Þjóðviljinn - 22.03.1978, Blaðsíða 5

Miövikudagur 22. mars 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
af erlendum vetivangi
Bandarískir
kolanámu-
menn:
Þegar þetta er ritað eru loksins
horfur á þvi, tvisýnar þó, aö séö
sé fyrir endann á verkfalli 160.000
kolanámumanna i miövestur- og
austurrikjum Bandarikjanna.
Harkan i þessari viöureign námu-
manna annarsvegar og atvinnu-
rekenda og rikisvalds hinsvegar
er slík, að menn minnast ekki
annars eins siðan á fjóröa og
fimmta áratugi aldarinnar. Efa-
laust er þetta eitt merld efna-
hagskreppunnar, sem hrjáð hefur
Bandarikin, — sem og önnur vest-
ræn iðnriki — siöan 1973, þannig
að ástandið i efnahags- og at-
Verkfalismenn standa saman sem einn maöur, þótt forustan hafi brugöist
Yfir 100 daga stríð
vinnumálum landsins hefur Hk-
lega aldrei verið bágara frá þvi
að siðari heimsstyrjöldin og her-
gagnaframleiðslan, sem henni
fylgdi, frelsaði Bandarikin úr
klóm kreppunnar miklu fyrir
striðið.
Svo er að sjá að atvinnurekend-
ur hafi af ráðnum hug látið koma
til verkfallsins sem nú hefur stað
ið i yfir 100 daga. Með núverandi
efnahagskreppu og hækkandi
oliuverði stórjókst eftirspurnin
eftirkolum sem orkugjafa, fram-
leiðslan á þeim var aukin, og að
dómi atvinnurekenda var orðið
um offramleiðslu að ræða. Þeir
reiknuðu dæmið eðlilega þannig,
að kolaskorti af völdum verkfalls
myndi fylgja hækkað kolaverð og
þar með aukinn gróði á námun-
um. Þar að auki vissu námurek-
endur að verkalý ðssamband
kolanámumanna (UMW) var illa
á sig komið vegna spillingar for-
ustumanna og sundrungar.
Námurekendurgerðu sér þvi góð-
ar vonir um að hægt væri að
neyða námumenn til þess að
semja upp á laun, sem ekki heföu
við verðbólgunni næstu árin, auk
þess sem ymis réttindi námu-
manna yrðu skert og að námu-
rekendurgætu eftir geðþótta rek-
ið þá námumenn, sem þeir hefðu
vanþóknun á.
Carter brást bænheyrsl-
an
Námumenn reyndust hinsvegar
miklu harðari i horn að taka en
búist hafði verið við. Þeir halda
ennþáút, enda þótt þeir hafi bæði
námurekendur og rikisvaldið á
móti sér. Þeir kærðu sig kollótta
þótt Carter forseti bæði Guð að
mýkja hug þeirra og einnig þegar
hann beitti gegn þeim illræmdum
þvingunarlögum, sem kennd eru
við Taft og Hartley. Samkvæmt
þeim lögum er hægt að neyða
verkfallsmenn til að taka upp
vinnu um 80 daga skeið, á meðan
reynt sé að koma á samningum.
Innan við 100 verkfallsmanna
beygðu sig fyrir þvingunarlögum
þessum, svo aðþað er engu likara
en Carter, svo mikill trúmaöur
sem hann er að sögn, hafi Guð á
móti sér i þessu máli.
Sumir telja að verkfall þetta
marki timamót i samskiptum
verkalýðssamtaka og atvinnu-
rekenda i Bandarikjunum. A ár-
unum eftir siðari heimsstyrjöld,
þegar mikill hagvöxtur var,
komst á snurðulitil samvinna
milli verkalýðssamtakanna
annarsvegar og atvinnurekenda
og rikisvalds hinsvegar. Launa-
hækkanir voru tengdar aukinni
framleiðslu. Þetta hafði i för með
sér batnandi hag verkamanna og
ró á vinnumarkaðnum — meðan
efnahagslifið blómstraöi. Þegar
kreppan hinsvegar byrjaði á ný,
fóru atvinnurekendur að knýja
fast á verkamenn um aukin af-
köst og setja sig haröar upp á
gegn
ríkisvaldi,
atvinnu-
rekendum
og
verkalýös-
forustu
móti launakröfum. Jafnframt er
reynt að takmarka verkfallsrétt-
inn.
Spillt og einræðiskennd
forusta
Harka og samstaða námu-
mannanna er ekki hvað sist aðdá-
unarverð með tilliti til þess, að
forusta verkalýðssambands
þeirra er spillt, deig gagnvart at-
vinnurekendum og rikisvaldi og
hefur eftir bestu getu reynt að
taka sér einræðisvald yfir verka-
mönnum. Þetta er að likindum að
miklu leyti afleiðing langrar
samhygðar verkalýösforustu
annarsvegar og atvinnurekenda
ogrikisvalds hinsvegar. Sem aör-
ar ástæður til þessa ástands má
nefna ofbeldið, sem viðast hvar er
skammt undan i bandarisku þjóð-
lifi, og hitt að verkalýðssamtökin
eru ópólitisk með öllu, eða sama
sem. Andkommúnismi og and-
sósialismi hefur I marga áratugi
veriö trúarbrögð fýrir megin-
þorra Bandarikjamanna, enda
hefur ekki verið hikað við að
gripa til „kommagrýlunnar” til
þess að koma af stað galdraof-
sóknum á hendur verkamönnum,
sem að dómi valdhafa — og
verkalýðsforingja — hafa þótt
ósamvinnuþýðir.
Mafiuaðferðir gegn
verkamönnum
Þar að auki hefur verið beitt
alþekktum mafiuaðferðum gegn
óþjálum talsmönnum verka-
manna. Leiðtogi kolanámu-
mannasambandsins á fjórða og
fimmta áratugnum var John L.
Lewis, haröur af sér i kröfum fyr-
ir hönd verkamanna, en stjórnaöi
samtökunum I raun sem ein-
ræðisherra. Hann valdi sem eftir-
mann sinn Tony nokkurn Boyle,
sem var rikisvaldi og atvinnurek-
endum einkar samvinnuþýður,
engu minni einræðisherra en
Lewis og geröi forustu sambands-
ins að hreiðri spiliingar og glæpa,
en sömu söguna er raunar að
segja af fleiri bandariskum
verkalýðssamtökum. 1969 var
Boyle fundinn sekur um að hafa
látið myrða Jock Yablonski, um-
bótasinna sem sótti um for-
mennsku UMW á móti Boyle.
Umbótamenn og andstæðingar
einræðis i námumannasamband-
inu buðu þá fram Arnold Miller,
og varð hann formaður sam-
bandsins 1972.
Huglaus og ráðlaus for-
ingi
Fljótlegasóttihinsvegar i sama
horfiö með Miller og fyrirrennara
hans. Þótt hann sé aðeins rúm-
lega fimmtugur, er hann farinn
að heilsu, bæði af völdum áverka
úr siðari heimsstyr jöld og
lungnasjúkdóms, sem hann fékk i
námunum eins og svo fjölmargir
starfsbræður hans. Hann hefur
um sig lifverði og tók fljótlega til
við að beita óþjála undirmenn
hrottaskap og ógnunum. Hann er
hinsvegar ekkert hörkutól á við
fyrirrennara sina, og nú er svo
komiðað hanner jafnhræddur við
rikisvald og námurekendur ann-
arsvegar og námumennina hins-
vegar. Hann stóð að samkomu-
laginu, sem námumenn voru ein-
huga um að fella, enda má svo að
orði kveða að hann hafi misst öll
tök á UMW. „Miller geturekki og
vill ekki stjórna og er óhæfur til
þess að stjórna,” segir fyrrver-
andi aðstoðarmaður hans, og tug-
þúsundir félagsmanna i UMW
hafa skrifað undir áskoranir til
hans um að láta af störfum.
Kröfur námumanna
Námumenn hófu yfirstandandi
verkfall þegar fyrri samningur
þeirra rann út, án þess að nýr
hefði verið gerður, og er þetta
samkvæmt gamalli hefö. Þeir
krefjast ekki einungis launa-
hækkunar, heldur og aukinna
trygginga gegn sjúkdómum og
slysum. Hátt á annað hundrað
manns farast árlega i námuslys-
um i Bandarikjunum og margir
verða öryrkjar fyrir aldur fram
— likt og Miller — vegna óhollust-
unnar sem fylgir þvi að draga
kolarykið ofan i lungun mestan
hluta ævinnar. Einnig er krafist
þess að eftirlaun verði jöfnuð —
námumenn sem hættu vinnu fyrir
1950 fá miklu lægri eftirlaun en
aðrir. Siðasten ekki sist krefjast
námumenn þess að verkamenn,
sem gera verkfall án fyrirskipun-
ar frá foustunni, sleppi refsinga-
laust. Þessa kröfu er námurek-
endum hvað verst við, en slik
verkföU hafa orðið mjög tið i
kolanámunum á undanförnum
árum, að sögn verkamanna eink-
um sökum þess, að þeir hafa þrá-
sinnis mátt sanna aö þau eru eina
leiðin tU þess að fá i gegn kröfur
um öryggisráðstafanir á vinnu-
stað.
Frábær einhugur
Hugrekki og samstaða banda-
riskra kolanámumanna i þessu
100 daga striði gegn rikisvaldi,
atvinnurekendum og raunar
einnig eigin forustu er eitthvert
markverðasta afrek, sem unnið
hefur verið i verkalýðsbaráttu i
heiminum siðustu árin. Atvinnu-
rekendur eru áreiðanlega fyrir
löngu farnir að sjá eftir óbilgirni
sinni i' upphafi, þvi að nú vofir yfir
stöðvun mikils hluta iðnaðarins i
Miðvestur- og austurrik junum, ef
ekki semst fljótlega. Rafmagns-
skortur vofir einnig yfir á þessu
svæði, og er sagt að á hverri
stundu gætu ljósin farið af mörg-
um stórborgum, likt og New York
á dögunum. Þá gengu fátæklingar
og utangarðsmenn skuggahverf-
anna berserksgang, rændu og
spilltu þvi, sem þeir máttu ekki
með komast. Þá sögðu menn að
hið sama myndi gerast I flestum
bandariskum stórborgum, ef þær
myrkvuðust.
Kolanámumenn virðast
i fylkingarbrjósti.
Verkfallssjóðir námumanna
voru léttir i upphafi verkfallsins,
svo að nú búa flestir verkfalís-
mannanna við þröngan kost og
hafa margirorðið að selja eignir,
sem þeir hafa komið sér upp með
súrum sveita, til þess að fram-
fleyta sér og sinum. Samt segja
fréttamenn að ekkert lát sé á
i------—-----------------------
þeim. Einn fréttamaður skýrir
baráttumóð þeirra svo, að sið-
ustu árin, eftir að kol fóruaftur að
verða mjög eftirsótt orkulind,
hafi margir ungir menn byrjað
vinnu i námunum, þar á meðal
margir fyrrverandi hermenn úr
Vietnam-striðinu og aðrir, sem
tekið höfðu virkan þátt i barátt-
unni gegn þvi striði. Þetta séu
piltar, sem ófúsir séu að láta hlut
sinn fyrir neinum. Annar bendir á
að námumenn séu flestum öðr-
um verkamönnum sámheldnari
og þar af leiðandi harðari af sér i
kjarabaráttu. Stemmningin i
myrkrinu, háskanum og óhollust-
unni fleiri kilómetra undir yfir-
borði jarðar geri að verkum, að
þeir, sem árum saman vinni sam-
an við sfikar aðstæður, standi
saman gegnum þykkt og þunnt,
hversu mikið sem ofureflið sé. Og
vist er um það að kolanámumenn
eru flestum öðrum harðari af sér i
kjarabaráttu. Þetta er reynslan
frá löndum jafnt vestan tjalds og
austan. Alkunnugt er að breskir
kolanámumenn eru jafnan i fylk-
ingarbrjósti i verkalýðsbarátt-
unni þar i landi, og i Rúmeniu
haf, kolanámumenn ekki alls
fyrir löngu velgt stjórn Ceause-
scus undir uggum.
Stuðningur frá Detroit
Ekki hafa verkfallsmennirnir
fengið mikinn stuðning utan frá
tíl þessa, en eftirtektarvert er að
hvaðfyrstír til þessað bregða við
þeim til hjálpar urðu verka-
menn i bifreiðaverksmiðjunum i
Detroit, og yrðu þeir þó meðal
þeirrafyrstu til að missa atvinn-
una, ef orkuskorturinn af völdum
verkfallsins færi fyrir alvöru að
gera sig gildandi. Þeir eru farnir
að safna mat og fötum handa
nauðstöddum verkfallsmönnum.
Verkamennirnir i Detroit sýna að
þeir hafa hjartað á réttum stað,
gagnstætt þvi sem er um mann-
réttindakrossfarann Carter, sem
auglýsir raunverulega mannrétt-
indaást sina með þvi að gerast
verkfailsbrjótur á grundvelli
Taft-Hartley-ólaganna.
-dþ.
Söluskattur
Viðurlög falla á söluskatt fyrir febrúar-
mánuð 1978, hafi hann ekki verið greiddur i
siðasta lagi 28. þ.m.
Viðurlög eru 2% af vangreiddum sölu-
skatti fyrir hvern byrjaðan virkan dag
eftir eindaga uns þau eru orðin 10%, en
siðan eru viðurlögin 1 1/2% til viðbótar
fyrir hvern byrjaðan mánuð, talið frá og
með 16. degi næsta mánaðar eftir eindaga.
Fjármálaráðuneytið,
20. mars 1978