Þjóðviljinn - 22.03.1978, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 22. mars!978
Hvað það verður veit nú engimi
• Fyrirsjáanlegur hallarekstur á verksmiðjunni á
Grundartanga.
• Afurðaverð fer enn lækkandi frá því sem var þegar
gert var ráð fyrir að hallinn á
verksmiðjunni væri miljarður á ári
„Afkomu fyrirtækis eins og
járnblendiverksmiðjunnar, sem
fer i gang að hálfu eftir nær heilt
ár og að fullu eftir hálft þriðja ár
eða svo, verður ekki spáö með
neinni nákvæmni. Reynsla liö-
inna ára leiðir i Ijós, að verðiag á
klsiljárni er háð nokkrum sveifl-
um eins og raunar titt er um dt-
flutningsvörur tsiendinga, auk
þess sem forsendur um almenna
verðlagsþróun, kaupgjaldsþróun,
verðiag á ýmsum aðföngum og
gengi, ráða úrslitum I þess konar
afkomuspám.
Það á við um þennan iðnað,
þegarsamið hefur verið um orku-
verð, að söluverð framleiðslunn-
ar og sölumagn eru mikilvægustu
þættirnir, sem ákvarða afkom-
una. Verðlag á hráefnum, flutn-
ingum og öðrum aðföngum er að
visumikilvægtog getur snúist um
mikla fjármuni. Sama máli gegn-
ir um kaupgjald. Þá skiptir þjálf-
un, aðgæsla og lagni við sjálfan
ofnreksturinn miklu máli, þvi að
slik atriði geta ráðið framleiðslu-
magninu, sem fæst úr sama
magni aðfanga, þ.e. nftingu,
sem jafnvel nemur 10% til eða
frá. En söluverðið vegur alltaf
þyngst i afkomunni.
Hin siöustu misseri hefur
markaður fyrir kisiljárn verið
mjög þröngur. Eftirspurn eftir
þessu efni hefur á þessum tima,
eða frá 1975 verið talsvert minni
enframboðið og afleiöingin hefur
verið veruleg verðlækkun, sem
bæði hefur verið meiri og varað
lengur en gert var ráð fyrir, t.d. á
siðasta ári, þegar járnblendi-
verksmiðjan var til umræðu og
ákvöröunar á Alþingi. Eftirspurn
eftir kisiljárni ræðst svo til al-
gjörlega fram framleiðslumagni
af stáli, þar eð efnið er ómissandi
iblöndunarefni (2.7-3.5 0/00) við
stálframleiðslu. Sá langvarandi
samdráttur i viðskiptum og hag-
þróun i heiminum,sem sett hefur
mark sittá undanfarin ár, er und-
irrót þessa ástands.
Þvi er verðlag á kisii-
járni lágt um þessar mundir
og taisvert miklu lægra en svo
að það verði framieitt með
hagnaði. Verðið er nú veru-
lega lægra en gert var ráð fyr-
ir I áætlunum um verksmiðj-
una.
Hin opinbera viðmiðun, sem oft
er notuðum verðlagaf þessutagi,
er hið skráða verð Metal Builetin,
sem er breskt timarit. Fylgir hér
með h'nurit, sem þjóðhagsstofnun
gerði I ársbyrjun 1977 og gefur
yfirlit um þróun þessa skráða
verðs á 75% kisiijárni á árunum
1971-1976. Inn á linuritið er merkt
það verð, sem nú er skráð (mars
1978), 235-250 pund per tonn, sem
svarar til 2400-2560 n kr. pr. tonn
(114.000-122.000 ísl. kr.),. Þetta
skráða verð hefur rika hneigð til
að vera of hátt, ekki sist þegar
verðlag hefur farið lækkandi.
Þar að auki er verðlag á
ki'siljárni i Bretlandi hærra en
í mörgum öðrum Iöndum. Þvi
er þetta verð og hefur undan-
farin ár verið hærra en skil-
verð til norskra kisiljárn-
framleiðenda. Það skilaverð
þykir hins vegar af sam-
keppnisástæðum ekki fært að
gefa upp opinberlega.
Þegar þessar upplýsingar eru
bornar saman við bestu spár sem
fyrir lágu um þetta leyti fyrir ári
og þá voru kynntar Alþingi er
ljóst, að þróun verðlags á kisil-
járni hefur orðið önnur en þá var
vænst. Á þetta raunar bæði við
um sölumagn og verðlag. Þvi
faramennsér varlega að spá um
þessa þróun næstu misseri. Vöxt-
ur f stáliðnaði er hægur, þar eð
efnahagsbati i iðnrikjunum hefur
látiðá sérstanda. Þvi er gert ráð
fyrir að verðlag á kísiljárni, sem
fór lækkandi á árinu 1977, verði
áframhaldandi mjög lágt árið
1978.
,, Hins vegar verður nú vart
greinilegrar aukningar i sölu-
magni samtaka norsku kisiljárn-
framleiðendanna, sem mun stafa
að einhver ju leyti af þvi að ofnar
hafa verið teknir Ur framleiðslu i
viðskiptalöndunum. Þessar
magnbreytingar má skýra sem
fyrstu bendingar um aö
markaðurinn sé að snúa i átt til
meira jafnvægis. Framboð á
„kisiljárni hefur hin siðustu ár
verið meira en eftirspurn eins og
fyrr var frá sagt, sennilega sem
svarar 10-15%. Fyrsta skrefið til
að verðþróun lagist er, aö magn-
jafnvægi skapist milli framboös
og eftirspurnar. Eftir að þvi stigi
er náð má vænta þess, að verðlag
færist i raunhæfara horf i saman-
burði við framleiðslukostnað.
Telja raunar margir að umskipti
þessi geti orðið mjög hröð þegar
að þeim kemur og allir virðast
sammála um, að eina spurningin
sé hvenær það gerist, en ekki
hvort það verður.
Við þessar aðstæður er þess
vegna hægt að gera afkomu-
spá fyrir fyrirtækið, sem gef-
ur nánast hvaða niðurstööu
sem er, allt eftir þvi hvaða
forsendur eru settar um sölu-
verð framleiðslunnar.
Það ber að hafa i huga i þessu
sambandi, að járnblendifélagið
verður mjög stórt fyrirtæki á is-
lenskan mælikvarða, sem veltir
mjög háum fjárhæðum ár hvert.
Tap sliks fyrirtækis getur þvi i
slæmu m arkaðsárferði orðiö mik-
ið og hagnaður sömuleiðis I krón-
um talið þegar betur árar.
Þegar frumvarp til laga um
járnblendiverksmiðjuna var til
meðferðar i iðnaðarnefnd neðri
deildar Alþingis i fyrra, gerði
þjóðhagsstofnun áætlun fyrir eitt
ár í fullum rekstri verksmiðjunn-
ar miðað við verðlag kisiljárns á
árinu 1976, nkr. 2.388,- (114.000 ísl.
kr.) fyrir hvert tonn nettó. Sam-
kvæmt þeirri áætlun, sem allviða
var birt, hefði tap á fyrirtækinu
verið 22mnkr. (1.050 milj. ísl. kr.)
eða sem nam þvi sem næst öllum
reiknuðum afskriftum. Slik áætl-
un, sem gerð væri i dag, áður en
samið hefur verið um hráefna-
kaup og fragtir, væri ekki mjög
frábrugðin og mundi þvi gefa
svipaðar niðurstöður. Verðlag á
kisiljárni er hins vegar enn lægra
nú en það var 1976 ogafkoma fýr-
irtækisins við verðlag dagsins i
dag væri þvi enn lakari en þetta.
Slik áætlunhefði þóekki gildi til
annars en sýna fram á, hversu
mikið lán það var, að bygging
verksmiðjunnar samkvæmt áætl-
unum með Union Carbide skyldi
frestast. Hefði verksmiðjan verið
byggð eins og upphaflega var
Framhald á 14. siðu
Orðréttur kafli úr upplýsingum
forráðamanna íslenska járn-
blendifélagsins um verksmiðjuna
Alþýðubandalagið í hörkusókn
Fólkiö búaði á atvinnu- Vestmannaeyinginn
Árna Johnsen, en formaður
SUS sagðist hafa verið verkalýðsleiðtogi
Þorði íhaldið ekki?
Þriðji fundurinn i kappræðu-
fundaröð Æskulýðsnefndar
Alþýðubandalagsins og Sam-
bands ungra Sjálfstæðismanna
var haldinn i Vestmannaeyjum
um siðustu helgi. í fundarauglýs-
ingu sagði að fundinn ætti að
halda kl. 14 á sunnudeginum. Kl.
14 voru ræðumenn ÆnAB ásamt
hátt á annaðhundrað eyjaskeggj-
um mættir á fundarstaö. Þá var
enginn íhaldsræðumaður mættur,
en i stað þeirra hafði borist
skeyti, þar sem sagði að Dialdið
kæmist ekki vegna samgöngu-
erfiðleika. Ákveðið var þó á
staönum að skikka drengina til að
keyra I Þorlákshöfn og taka
Her jólf. Var fundi frestaö til kl. 21
um kvöldið. Baldur Óskarsson
notaði hins vegar tækifærið og
hélt eina ræðu um vandamál
kjördæmisins fyrir fundamenn og
sat fyrir svörum á eftir. Þótti
þetta góð upphitun fyrir fundinn
um kvöldið.
Kappræðufundurinn hófst siðan
um kvöldið og mættu um 130-150
manns á hann. Ræðumenn af
hálfu ÆnAB voru: Baldur
Óskarsson, Björn Bergsson og
Rúnar Ármann Arthúrsson.
Ræðumenn ihaldsins voru þeir
Árni atvinnuvestmannaeyingur
Johnsen, Hreinn Loftsson og Jón
Magnússon.
Fæddist Árni meðúr.
Björn Bergsson tók fyrstur til
máls og vildi byrja á þvi að leið-
rétta þann misskilning dagblaðs-
ins Visis á aldri hans. Hann væri
fæddur 1949 og þvi ekki á fertugs-
aldri eins og „Sandkorn” Visis
haföi sagt. Atvinnuvestmanna-
eyingurinn ætlaði að nota tæki-
færið til að vera fyndinn á heima-
velli og skaut inn i, klukkan hvað
Björnværi fæddur. Björnsvaraði
að bragði að hann hefði ekki verið
fæddur með úr og salurinn skelli-
hló, en Arni brosti vandræðalega.
Rasða Björns fjallaði fyrst og
fremst um eðli kapitaliska hag-
kerfis, um að atvinnurekendur
kynnu ekki að reka fyrirtækin og
vandamál frystihúsanna i Vest-
mannaeyjum.
Fullir kommar
Arni Johnscn talaði næstur.
Undirritaður verður nú aö viður-
kenna það að ekki fannst honum
5.maður álista ihaldsins i Suður-
landskjördæmi rishár ræöumaö-
ur. Ræður hans fjölluðu að mestu
um hvað kommarnir eru vondir
sérstaklega ungkommar, þvi þeir
drykkju sig fulla til að halda upp á
það þegar illa gengi hjá ihaldinu.
Arni fjallaði á vellulegan hátt um
það hvernig vondu kallarnir uppi
á landi hefðu svikið og prettað
Vestmannaeyjinga eftir gosið
með Viðlagasjóði, og stolið af
þeim i þokkabót. Sérstaklega
hefði verið siæmt ástandið á
vinstristjórnarárunum. Vinstri-
stjórnin, sérstaklega kommarnir
i stjórninni hefðu ekkert vilja fyr-
ir eyjaskeggja gera og óskað
þeim bara alls hins versta. Hjálp-
in hefði komið illa og seint. Á
meöan Arni malaði um vonsku
vinstristjórnar, var hann sleginn
út af laginu meö þessu frammi-
kalli frá einum innfæddum, sem
veit liklega betur en Eyjasnobb-
arinn sjálfur, hvað raunverúlega
gerðist: ,,Af hverju hafiö þið þá
ekki kippt þessu öllu i lag”. Arni
gat ekki svarað þvi öðru visi en á
þann hátt að allir stjórnmála-
flokkar ættu sök á ófarnaði inn-
fæddra. (Þeir hafa sennilega
hleyptgosinuafstaðlika. Hvaðer
maðurinn aðgerai framboði fyrir
ihaldið). Arni sagði siðan sögur af
Birni bónda á Króki i Húnavatns-
sýslu.
Rúnar Ármann ræddi um upp-
byggingu herliðsins á Keflavikur-
flugvelli, tviskinnungshátt
ihaldsins i landhelgismálinu og
eðli Nato.
Undirródurs-
starfsemin
Hreinn Loftsson Heimdellingur
úr Reykjavik gerði grein fyrir ut-
an rik is stef nu Sj álf stæöisflo kks ins
og sovéska kommúnistaflokksins.
Hann endurtók jafnframt nokkra
bestu frasa Friðriks Sóphussonar
frá fundinum á Selfossi. Siöan fór
Heimdellingurinn ungi að verja
efnahagsráðstafanir ríkisstjórn-
arinnar. Þar var Hreinn staddur
á vitlausum stað. Hann kallaði
það undirróðursstarfsemi, blekk-
ingar og svikamyllu kommúnista
að fólk tapi einum og hálfum
mánaðarlaunum. Ráðstafanir
voru nauðsynlegar til að tryggja
kaupmátt, óskert laun og fulla
atvinnu söng þessi laganemi, en
fólkið baulaði á hann, þangað til
heyrðist hátt og snjallt úr einu
horninu: „Bittu i (þið vitiö) á þér
helv. þitt”. Hreinn missti málið,
en salurinn rifnaði af hlátri og
klappi.
Baldur óskarsson ræddi um
þann smánarblettsem ihaldiö er i
þessu þjóðfélagi. Hann gerði að
umræöuefni tillögurnar „báknið
burt”, ræddi spillinguna, fjallaði
um islenska atvinnustefnu, stór-
iðjumálin og hermálið. Hann
ræddi einnig um hvernig Þjóð-
viljahúsið var fjármagnað og tap
blaðsins væri greitt. Ihaldsdindl-
ar skildu þaö nefnilega ekki að
enn væri til heiðarlegt fólk sem
værii pólitik af hugsjónaástæöum
og það væri þetta alþýðufólk sem
legði fram fé i blaðið. Það væri
ekki skritið að ihaldsdindklarnir
skildu það ekki, þvi þeir byggja
upp sinn flokk með mútufé og
braskpeningum og væri
Armannsfellshneykslið ágætis-
dæmi um það.
V erkalýðsleiötoginn
Jón
Jón Magnússon taiaði siðastur.
Hannsagðist hafa verið einusinni
verkalýðsleiðtogi. (Hann var
verkstjóri f unglingavinnunni.
(Innsk. Þjóðv.)) Siöan heimtaöi
Jón reikninga Þjóöviljans. Þá
fjallaði hann vitt og breytt um
pólitisk sjálfsmorð, einkum
hvernig þau væru tíðkuö i Afriku.
Hann lauk siðan máli sinu á þvi
að fjalla um, aö þvi er hann taldi
eitthvert stórkostlegasta framlag
fyrr og siðar til islenskra stjórn-
mála, þ.e. báknið burt tillögurn-
ar.
—Þig