs
konar leiöindamál viö erlenda
banka ef ekki er rétt gengiö frá
ábyrgöunum þannig aö einhver
ágreiningur veröi um ábyrgöina
slöar.
Við höfum taliö, og höfum ekki
breytt okkar skoðun á þvi, aö
þetta verk hafi veriö vel af hendi
leyst I ábyrgöadeildinni og Hauk-
ur Heiöar, satt aö segja, var mjög
vel aö sér I þessum málum.
Sp.: Er mikiö um aö ábyrgöir
falli úr gildi?
Helgi:Nei. En þaöer dálltiö um
þessu tilliti um mörg ár. Vanda-
málin hafa veriö mest I sambandi
viö skipakaupin. Innheimtur og
skil I þessari deild hafa yfirleitt
veriö I mjög góöu lagi.
Skipakaupin
Sp.: Nú munu um 70% af skipa-
kaupum okkar erlendis frá hafa
fariö i gegnum Landsbankann.
Fóru þau þá eingöngu I gegnum
ábyrgöadeildina, eöa fleiri deildir
jafnframt?
Jónas: Þau fóru í gegnum fleiri
deildir. Lögfræöideildin haföi
mikiö meö þessi mál aö gera. Viö
höfum verið lántakandi erlendu
lánanna I lang flestum tilvikum.
Helgi: Abyrgöir hafa ekki veriö
vegna þessara skipakaupa nema I
einstökum tilfellum.
Varöandi skipakaup frá Noregi
t.d. lánar Export Finanssjóöurinn
80% af andvirði skipsins t.d. til
Landsbankans. Landsbankinn
endurlánar þetta með ábyrgö
Fiskveiöisjóös og Fiskveiöisjóöur
tekur svo veö I skipinu.
Jónas Haralz
Helgi Bergs
Deildarstjóri í 20 ár og vel metinn starfsmaður
Hnökralaus rekstur
ábyrgðadeildar
Sp.: Svo viröist sem inná-
greiöslur vegna ábyrgöa séu
mjög mismunandi, alltfrá 10% aö
100%. Eru reglur um innágreiðsl-
ur skýrt afmarkaöar, eöa eru þær
rúmar og sveigjanlegar?
Jónas: Þaö eru fastareglur um
innágreiöslur.
Sp.: Og ófrávíkjanlegar?
Jónas: Ef á aö gera undantekn-
ingar frá þessu af einhverjum
sérstökum ástæöum, veröur þaö
aö vera samþykkt af bankastjórn.
Þessar reglur eru samræmdar á
milli banka, og lögö mikil áhersla
á aö fariö sé eftir þeim reglum.
Allar ábyrgöir eru skuldbind-
þaö aö þær séu framlengdar,
vegna þess aö menn sjá allt í einu
fram á aö tilskilin gögn berist
ekki I tæka tlö.
Jónas:Svoer llka til I þvi aö aö-
ili, sem á fallna ábyrgö hér sem
hann þarf að greiöa innan 7 daga
til þess aö hún sé ekki orðin aö
vanskilaskuld, komi hingaö og
segist ekki geta greitt hana fyrr
en eftir mánuö eöa svo, og býöst
til aögreiöa hana meö víxli. Þá er
þaö ákvöröun bankastjórnarinn-
ar hvort hún tekur þaö gott og gilt
og sé víxillinn keyptur þá er mál-
iö komiö úr höndum ábyrgöa-
deildar yfir I vlxladeild. Van-
skilaskuldir vegna ábyrgöa hafa
ekki veriö háar hér í bankanum,
líkar I ár og þær voru á síðasta
ári, en þaö var þaö hagstæöasta I
Sp.: Hvaöan komu upplýsing-
arnar um falskar upphæöir viö
skipakaupin?
Jónas: Þetta atriöi er okkur al-
gjörlega óviökomandi.
Helgi: Þetta eru svik gagnvart
Export Finanssjóönum I Noregi.
Hann er látinn lána út þessar
stóru upphæöir. Ef hann telur sér
fært aö lána 80% af þessum stóru
upphæöum, höfum viö ekki taliö
aö ástæöa væri til, aö rengja þær
upphæöir, enda enginn möguleiki
fyrir okkur aö fylgjast meö þvl.
Sp.: Þiö hafiö sem sé ekki vé-
fengt þær upphæðir?
Helgi: Við höfum aldrei haft
aðstööu til þess.
Jónas: Þessar upphæöir voru
metnar af matsmönnum Fisk-
veiöisjóös, og ef um óeölilegar
upphæðir er aö ræöa, heföu þær
átt aö koma fram viö þaö mat.
Sannleikurinn er sá, aö þaö hefur
aldrei komiö fram neinn teljandi
munur á mati og kostnaöarveröi.
Bankaleyndin
Sp.: Starfsmenn bankans eru
látnir undirrita eiöstaf þar sem
þeir leggja eiö aö þvl að skýra
ekki frá þvl, sem innan bankans
gerist. Hvernig á bankastarfs-
maöur að snúa sér I þvl, ef .hann
kemst á snoöir um eitthvaö
óvanalegt eöa ólöglegt, sem á sér
stað innan bankans?
Helgi: Hann á aö tala við yfir-
mann sinn.
Sp.: En ef þaö er yfirmaöurinn,
sem oröaöur er viö þaö óvenju-
lega?
Jónas: Þá talar hann viö
bankastjóra.
Sp.:Hvaö þá ef um bankastjóra
er aö ræöa?
Helgi: Þá er rööin komin aö
bankaráösmönnum, eöa aöalend-
urskoöanda, sem ráöinn er af
bankaráöinu.
Sp.: Haldiö þiö aö eitthvert
misferli geti ekki einmitt átt sér
staö I skjóli eiösvarinna starfs-
manna og bankaleyndarinnar?
Jónas: Leyndin er nauösynleg
aö vissu marki. Þaö þarf aö rlkja
gagnkvæmt traust á milli viö-
skiptamanns og banka. Hins veg-
ar hllfir leyndin mönnum ekki viö
rannsóknum svo sem vegna
skattsvika gjaldeyrissvika og
annarra þeirra þátta, sem lög-
reglan þarf aö rannsaka. Hitt er
óskaplega mikið atriöi, aö ekki sé
veriö aö tala viö Pétur og Pál um
viöskipti einstakra viöskipta-
manna bankans.
Sp.: Bankaleyndin kemur einn-
ig fram á annan hátt. Segjum sem
svo aö skyndilega taki þjóösagna-
smiöir til starfa og sögur um viö-
skipti einstakra fyrirtækja viö
banka sagöar og allar á einn veg:
aö þau viöskipti séu ekki eðlileg.
Megiö þiö, meö tilliti til banka-
leyndarinnar, segja af eða á um
hvort um sé aö ræöa eölileg eöa
óeölileg viöskipti?
Jónas: Ja, okkur væri heimilt
aö svara, ef þaö væri svariö, aö
okkur væri ekki kunnugt um aö
neitt væri athugavert viö þau viö-
skipti.
Sp.: Þá spyr ég um eitt tiltekið
fyrirtæki, sem tengt er fyrri
stjórnendum bankans: Gráfeld.
Er eitthvaö óeölilegt viö viöskipti
bankans og Gráfeldar?
Helgi: Ekkert óeölilegt.
Sp.: Og engar fyrirspurnir frá
rannsóknaaöiljum varöandi viö-
skipti þess fyrirtækis viö bank-
ann?
Helgi: Alls ekki.
Jónas: Til er einnig önnur leiö
til þess aö fyrirtæki geti losaö sig
undan ósönnum þjóösögum. Hún
er sú, aö þau gefi bankastjórum
heimild til þess aö birta fregnir af
viöskiptum þeirra viö bankann.
Þá megum viö gera þaö.
Hvernig var farið að?
Sp.: Þaö brennur á fólki, og þá
ekki sfst á starfsmönnum bank-
ans aö fá fregnir af þvl hvernig
fariö var aö viö aö framkvæma
þaö svindl, sem nú er til rann-
sóknar. Getið þiö frá því skýrt, og
þá hvort fleiri aöiljar innan bank-
ans tengjast þessu máli, en sá eini
sem hefur veriö tugthúsaöur?
Helgi: Viö erum búnir aö gefa
yfirlýsingu um þaö, aö máliö
snerti ekki aöra starfsmenn
bankans, og það er ekki grunur
um þaö.
Sp.: Sú yfirlýsing heldur sem sé
gildi slnu enn?
Helgi: Já.
Hvernig þetta geröist, sjáum
viö I stórum dráttum, en meö
smáatriöin er enn ýmislegt óljóst.
Viö höfum velt þvl fyrir okkur
hvort viö ættum aö hvetja rann-
sóknadómarann til þess að hann
gefi upplýsingar um þetta. Viö
teljum okkur ekki geta skýrt frá