Þjóðviljinn - 05.04.1978, Síða 7

Miðvikudagur 5. april 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
JÞetta er hvorki þjófnaður né rán,
heldur „góður buiscess”!
Björn
Bergsson
Vestmannaey jum
Ríkisrekin einkafyrirtæki
A sama tima og menn biðja
rikið um ásjá ef eitthvað bjátar
á s.b. vandræði frystihúsanna
héri Eyjum, er kvarðað yfir þvi
að of stór hluti tekna einstakl-
ingsins renni i rikissjóð. Þessi
tviskinnungsháttur er i sjálfu
sér talandi dæmi um pólitiskt
ástand i landinu. Hitt er svo
annað mál að skattpiningin er
orðin of mikil.
Spurningin um það hvernig á
að bregðast við þessu vanda-
máli þ.e.a.s. hvernig eigi að
létta skattbyrði af almenningi
þannig að um meiri ráðstöfun-
artekjur verði að ræða fyrir þá
sem nú þegar greiða of stóran
hluta tekna sinna til rikissjóðs
— greinir Alþýðubandalagið og
Sjálfstæðismenn i tvær and-
stæðar fylkingar.
S j álf s tæ ði s m enn með
ÓSKERT ATHAFN AFRELSI
EINSTAKLINGSINS til að
græða á náunga sinum, sem
æðsta boðorð, vilja minnka um-
svif rikisins hvað sem það kost-
ar. Lykilorðiðer athafnamaður-
inn.Hann á að yfirtaka „vissa”
þjónustusem rikið hefur nú með
höndum.
Um það er ekkert spurt hvort
slik breyting bæti þjónustuna
við þegnana eða ekki.
Aður en lengra er haldið er
ekki úr vegi að athuga hvernig
þetta er hugsað. Það sem
HAMÖRKUN AGÓÐANS er trú-
arsetning athafnamannsins er
ljóst að hann hugsar um það eitt
að græða sem mest með sem
minnstri fyrirhöfn án tillits til
þess hvort athafnasemi hans sé
i þágu þjóðfélagsins eða ekki.
Hvernig ætlar HIÐ FRJÁLSA
HAGKERFI að tryggja að
hagnaðarhvöt athafnamannsins
beinist inn á brautir sem eru
þjóðfélaginu fyrir bestu.
JO, svo vitnað sé i stefnuyfir-
lýsingu Sjálfstæðisflokksins:
„Til þess að fullnægja hagn-
aðarhvöt sinni verður atvinnu-
rekandinn að inna af hendi eitt-
hvert það starf sem er þýðing-
armikið frá sjónarhóli annara
og fullnægir þeirra þörfum.
Ágóði hans er undir þvi
tvennu kominn, hversu ódýrt
honum tekst að framleiða vöru
sina,og hversu velhonum tekst
að selja hana. Þannig verða það
óskir og þarfir neytendanna
eins og þær koma fram i kaup-
um þeirra á markaðnum sem
ráða úrslitum um það hvað
framleitt skuli”.
Hér er gengið út frá þvi sem
sjálfgefnu að þar með sé
RAUNVERULEGA fullnægt
RAUNVERULEGUM ÞÖRF-
UM einstaklingsins.
Ef maðurinn hefði aðeins
meðfæddar þarfir sé ég litinn
tilgang i öllum þessum auglýs-
ingaáróðrisem dynur á þjóðinni
sýknt og heilagt. Staðreyndin er
sú að maðurinn hefur ekki
aðeins meðfæddar liffræðilegar
þarfir heldur einnig félagslegar
þarfir. Þess vegna er hægt með
linnulausum áróðri að telja fólki
trú um það að það verði að
skreppa til sólarlanda til að
njóta sólarinnar;til þess að öðl-
ast lifshamingjuna þurfir þú að
aka i' bifreið frá FORD.
Það er ekki nóg með að búnar
séu til gerfiþarfir með auglýs-
ingum heldur hafa vissir auð-
hringir komið sér upp einokun-
araðstöðu á markaðnum og
ráða þar með verðlaginu. Fari
siðan fyrirtæki á hausinn,og ætti
þar með að hætta starfsemi
sinni samkv. kokkabókum
íhaldsins,þá er hlaupið til rikis-
stjórnarinnar og hún beðin um
að bjarga málunum i gegnum
bankakerfið. Eða eins og Bjarni
Bragi benti réttilega á i Kast-
ljósi á föstudagskvöldið — þá
höfum við hingað til
ÞJÓÐNÝTT TAPIÐ en ekki
gróðann.
Hámörkun ágóðans þýðir að
auðhringir, kapitalistar og
braskarar hugsa um það eitt að
græða sem mest með sem
minnstri fyrirhöfn. Það skemm-
ir ekki ef hægt er að græða án
þess að leggja nokkuð af mörk-
um sjálfur. Best er auðvitað að
fá lán til þess að stofna fýrir-
tæki, lán til að reka þaðoglán til
aðstanda undirtapinu. M.ö.o.
rikisfyrirgreiðslu til að koma
fyrirtækinu á fót, til þess að
reka það og til þess að halda þvi
gangandi þótt það beri sig ekki
(enda hafa allir peningar sem
inn hafa komið verið settir i
annað en reksturinn sjálfan).
Það sem Sjálfstæðismenn
vilja i stað rikisrekinna fyrir-
tækja eru rikisrekin einkafyrir-
tæki.
Að slikt kerfi bæti þá þjónustu
sem rikið hefur nú með höndum
held ég að enginn trúi. Að slikt
kerfi minnki skattaálögur
þeirra sem þegar greiða of stór-
an hlut tekna sinna i skatt —
væri barnaskapur að halda
fram. Fyrst þyrftu þessir bless-
aðir athafnamenn að greiða
skatt sjálfir.
Það er þvi engin furða þótt
Alþýðubandalagið sé á öndverð-
um meiði við Sjálfstæðisflokk-
inn, þvi Alþýðubandalagið býð-
ur upp á leið til lausnar þessu
vandamali. Alþýðubandalagið
vill endurskipuleggja þá þjón-
ustu sem rikið hefur með hönd-
um i þvi skini að hún verði
markvissari og afkastameiri.
Alþýðubandalagið viðurkennir
fúslega þá staðreynd að rikið
er valdatæki þeirrar stéttar
sem fer með völdin i samfélag-
inu, þess vegna vill Alþýðu-
bandalagið nota rikið i þágu
þeirrar stéttar sem fjölmennust
er þeas verkalýðsstéttarinnar.
Með markvissri notkun þess er
stefnt að þvi að samfélagið
skapi öllum þegnum sinum
jafna aðstöðu til fullnægingar
þarfa sinna.
Alþýðubandalagið vill efla
opinbera þjónustu, gera hana
markvissari og hagkvæmari
svo hægt verði að jafna þann
félagslega mismun sem er til
staðar um leið og það vill efla
framleiðsluatvinnuvegina. Af-
kastamestu fyrirtækin og þýð-
ingarmestu fyrirtæki og stofn-
anir sem sjá um hringrás vöru
og fjármagns eru i ,,hinu frjálsa
hagkerfi” i höndum auðfélaga,
einokunarsamtaka og rikisins.
Alþýðubandalagið, sem stefn-
ir að sósialistisku þjóðskipu-
lagi telur að þessar stofnanir
eigi að vera i höndum al-
menningsvaldsins. Má hugsa
sér þaðskipulag með ýmsu móti
og er fyrirfram aðeins hægt að
greina útlinur þess. Rikið,
sveitarfélöginogsamtök þeirra,
samvinnufélög viðkomandi
starfsmanna, samsteypur fyrr-
greindra aðila svo og ýmiss
konar almannasamtök önnur
munu verða helstu rekstraraðil-
ar sem taka við þvi hlutverki
sem auðmenn og auðfélög nú
gegna. Rikisrekstur einn sam-
an skapar ekki sósialisma. Það
þarf að eiga sér stað eðlisbreyt-
ing á opinberum rekstri frá þvi
sem nú er. Bæði að þvi er varðar
aðferðir við að reka hann og á
tilgangi hans. Hvort tveggja
þarf að koma til, breyting á
hinni pólitisku yfirstjórn og virk
varðstaða starfsmannahópsins i
hverju fyrirtæki um hagsmuni
sina og heildarinnar.
Alþýðubandalagið vill þvi
endurbæta opinbera þjónustu
svo hún geti eytt þeim félags-
lega mun sem þegnar nú búa við
i stað þess að láta auðhringum
og kapitalistum eftir að féflétta
hinn almenna borgara.
En hver er svo hin félagslega
þjónusta sem Sjálfstæðismenn
vilja taka frá rikinu og láta i
klærnar á kapitalistum?
Þau fyrirtæki sem helst hafa
verið nefnd eru Fræðslumynda-
safnið, Ríkisútgáfa námsbóka,
Bókaútgáfa menningarsjóðs,
Ferðaskrifstofa rikisins,
Landsmiðjan, Rikisskip, Sigló-
sild og Rikisprentsmiðjan Gut-
enberg.
Það er jafn nauðsynlegt að
hafa yfir að ráða sérfræðiþekk-
ingu varðandi val og gerð
námsefnis eins og að hafa
siglingafræðikunnáttu við skip-
stjórn. Ef Rikisútgáfa náms-
bóka yrði lögð niður og einkaað-
ilar tækju ALFARIÐ að sér að
sjá um kennslubókaútgáfu yrði
útkoman hörmuleg. Er þá ekki
miðað við annað en ástandið i
útgáfumálum i dag hér á landi.
Ekki yrði hugsað um gæði
námsefnis og hversu hentugt
það væri til sins brúks, heldur
hversu scljanlegt það væri —
enda er það i samræmi við
trúarsetninguna um hámörkun
ágóðans.
Það er hinsvegar ekki ný bóla
að Sjálfstæðismenn vilji taka
vel rekin fyrirtæki úr höndum
hins opinbera og færa þau i
einkaeign.
Ég leifi mér að taka hér dæmi
um áburðarverksmiðjuna. Hún
var eitt þeirra fyrirtækja sem
komið var á laggirnar vegna
Marshallaðstoðar frá Banda-
rikjunum. Sú aðstoð hafði al-
mennt þann tilgang: í fyrsta
lagi aðendurreisa efnahagsli'fið
i Evrópurikjum og auka kaup-
getu þeirra á bandariskum vör-
um og i öðru lagi að stemma
stiguvið útþenslu kommúnista.
Þetta markmið kemur glöggt
fram i leyniskýrslu frá
Washington 23. ágúst 1949. Þar
segir m.a. „Með efnahagsstefnu
okkar gagnvart Islandi höfum
við i' huga að tryggð verði lifs-
kjör sem séu nægjanlega miklu
betri en þjóðin bjó við fyrir
strið, til þess að kommúnistar
geti ekki hagnýtt sér þetta
mál”.
Skilyrðið sem sett var fyrir
stofnun fyrirtækja hér á landi
var að þau væru i einkaeign. Þó
fékkst það i gegn eftir harða
baráttu á Alþingi að stofiiað
skyldi hlutafélag um áburðar-
verksmiðjuna. Var hlutafé 10
milj. þar af átti rikið 6 milj.
Seinna var Framkvæmda-
bankanum heimilað með
LOGUM að selja hlutabréf
rikisins til einstaklinga á
NAFNVERÐI. Þá þegar hafði
uppbygging fyrirtækisins kost-
að yfir 200 miljónir og fyrirtækið
var auðvitað miklu dýrmætara.
Það tókst að hindra að þessi
heimild væri notuð en samþykkt
hennar sýnir hvernig fulltrúar
einkabrasksins á Alþingiætluðu
sér að fara að þvl að komast á ó-
dýran hátt yfir eigur rikisins.
Við skulum taka annað dæmi
t.d. hvernig þeir hugsa sér að
færa prentsmiðjuna Gutenberg
úr rflriseign yfir i einkaeign.
Fyrster prentsmiðjunni breytt i
hlutafélag með t.d. 100 miljóna
hlutafé — miðað við að verð-
mæti verksmiðjunnar sé 1000
miljónir. Hlutabréfin eru síðan
seld hinum valinkunnu fulltrú-
um einkaframtaksins á nafn-
verðiog af þvi þeir eru blankir
fá þeir lán hjá rikisbönkum fyr-
ir þessum 100 miljónum i t.d. 20
ár. Slðan fá þeir flokkasina og
rikisstjórn slnatil að fella geng-
ið þannig að krónan verði eftir
20 ár einn tiundi þess sem hún
var er þeir fengu lánið. Þá er
eignin orðin 8000 miljón kr.
virði. Þeir greiða þvi I raun
svona 30—40 miljónir fyrir 8000
miljóna fyrirtæki.
Þetta er hvorki þjófnaður né
rán heldur „góður buisness”.
Er þó ekki tekið inn i dæmið sá
möguleiki að fyrirtækið græddi
30—40 miljónir kr. með þvi' að
hækka prentunarkostnað rikis-
ins semhefðiekkii annað hús að
venda.
Þetta er það sem Sjálfstæðis-
menn eiga við þegar þeir tala
um báknið burt. Ekki aðeins á
aðláta athafnamanninnfá frelsi
til þess að græða á náunga sin-
um heldur á helst að stela þeim
fyrirtækjum sem nú eru i eigú
rikisins.
Rís fullkomið
fuglasláturhús?
i undirbúningi er að
koma upp fuglasláturhúsi
hérlendis og hefur bygg-
inganefnd undirbúið mál-
ið. Það er nú komið á
framkvæmdastig og hefur
verið ákveðið að gefa f leiri
framleiðendum alifugla-
K ve ns túdentar
Árshátið kvenstúdentafélags íslands,
verður haldin og 50 ára afmælis félags is-
lenskra háskólakvenna minnst, föstudag-
inn 7. april n.k. i Vikingasal Hótels Loft-
leiða.
Hófið hefst kl. 19.30. Aðgöngumiðasala og
borðapantanir i hótelinu fimmtudaginn 6.
april milli kl. 17-19.
Stjórnin
Þetta er pökkunarvél fyrir innmatúralifuglum.
afurða kost á að taka þátt í
félagsskapnum. Bygg-
ingarnefndin hefur boðað
til fundar og umræðna um
þessi áform að Hótel Esju í
Reykjavík laugard. 8. apríl
kl. 13.30.
Kjöt alifugla er nú mjög
eftirsótt vara hérlendis og vegna
siaukinna krafna um vörugæði,
vörumat og heilbrigðisviðhorf er
talin nauðsyn á að fullkomið
alifuglasláturhús leysi af hólmi
litil sláturhús einstaklinga á
Suður- og Vesturlandi sem mörg
hver eru forn orðin og úr sér
gengin.
Stofnaður hefur verið félags-
skapurinn Félag kjúklingabænda
og hefur hann fengið til liðs við sig
félagið Hreiður h.f. sem stofnaö
var árið 1946. Þessir aðilar vilja
vinna að þvi á breiðum grundvelli
að horfið verði að byggingu eins
sláturhúss með félagslegu
framtaki. 1 frétt frá byggingar-
nefndinni segir
„Undirbúningur athafna er þaö
á veg kominn, að fengin er lóð i
Mosfellshreppi, teikningar eru
tilbúnar og leitað hefur verið til-
boða i vélasamstæðu, er getur
afkastað slátrun 500 fugla á
klukkustund, og með ákveðnu
starfsliði má gera markaðshæfa
vöru af þeim á sama tima. Miðað
við þessi afköst þarf annan búnað
samræmdan til kælingar og
hraðfrystingar á staðnum.
A teikningum eru þessi atriði
tekin með ásamt og geymslu-
skilyrðum af öðru tagi og aðstööu
allri fyrir starfsfólk. Ennfremur
skal þess getið, að kerfið er
viðfeðmara. Til viðbótar koma
skipulögð atriði, sem hljóta að
vera og verða þáttur I starfsem-
inni, en þaö eru viðeigandi
farartæki og svo flutningakassar
til þess að sækja fuglana heim til
bændanna og flytja á sláturstað.
Allt er kerfið mótað að
fullkomnustu nútimafyrirmynd-
umerlendum, en að sjálfsögðu
mefNtilliti til þess að þetta
sláturmis er litið miðað við það,
er annars^staðar gerist.
öll meðferð fuglanna, og svo
vörunrtár i allri umferð, er kerfuð
i samræmi við fullkomnustu
heilbrigðis- og hreinlætisráðstaf-
anir, sem á okkar timum er
krafist.”