Þjóðviljinn - 08.03.1978, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 08.03.1978, Blaðsíða 8
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 8. mars 1978 Miðvikudagur 8. mars 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9 Staða smáþjóða í norrænu samstarff Hvers vegna halda Finnar svo fast f Aland I sUA þess aft gefa eyj arnar eftir til SviþjóAar eins og Ibúarnir hafa óskaft? Sjálfsákvörftunarréttur Grænlendinga er aft engu virtur. Herra forseti! Nú þegar Norðurlanda- ráð hefur starfað í aldar- fjórðung ætti ekki að vera úr vegi að við gerðum okk- ur nánari grein fyrir starfi þess. Mitt framlag í þá umræðu í dag er ein hlið þessarar samvinnu þeas. staða smáþjóða á Norður- löndum. Hugsjónin Viö höfum hér frelsi til að tala frjálst og ég mun notfæra mér það frelsi. Við trúum öll á þá norrænu hugsjón að Norðurlönd og fólkið sem þau byggir hafi eitt- hvaö sameiginlegt sem sé svo mikilvægt að við verðum að styðja það. Og ekki nóg með það, við verðum að styðja það bæði i orði og verki. Við skulum kalla það samstöðu sem byggir á gagn- kvæmri viðurkenningu og virð- ingu hver fyrir öðrum. Einnig á jafnrétti og frelsi til handa öllum þjóðum og þjóðarbrotum án tillits til stærðar eða búsetusvæðis. Nokkrar staðreyndir Fyrst nokkrar einfaldar stað- reyndir: Ibúar Norðurlanda eru um 22 miljónir. Við erum 7 þjóðir og taldar frá vestri til austurs þess- ar: Grænlendingar, tslendingar, Færeyingar, Norðmenn, Danir, Sviar, og Finnar. Þar að auki get- um við bætt við Sömum sem hafa sérstöðu. Grænland er stærst, uþb. 2 milj. ferkm. Næst I röðinni kemur Sviþjóð með 400 ferkm og svo áfram. Minnstar eru Færeyj- ar með 1400 ferkm.t Sviþjóðeru 8 miljónir ibúa, I Færeyjum 40.000. Frá syðsta hluta Dan- merkur til nyrsta odda Græn- lands og Svalbarða er fjarlægðin um 4000 km og frá V-Grænlandi til A-Grænlands eru 3000 km. Löndin fjögur, Finnland, Svi- þjóð, Noregurog Danmörk, liggja þétt saman og eru hluti af evrópsku meginlandi. Hin, Fær- eyjar, tsland og Grænland, eru eyjar sem dreifast um N- Atlantshafið. Þetta er landfræði- lega — ef ég má taka svo til orða — umráðasvæði okkar. Tungu- málin eru grænlenska, islenska, færeyska, norska, danska, sænska, finnska og samiska. 1 Noregi eru þar að auki 2 mál. Aðeins 3 tungumál að fullu viðurkennd Það hefur enga þýðingu fyrir Finna að tala móðurmál sitt á þessari samkomu. Engin mun skilja hann. Sama má segja um Grænlendinginn, tslendinginn, Færeyinginn og Samann. tslendingar og Færeyingar geta skilið hvor annan, en ekki án erfiðleika. Til að gera sig skiljan- lega á þessari samkundu eru þeir neyddir til aö tala annáð tungu- mál en sitt eigið. Sannleikurinn er sá að í norrænu samstarfi eru raunverulega aöeins 3 mál að fullu viðurkennd: danska, norska og sænska. An þess að ýkja er hægt að tala um fjórar miðstöövar i norrænni samvinnu: Kaupmannahöfn, Osló, Stokkhólm og Helsinki. Ot- jaðrarnir eru N-Noregur, N-Svl- þjóð, N-Finnland og svo Færeyj- ar, Island og Grænland. Enn skin í leifarnar af gamla skandinavismanum t gamla daga höfðum við skandinavisma. Að vissu leyti var meira jafnvægi i honum. tbúa- fjöldinn var svipaður, tungumálin næstum eins, löndin lágu þétt saman, atvinnulif og llfskjör svipuð og náið menningarsam- band. En skandinavisminn gekk sitt skeið. t staðinn fengum við norræna samvinnu þeas. sam- vinnu milli allra þjóða Norður- landa. Svo var það amk. látið heita. Samt sem áður skin ennþá i leifarnar af gamla skandinav- ismanum i starfi okkar og af- stöðu. Það vill nefnilega svo til að þær þjóðir sem einkenna mest norræna samvinnu eru gömlu skandinavisku þjóðirnar: Dan- mörk, Sviþjóð og Noregur. Finn- ar eru með, að sjálfsögðu. Jaðar- þjóðin i vestri, tsland, einnig, af þvi að þegar það varð sjálfstætt riki var ekki hægt að komast hjá þvi. Og eins konar samviskubit hafa menn gagnvart Færeying- um. Þeir fá aö vera með — með fyrirvörum. Það fá einnig Alend- ingar, sem samt sem áður er ekki sérstök þjóð, heldur sænskur minnihlutahópur sem býr á eyj- um sem tilheyra Finnlandi. Grænlendingar og Samar fá alls ekki að vera með. Þrátt fyrir þetta búa Færeyingar, Grænlend- ingar og Samar innan marka Norðurlanda. Samar/ Grænlendingar og Alendingar Samar hafa sérstöðu. Þeir eru ekki sérstök þjóð eins og við skil- greinum venjulega það hugtak. En þeir eru án vafa þjóðarbrot.og gagnvart þeim hafa Norðurlönd — fyrst og fremst Noregur, Svi- þjóð og Finnland — skyldur sem ekki er hægt að komast hiá án þess að ganga á snið við þær for- sendur sem ég hef áður minnstá. Þá eru það Grænlendingarnir. Þegar norski presturinn Hans Egede „fann” Grænland tók það ekki langan tíma fyrir danskt konungsvald að ná landinu undir Ræða sem ERLENDUR PATURSSON hélt á þingi Norðurlanda- ráðs 18. febrúar sl. sig, gera það að nýlendu og blessa það siðan með menningu sinni: á- nauö, einokunarverslun, brenni- vini og kynsjúkdómum. Það hét svo fallega að Grænlendingar fengju frelsi sitt með stjórnar- skrárbreytingunni 1953, en i raun og veru er Grænland enn dönsk nýlenda og dönsk nýlendupólitik á Grænlandi er rekin þar enn með fullum krafti. Hvorki Samar né Grænlend- ingar eiga nokkra aðild að Norðurlandaráði. Þaö munaði minnstu að það sama gerðist á Færeyjum og á Grænlandi, en mótstöðuafl okkar var sterkara. Færeyingar náðu að halda þjóð- erni sinu og eiga þess vegna von- ina. En i stað þess aö fá það frelsi sem þeir áttu heimtingu á fengu þeir eins konar heimastjórn. Og i stað fyrir færeyska aðild að Norðurlandaráði fengu þeir danska aðild. Að lokum er um að ræða Aland og Alendinga. Við getum spurt: Hvers vegna i ósköpunum halda Finnar svo fast i Áland og lætur það fá einhvers konar heima- stjórn i stað þess að gefa eyjarnar eftir til Sviþjóðar eins og Alend- ingar hafa óskað og er eina sæm- andi launsin á þessum vanda? Svipað og færeyskt fyrirsvar i Norðurlandafáði er danskt er fyrirsvar Alendinga finnskt. Nýlendupólitík enn rekin meöal okkar sjálfra Frá minum sjónarhóli er þaö meira en litil mótsögn að ný- lendupólitik sem ætti að vera lok- ið og Norðurlönd hafa átt þátt I aö fá afnumda annars staðar i heim- inum skuli enn vera rekin meðal okkar sjálfra. En þannig er þessu farið. Við verðum að spyrja okk- ur: Hvar er norræn samstaða? Hvar er gagnkvæm viðurkenn- ing og virðing hver fyrir öðrum? Hvar er jafnréttið og frelsið? Hvar eru öll þessi áttamörk, grundvöllurinn að norrænu hug- sjóninni, þegar um er að ræða Grænlendinga, Færeyinga, Sama og Álendinga? Þau finnast ekki. Grundvallarmistök í norrænu samstarfi Ég álit þær aðstæður sem ég hef hér tekið til meðferðar i máli minu séu grundvallarmistök i norrænu samstarfi. Sumir munu kannski álita þau sem minnihátt- ar lýti. En lýti eru þau hvað sem öðru liður, lýti sem þarf að lag- færa. Það er ekki seinna vænna að við tökum fyrsta skrefið á þessu þingi. Við höldum þetta þing i heima- landi Friðþjófs Nansens. Sá mikli Norðmaður barðist ma. fyrir réttindum smáþjóða. Hann sagði að kúgun smáþjóða væri glæpur, ekki bara gegn smáþjóðunum sjálfurry heldur mannkyninu öllu. Við skulum hafa þessi orð i huga i starfi okkar hér i Norðurlanda- ráði. Það mun verða happa- drjúgt, ekki bara fyrir smáþjóð- irnar heldur og fyrir okkur öll I þessu samfélagi. Efnahagsbandalagið Annað vil ég nefna hér. Þegar rætt var um Efnahagsbandalagið i ráðinu fyrir nokkrum árum hélt einn af dönsku fulltrúunum þvi fram, að dönsk þátttaka i þvi yrði til góðs fyrir hin norrænu löndin sem stæðu fyrir utan. Ég leyfði mér þá aft draga i efa þessa staðhæfingu og sagði að þau lönd sem stæðu utan við Efnahags- bandalagið gætu þvert á móti ekki vænst neins stuðnings frá landi sem væri i þvi, en það þyrfti fremur aft fá stuftning frá þeim sem væru utan við. Þau ár sem siðan hafa liðið hafa styrkt þessa skoðun. Hvað hefur þá gerst? Þátttaka Danmerkur hefur þvingað annað land inn í EBE Þátttaka Danmerkur i Efna- hagsbandalaginu hefur þvingað annað land inn i það. Þvert gegn vilja yfirgnæfandi meirihluta grænlenskra kjósenda var Græn- land dregið inn i Efnahagsbanda- lagjð. Þannig er sjálfsákvörð- unarréttur þjóða virtur hér á Norðurlöndum, lýðræði og svo- kallaður skilningur á óskum grænlensku þjóðarinnar. Ein, að- eins ein, afleiðing — þvi að þær erumargar — er sú að Efnahags- bandalagslöndin hafa nii umráð yfir hafinu umhverfis Grænland en ekki Grænlendingar sjálfir. Siðan 1925 hafa Færeyingar fiskað viö Grænland. Sjónarmið Grænlendinga i þessu máli eru þau að fiskurinn tilheyri þeim fyrst og fremst og er það i sam- ræmi vð alþjóðarétt. Þeir fá hins vegar ekki forgangsrétt að hon- um. Það sem Grænlendingar fiska ekki sjálfir á að koma Fær- eyingum til góða. Einnig það er i fullu samræmi viö viöurkenndan alþjóðarétt. Þeir fá ekki heldur þann rétt. ihlutun i alþjóðarétt Græn- lendinga og Færeyinga Sem sagt: I fyrsta lagi fá Græn- lendingar ekki sjálfsákvörftunar- rétt á eigin miðum til þess að fá að njóta þeirra sjálfir. t öðru lagi eru Færeyjar álitnar af Efnahags bandalaginu sem þriðji aðili á grænlenskum miðum. Þetta þýðir að fyrst þegar Efnahagsbanda- lagið hefur fengið það sem þaö óskar, fá Færeyingar útdeildan kvóta sem þriðji aðili á græn- lenskum miðum. — Og ekki nóg með það. Fyrir þennan færeyska kvóta við Grænland krefst Efna- hagsbandalagið þess að fá harð- an gjaldeyri á færeyskum mið- um. Sú krafa felur i sér ihlutun I alþjóðaréttindi Færeyinga. Og sú ofveiði sem i skjóli þessarar þvingunar fer fram á færeyskum miðum gengur á fiskistofna okkar og er þar að auki brot á alþjóða- rétti. Þessar eru afleiðingarnar fyrir Grænlendinga og Færeyinga af þátttöku norræns lands i Efna- hagsbandalaginu. Keine Hexerei, nur Behtfndigkeit. Færeyingar fá aft vera meft i Norfturlandaráfti — meft fyrirvara. Samar hafa enga aðild aft Norfturlandaráði mma mm ' vé-sA Greinargerð frá Félagi gæslumanna á ferðamánnastöðum Úr Jökulsárgljúfrum Gæslumenit vilja fá samningsrétt Hinn 12. febr. sl. birtist i dag- Það er m.a. tilgangur Félags blöftum auglýsing frá Ferftafélagi gæslumanna, og hefur verið frá tslands og Nátturuverndarráfti. stofnun þess, að vinna að hags- Þar er óskað e«ir umsóknum um munum félagsmanna, vera for- gæslustörf á nokkrum stöftum ut- svarsaðili þeirra út á við, þ.á m. an byggfta. Fjöidí manna mun að semja um kaup og kjör. Þessu hafa sótt um þessi störf, nær hlutverki hefur félagiö reynt að 100 manns. Félagi gæslumanna gegna af fremsta megni. Leiddi þykir ástæða til að kynna öllu sú viðleitnj, til þess á sl. ári að þessu fólki og öftrum, sem áhuga nokkrar leiðréttingar fengust á hafa á, sitthvaft er varftar gæslu- kjörum gæslumanna (greiðslur i störfin og einnig starfsemi félags- lifeyrissjóð, fæðispeningar, yfir- ins, einkum þaft sem aft kjara- vinnugreiðslur aö nokkru) án málum lýtur. Hér verftur þó aft þess þó að nokkrir kjarasamning- stikla á stóru, og er fyllsta ástæfta ar fengjust gerðir. til aft æskja þess aft þeir sem ætla Nú i vetur hefur Félag gæslu- aft ráöa sig sem nýliftar i gæslu- manna gert drög að starfslýsingu störf hafi samband vift forustu- fyrir gæslumenn, og fylgir kafli menn Félags gæslumanna til aft úr þvi plaggi með þessari fá nánari upplýsingar. greinargerð til þess að menn geti áttað sig á þvl I hverju störf Félag gæslumanna var stofn- gæslumanna eru fólgin. Astæður að 9. nóv. 1976. t þvi eru nær und- eru til að ætla að sumir þeir sem antekningalaust allir þeir sem eftir þessum störfum sækjast, gegndu gæslustörfum fyrir haldi að þar sé um að ræða hálf- Náttúruverndarráð eða Ferðafé- gildings sumarfri. Reynslan lag tslands sl. sumar, auk fáeinna mundi þó fljótt. sanna þeim ann- stofnfélaga sem ekki störfuðu að að. Tilgangur félagsins með gæslu I fyrra. Hér er um að ræða starfslýsingunni var m.a. sá að gæslumenn á eftirtöldum stöð- leggja grundvöll að sanngjörnum jm: Hveravöllum,Kerlingarfjöll- kjarabótum. Félagið hefur óskað um, Veiðivötnum, Nýjadal, Land- eftir þvi bæði við fulltrúa F.t. og mannalaugum,Þórsmörk,Skafta- framkvæmdastjóra Náttúru- felli, Herðubreiðarlindum, Mý- verndarráðs að ná samkomulagi vatnssveit og Jökulsárgljúfrum. um starfslýsinguna. Nokkrar við- Félagsmenn eru nú 20. Aðild að ræður hafa farið fram, en er enn félaginu er samkvæmt lögum ólokið. þess ekki bundin starfi á vegum F.I. eða Náttúruverndarráðs, og Hinn 28. febr. sl. áttu fulltrúar væri æskilegt aö þeir sem vinna Félags gæslumanna viðræðufund svipuð störf á vegum annarra að- með deildarstjóra i launadeild ila gangi I það, eða a.m.k. kynni fjármálaráðuneytisins og fram- sér hvort þeir eiga þar ekki kvæmdastjórum Náttúruvernd- heima. arráðs og F.t. um kjör gæslu- manna. Aðurhafði F.g. sett fram kröfur sinar, m.a. um hækkun fastra launa, um hækkun á yfir- vinnugreiðslum (m.a. vegna vinnu um helgar) og um viður- kenningu á bakvakt. Af hálfu ráðuneytisins var lýst yfir þvi.að á engan hátt yrði samið eða gert samkomulag við félagið, einungis hlustað á kröfur og rök; siöan mundi ráðuneytið ákvarða kjörin einhliða. Ekki var ljóst hvort ráðuneytið vildi I nokkru atriði ganga til móts við kröfur gæslu- manna. Að sjálfsögðu eru gæslu- menn ekki ánægöir með þessi úrslit, þvi að enginn annar aðili en félag þeirra er eöa telur sér skylt að semja fyrir þeirra hönd. Og fjarri sanngirni er það að atvinnurekandi geti ákvarðað kjör starfsfólks sins einhliða, þar sem stéttarfélag er sterfandi. Fyrr eða siðar munu gæslumenn fá þau sjálfsögðu mannréttindi sem samningsrétt- urinn er. Flestir þeirra gæslumanna sem að störfum voru i fyrra fyrir Náttúruverndarráð og F.t. hafa nú sótt sameiginlega um sömu störf með þeim fyrirvara ,,að samkomulag verði að hafa náðst um kaup og kjör milli Félags gæslumanna annars vegar og Ferðafélags tslands og Náttúru- verndarráðs hins vegar, áður en við ráðum okkur I störf.” 1 stjórn Félags gæslumanna: Finnur Torfi Hjörleifsson (form.). s. 40281, Sigriftúr Ingólfsdóttir, s. 32855, Tryggvi Jakobsson, s. 19972. Frá Skaftafelli ■ ; i ■ i ■ i ■ i ■ i B ■ I ■ I ■ I ■ I ■ I ■ I ■ I ■ I ■ Starfslýsing og starfsmat Þó að unnt sé að koma við nokkurri vaktaskiptingu á flest- um gæslustöövum, verða allir gæslumenn að vera við þvi bún- ir að taka til starfa hvenær sem er sólarhringsins. Matar- og kafíitimar eru óreglulegir, svo og allar fri- stundir. Fastir fridagar eru engir. Einka- og fjölskyldulif þeirra truflast mjög af starfserli og gestanauö. tveruherbergi þeirra eða bústaðir eru i miðri hringiðu ferðamannastraums- ins. Aðstaðan er þó að þessu leyti mun betri i þjóðgörðunum en 1 skálum F.I. Menntun, hæfileikar, starfsþjálfun Gæslumaður þarf að hafa samskipti við mikinn fjölda fólks af margvislegum toga. Reynir það á mannþekkingu, lipurð i umgengni, reglufestu og hæfileika til að taka skjótar ákvarðanir við ólikar kringum- stæður. Hann verður iðulega að hafa afskipti af reglugerðar-og laga- brotum og vera viðbúinn að stilla til friöar meðal óróa- seggja fjarri lögregluaðstoð. Almennt má segja að gæslu- maður þurfi að vera vel á sig kominn andlega og likamlega. Starfsmenntun hans hlýtur að fela i sér eftirfarandi þætti: 1. Að vera vel mæltur og sæmi- lega ritfær á islenska tungu. 2. Að vera sæmilega talandi og skrifandi á eitt norðurlanda- mál og ensku. 3. Að hafa aflaö sér þekkingar um land og þjóð, sem ferða- mönnum gæti verið til upp- byggingar og leiðbeiningar. 1 þessu felst m.a. að kynna góöar ferðavenjur og varavið hættum. Aherslu ber að leggja á að gæslumaður hafi staðgóða þekkingu á náttúru- fari i umhverfi gæslustaðar, jarðsögu, dýra- og plöntulifi. 4. Að kunna skil á lögum og reglugerðum um náttúru- vernd. 5. Að hafa fengið þjálfun i hjálp i viðlögum 6. Að geta skipulagt og stjórnað leit að týndum mönnum; kunna að fara með ýmis öryggistæki, s.s. áttavita, landabréf, talstöðvar o.fl. 7. Að kunna undirstööuatriði bókhalds. 8. Að kunna aö stjórna bifreið og gera við einföldustu bilanir á henni. 9. Að hafa hlotiö nokkra þjálfun i þvottum og ræstingu, mat- seld og húshaldi almennt. ■ I ■ I ■ I ■ I ■ I ■ I ■ a ■ i ■ i ■ i ■ i ■ i ■ i ■ i ■ i

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.