Þjóðviljinn - 15.04.1978, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 15. aprll 1978
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis
Otgefandi: Ctgáfufélag Þjéftviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiftur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón meö sunnudagsblafti:
Arni Bervtnann. .
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn,
Pálsson
Ritstjórn, afgreiftsla, auglýsingar:
Siöumúla 6, Simi 81333
Prentun: Blaðaprent hf.
Látum
verkin tala
Alþýðuflokkurinn er svolitið undarlegt
fyrirbæri i islenskum stjórnmálum um
þessar mundir. Forystumenn flokksins
segjast hvorki vera til vinstri né hægri i is-
lenskum stjórnmálum, heldur alls staðar
og hvergi. Þeir þykjast hafa samúð með
baráttu verkalýðshreyfingarinnar, en sá
einasti eini Alþýðuflokksmaður, úr fag-
legu verkalýðshreyfingunni, sem á veika
von i þingsæti, Karl Steinar Guðnason i
Keflavik, hikar ekki við að svikjast aftan
að félögum sinum i Verkamannasam-
bandinu á örlagastund og gerast opinber
vargur i véum verkalýðshreyfingarinnar.
Forystumenn Alþýðuflokksins þykjast
sumir hverjir vera andstæðingar heims-
valdastefnu og gegn yfirgangi stórvelda
og auðhringa, en fáir eru ákveðnari tals-
menn bandariskrar hersetu á Islandi eða
ákafari i að hleypa erlendu f jármagni inn i
atvinnulif á Islandi en einmitt þeir.
Forystumenn Alþýðuflokksins þykjast
sumir hverjir vera á móti fjármálaspill-
ingunni i islensku þjóðfélagi, en biðja guð
að varðveita sig, ef nefnt er að setja þurfi
einhver höft, sem máli skipta, á fjárplógs-
starfsemi braskarastéttarinnar. Sjálfir
segjast þeir munu reka stjórnmálastarf-
semi sina hér fyrir erlent fé, þegar stuðn-
ingur innlendra leppa auðhringanna
Volkswagen og Ford hrekkur ekki lengur
til.
Halda menn svo að það skipti einhverj-
um sköpum i islenskum stjórnmálum,
hvort kratarnir bera sigurorð af Fram-
sókn i komandi kosningum eða öfugt? —
Nei, slikt má sannarlega einu gilda. Sér-
hvert atkvæði, sem Alþýðuflokkurinn fær i
kosningunum i vor. felur i sér ótviræða
kröfu um nýja „viðreisnarstjórn”, sam-
stjórn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins.
Hvernig stjórn var siðasta samstjórn
þessara flokka, sú sem hér rikti allan sjö-
unda áratuginn og vel það?
Það var stjórn, sem hóf feril sinn með
þvi, að banna allar verðbætur á laun og
allar launahækkanir um árabil.
Það var stjórnin, sem dró loku frá hurð-
um, og opnaði erlendum auðhringum
greiða leið inn i atvinnulif á íslandi með
smánarsamningunum um álverið i
Straumsvik.
Það var stjórnin, sem gerði landráða-
samninginn við Breta og Vestur-Þjóð-
verja um að fela erlendum dómstól allt
vald til að ákveða, hvort við Islendingar
mættum stækka fiskveiðilandhelgi okkar
út fyrir 12 milur.
Það var stjórnin, sem allan sinn valda-
feril átti i harðvitugum deilum við
verkalýðshreyfinguna, þannig að íslend-
ingar nálguðust heimsmet i verkföllum. Á
árunum 1959—1970 hækkaði kaupmáttur
umsaminna launa hinna lægst launuðu að-
eins um 15% þ.e. um rúmlega 1% á ári, á
sama tima og þjóðartekjur á mann hækk-
uðu um 45%, þrefalt meira. Þannig þjón-
uðu forystumenn Alþýðuflokksins hús-
bændum sinum á annan áratug.
Eitt ljótasta dæmið var þó ráðslag for-
ingja Alþýðuflokksins með málefni aldr-
aðra og öryrkja. öll viðreisnarárin heyrðu
tryggingamálin undir ráðherra Alþýðu-
flokksins.
Þegar „viðreisnarstjórnin” hrökklaðist
frá um mitt ár 1971, og Alþýðuflokkurinn
hafði tapað helming fyrra fylgis, þá stóðu
mál sva að mánaðargreiðslan frá Trygg-
ingastofnun rikisins til tekjulausra gam-
almenna og öryrkja var kr. 4.900.-. Siðan
þá hefur framfærslukostnaður rúmlega
sexfaldast samkvæmt opinberri visitölu,
og samsvarar þetta þvi um 30.000.- krón-
um á mánuði nú!
Þegar ráðherra Alþýðuflokksins yfirgaf
ráðuneyti tryggingamála varð hins vegar
veruleg breyting á, sem aldraðir og ör-
yrkjar búa enn að.
A árum vinstri stjórnarinnar, þegar
Magnús Kjartansson var heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherrar hækkuðu lifeyris-
greiðslur til tekjulitilla gamalmenna og
öryrkja um yfir 100% að raungildi miðað
við framfærsluvisitölu. Að þessu búum
við enn, þvi að sú stjórn sem nú situr hefur
þrátt fyrir allt ekki þorað að skerða var-
anlega eða verulega þessar greiðslur.
Þess vegna fá aldraðir og öryrkjar með
lágar tekjur, þó 73.000.- krónur á mánuði
nú frá Tryggingastofnun rikisins, en ekki
aðeins 30.000.- krónur, eins og foringjar
Alþýðuflokksins töldu hæfa.
Allt þetta er nauðsynlegt að hafa i huga
fyrir þá, sem e.t.v. láta sér detta i hug að
leiðin til að refsa núverandi stjórnarflokk-
um sé sú að kjósa Alþýðuflokkinn.
—k.
Feimnishugtök
Alþýðublaðsins
Enda þótt islenskir sósialistar
hafi ekki haft árangur sem
skyldi i sinni baráttu, er þó eitt
deginum ljósara: Þeim hefur
tekist að koma sliku óorði á
kapitalismann og kapitalista,
auðhyggjuna og auðvaldssegg-
ina, að þessi hugtök þykja hin
mestu skammaryrði sem
borgaralega þenkjandi fólk tek-
ur sér helst ekki i munn, og jafn-
vel kratar eins og ritstjóri
Alþýöublaðsins, sem sendi
klippara kveðju i blaðinu i gær,
eru feimnir við að nota.
Arni Gunnarsson hefur
áhyggjur útaf alhæfingum, en
það er nú einu sinni svo aö hug-
takasmiö hefur einatt verið ráð
manna til þess að átta sig á og
flokka veruleikann niður fyrir
sér svo honum sé hægt að skipta
i rökrétt samhengi og um að
ræða. Og þaö vill svo til að hug-
tökin kapitalismi og kapitalisti
hafa reynst einkar notadrjúg og
skýr i þjóðfélagsumræðu og
munu varla verða ónýt skýr-
greiningartól meðan kapitaliskt
hagkerfi er við lýði, jafnvel þótt
feimnum krötum þyki
„kapitalistakjaftæðið” vera
farið að missa marks og gagns-
laust i umf jöllun um þjóðfélags-
mál.
Annars er það ákaflega um-
hugsunarvert hversvegna menn /A Jypjsji
skammast sin svo fyrir að nota ***
þessi hugtök. Hannes Gisurar-
son þýðir til dæmis bókarheiti
Friedmans: Freedom and
Capitalism á islensku með
orðunum ”Frelsi og framtak”.
1 borgaralegri hagfræði
Disrv.nu di (Jhcrimun (dull'Unité di
Purigi)
skirrast menn ekki við að nota
orðin kapitalisma og kapitalista
þegar verið er að lýsa hagkerf-
um á Vesturlöndum. En i
pólitiskri umræðu eru þetta orð-
in slik skammaryröi aö jafnvel
kratar kveínka sér við að nota
þau, liklega af samúð með
hvorutveggju, hagkerfinu og
kapitalistunum.
gróðans
kapitalisti. Um er að ræða hag-
kerfi sem einkennist af einka-
eign á félagslegum framleiðslu-
tækjum og dreifingu vörufram-
leiðslunnar, af frjálsri
samkeppni og gróðakapphlaupi.
Framleitt er fyrir þá sem geta
borgaö og markaöurinn eða
gróðinn er hvatinn og aflið i
hagkerfinu. Alveldi peninganna
er jafngildi kapitalismans, sé
hann óheftur og hreinn eins og i
kenningunni. Upphleðsla auðs
og valds þess litla hóps sem
þegar er rikur og voldugur er
megineinkennið, og efnahags-
framarir byggjast á vaxandi
ójöfnuöi manna á milli innan
þjóöfélags og rikja á milli á
alþjóðlegan mælikvarða.
Kapitalistinn er þá sá maöur
sem á framleiöslutækin og hefur
arð af vinnu annarra, þeim sem
selja honum vinnuafl sitt, og
notar afraksturinn, gildisauka
vinnunnar, til þess að hlaða upp
eigin auði.
Allt þetta er svo gamal-
kunnugt að jafnvel kratar muna
skólabókarlærdóm af þessu
tagi. Svo er hitt, að . kapitalism-
inn og kapitaiistar hafa tekið á
sig allra skepnu liki i timanna
rás, Þar með er ekki sagt að
góðum hugtökum þurfi að kasta
fyrir róða. Kapitalisminn hefur
lagað sig að réttindakröfum
sterkrar verkalýðshreyfingar
og félagsmálalöggjöf sem hún
hefur barið i gegn. Hann hefur
tamið sér þróaðar og marg-
slungnar aöferöir: Kapitalism-
ens förfinade metoder, segja
þeir sænsku.
Það er lfka talað um hina nýju
stétt: Stjórnendurnar sem stýra
fyrirtækjunum sem launþegar i
umboöi kapitalista, sem standa
ekki sjálfir i puöinu.
Þaö er talaö um rikis-
kapitalisma þar sem rikisvaldið
1 rekur fyrirtæki á svipuöum for-
sendum og kapitalistar, tekur
þátt i hlutafélögum og gerir út
pilsfaldakapitalista rikisvalds-
ins á ýmsan hátt eins og Isiend-
ingum er svo vel kunnugt.
Að vera
pólitískt
rikur eða
fátœkur
t þróuðum iðnaðar- og neyslu-
þjóðfélögum er lika rætt um
hina margvislegu flóru hags-
munasamtaka og félagsmála-
hreyfinga. A vegum slikra sam-
taka, eins og t.d. samvinnu-
hreyfingar, er margvislegur
fyrirtækjarekstur og i samtaka-
mættinum er falið margvislegt
efnahagslegt og pólitiskt vald.
Enda þótt aö þeir einstakling-
ar sem fara með efnahagslegt
og pólitiskt vald i nafni slikra
samtaka geti verið drottnarar
innávið, er mér mjög til efs að
þeir hafi mikla möguleika til
skattsvika.
Hinir eiginlegu skattsvikarar
i okkar þjóöfélagi eru þeir sem
stunda atvinnurekstur af ein-
hverju tagi, Þeir geta notað sér
skattalagagötin, en aörir ekki,
nema i óverulegum mæli einsog
t.d. iðnaðarmenn, sem selja
sina vinnu til hinna og þessarra.
Aö kapitalistar séu i öllum
flokkum er að sjálfsögöu rétt.
Kinnroðalaust eru þeir menn
sem hafa arð af annarra vinnu
og tilheyra Alþýðubandalaginu
kallaðir kapitalistar. Annað er
ekki hægt að kalla þá,hvort sem
okkur likar betur eða verr. Þeir
þurfa ekki að vera verri flokks-
félagar fyrir þvi. Alþýðubanda-
lagið stefnir ekki að þvi að kippa
fótunum undan kaupmanninum
á horninu, vörubifreiðaeigand-
anum, smábátaeigandanum eöa
verkstæöiseigandanum sem
hefur einn til tvo i vinnu. Séu
einhverjir stórkapitalistar i
Alþýðubandalaginu hlýtur
draumur þeirra aö vera að sá
dagur renni upp að þeir geti lagt
sjálfa sig niður og afhent fólkinu
fyrirtæki sin.
Hitt er svo rétt athugað hjá
Arna Gunnarssyni að þeir_sem
i forystu eru fyrir hagsmuna-
félaga- og fyrirtækjasamtök-
um eru pólitiskt rikari en
almenningur gengur og gerist,
og talsverð hætta á að þeir mis-
noti aðstöðu sina. Þar er spurn-
ingin um það, aö hve miklu leyti
þeir eru undir virku lýðræðis-
legu eftirliti félaganna sjálfra.
Pólitisk fátækt er svo annaö
, hugtak sem ástæða væri til þess
að ræða siðar og er ef til vill æ
meir einkennandi fyrir alþýöu
manna á þvi stigi kapitalismans
er vér nú stöndum á.
—ekh.
I
■
B
■
I
- ■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
I
■
I
■
I
■
i
■
i
■
i
Nú er I rauninni sáraeinfalt að
verða sammála um hvað felst I
orðunum kapitalismi og