Þjóðviljinn - 16.04.1978, Side 14

14 SIÐA — ÞJ6ÐVILJINN Sunnudagur 16. apríl 1978
stórbúskap hafa aukið
atvinnuleysið, gert þá fátæku
allslausa, flýtt fyrir þvi aö borgir
landanna breyttust i risavaxin
fátækrahverfi og i ýmsum
löndum hafa framfarirnar
beinlinis leitt til aukins hungurs.
Ágóði af aukinni uppskeru
hefur farið til meiriháttar land-
eiganda og fjármagnseigenda,
sem eiga mestan hluta landsins
og geta uppfyllt kröfurnar um
hagkvæmni i rekstri, þær kröfur
sem i mörgum tilvikum eru for-
sendur fyrir þvi að iðnriki veiti
þróunaraðstoð.
Lúxusneysla
Aukin uppskera hefur farið til
munaðarneyslu i iðnrikjunum eða
til þess að stórauka framleiðslu á
kjöti, sem hinir fátæku ibúar
þróunarlandanna hafa ekki efni á
að kaupa.
Verð _ á jarðnæöi fer vaxandi,
stórauðvaldið yfirtekur landið,
alþjóðlegir matvælahringir
einoka verslun með matvæli,
rækta fyrst og fremst það sem
hægt er að selja i iðnrikj-
um með háan kaupmátt. Þeir
flytja heim ábatann af ódýru
vinnuafli i þróunarlöndum, kippa
með óheilbrigöri samkeppni og
pólitiskum bolabrögöum fótum
undan smábændum þróunar-
landanna. Þeir búa til ööru hvoru
skort á mörkuöum iðnrikjanna,
flytja matvæli frá hungursvæðum
til riku landanna, eyöileggja mat-
væli sem ekki er hægt að selja
þar. Þegar þessir matvæla-
krappari kjör en fyrir tíu
árum.
Allsstaðar i löndum hins frjálsa
markaðskerfis gerist það, að
eignarréttur safnast á færri
hendur og matvæli og verslun
með þau verður að stórgróöa-
fyrirtæki i heimi hungurs og
ofgnóttar. „Færri og færri menn
ráða æ stærri hluta landbúnaöar-
framleiðslunnar. Ræktað land
er i æ rikara mæli að færast
á hendur einokunarhringa i Ind-
landi, Banglades, Mexico,
Kolumbiu á Filippseyjum - i
reynd i öllum löndum þar sem
opinberir aðilar reyna að fylgja
eftir þróun til „nútimabúskapar”
sem byggir á stórrekstri”.
Svo segir i bók sem hér er til
umræðu, „Food first” eftir
Francis Moore Lappé og Joseph
Collins.
Skorturinn er
þjódsaga
Ein helsta kenning þessarar
athyglisverðu bókar er sú, að
skorturinn á matvælum sé þjóö-
saga og þvi sé það ekki nauðsyn
að auka matvælaframleiðsluna
hvað sem það kostar.
Höfundarnir telja, að einhliða
krafa um meiri framleiðslu hafi
beinlinis leitt til eymdar. Þetta á
ekki hvað sist við um Grænu
byltinguna sem svo var nefnd.
Græna byltingin er aöferð til að
auka afköst landsins. En hún
krefst mikils tilbúins áburðar og
skapa afurðir og ágóða sem fóru
aftur til riku landanna.
Þriðjungur af allri
kornframleiöslu heims og a.m.k.
fjórðungur af fiskaflanum fer til
þess að framleiða kjöt. Þeir sem
áöur voru þegar vel settir með
matvæli hafa getað aukið kjöt-
neyslu sina að miklu mun.
Bruðl með mat hefur aukist og
gróði f jármagneigendanna
sömuleiðis. 70% af sveitafólki i
þeim þróunarlöndum sem ekki
eru sósialisk búa nú við þrengri
kjör en fyrir tiu árum.
Samkvæmt heimildum frá ILO,
Alþjóða vinnumálastofnuninni
hefur aukin fátækt ekki
verið samferða minnkandi korn-
framleiðslu - þvert á móti: korn-
framleiðsla á hvert mannsbarn i
viðkomandi Iöndum hefur aukist.
Það sem gerst hefur er það að
matvælin eru flutt úr landi að
ágóðinn fer i vasa þeirra
efnuðustu.^
Þetta er eitt höfuðþemað i
bók þeirra Lappé og Collins. Ef
menn reyna einhliða að meta
baráttu gegn fátækt og hungri i
ljósi framleiðslumagns i hverju
landi, þá lenda menn i völundar-
húsi þjóðsagna og hræsni -
þeirrar hræsni sem einmitt ein-
kennir þróunaraðstoð margra
iðnrikja. Undir merkjum
þróunaraðstoðar þróast ný form
arðráns.
Stórrekstur og
hagræðing
Tökum til dæmis hina umfangs-^
að oft sé þvi einmitt öfugt
fariö. Annað leggja þeir mikla
áherslu á: Það er ekki með góöu
móti hægt að flytja út til þróunar-
landanna það form hagræðingar
sem útbreiddast er - vélar sem
spara vinnuafl. Vegna þess að
vélvæöingin getur þvi aðeins haft
jákvæð áhrif fyrir samfélagið i
heild ef að hún útrýmir óþörfu
striti um leið og raunveruleg
bylting á efnahagskerfinu öllu
getur. tryggt þeim vinnu i öðrum
greinum sem vélarnar leysa af
hólmi. Og þetta gerist ekki i
fátæku löndunum. Það er i meira
lagi vafasamt að það gerist
lengur hjá okkur i hinum rikari
hluta heims. 1 þróunarlöndunum
geta nýjar vélar einatt framleitt
fátækt.
Sjálfstjórn og
kinversk þorp
Lappé og Collins reyna aö
svara þeirri spurningu, hvernig
unnt sé að brjóta hið vanhelga
bandalag milli stórlandaeigenda i
þróunarlöndunum og fjár-
magnseigenda i iðnrikjunum.
Þeir segja sem svo, að
nauðsynleg forsenda sé meðvituð
stefna sem tryggi, að hinir fátæku
bændur i þróunarlöndunum geti
sjálfir byggt upp eigið fram-
leiðslukerfi, sem byggi á þeirra
eigin forsendum, á þeirra eigin
brýnustu þörfum. Þeir segja að
ekki muni nást árangur nema að
þessir bændur taki ákvarðamrnar
sjálfir, þeir verði að byggja á
sjálfstrausti og lýðræði á
staö getur byggt upp á. Höfund-
arnir benda á það, að
meira en 40% ibúa þróunar-
landanna hafa frelsaö sig undan
hungri með eigin frumkvæði og
þeir minna m.a. á fordæmi
Frelimo i Mozambique sem
nýlegt dæmi um að tiðindi I þessa
veru gerist.
Afhjúpum auðvaldið
A Vesturlöndum telja þeir
brýnt verkefni að afhjúpa þá
staðreynd, að mikill hluti
þróunaraðstoðar er aðeins
maskina sem þjónar heims-
auðvaldinu, að t.d. stefna
Alþjóöabankans felur fyrst og
fremst i sér stuðning við
stórrekstur, sem er skaðlegur
þorra manna og barnslegt traust
á að vestrænt þróunarmynstur sé
hin algilda fyrirmynd.
Hjálp okkar á að vera I þvi
fólgin að styðja þróunarlönd til
aukins sjálfstæðis. Og eigum við
að færast nær þvl markmiði að
draga úr spennu milli rikja,
verðum að komast undan þvi arö-
ránskerfi sem rikir i okkar eigin
heimi.
Vafalaust munu margir telja,
að _þeir Lappé og Collins séu
um margt of bláeygir og
óraunsæir hugsjónamenn. En
margt i úttekt þeirra sýnir á
einkar rökvisan hátt hve skaðleg
hagvaxtar- og arðsemishyggja
Vesturlanda hefur reynst fyrir
framvindu mála i þróunar-
löndum.
( Byggt á DN)

af erlendum vettvangi
Hinir ríku éta meira kjöt —
þeir snauðu herða sultarólina
Er matvælaskorturinn
þjóðsaga ein? Hafa ein-
hliða kröf ur um meiri mat-
vælaf ramleiðslu í þróunar-
löndum leitt til vaxandi
eymdar? Allavega vitum
við, að bruðl hinna ríku
með mat hefur aukist - og
að 70% af sveitafólki í
þeim löndum þriðja
heimsins sem ekki eru
sósíalísk búa nú við
annarrar fjárfestingar sem smá-
bændur hafa ekki ráö á.
Græna byltingin hefur komið
sér best fyrir þá sem best voru
staddir fyrir - og þá um leið
hrakið verulegan fjölda smá-
bænda frá landi sinu og fjölgað að
sama skapi atvinnulitlum
öreigum. Hið sama hefur yfirleitt
allsstaðar gerst i þróunarlöndum
þar sem leitast hefur veriö við að
taka upp nýtiskulega búskapar-
hætti að vestrænni fyrirmynd.
Vélvæðingin og kröfurnar um
hringar hafa komið sér vel fyrir
i einhverju þróunarlandi einbeita
þeir framleiöslukerfi sinu, sem
krefst mikils fjármagns en litils
vinnuafls, svo til eingöngu að
framleiðslu til útflutnings.
Olia og kjöt
Arið 1973 fór tveir þriöju hlutar
af hrisgr jónauppskerunni i
Kolumbiu til að framleiöa matar-
olíu eöa til dýrafóðurs.
Alþjóðlegir hringir notuðu
kolumbiskt land og vinnuafl til að
miklu aöstoð viö hagræðingu. I
reynd er hér einatt um þaö að
ræða, að fjármagnseigendum er
hjálpað til að komast yfir jarðir
smábænda og minnka atvinnu-
möguleika i sveitum. Af sjálfu
leiðir, að það eru ekki hinir land-
lausu og atvinnulausu sem fá I
sinn hlut þá aukningu fram-
leiðslunnar sem þessar ráð-
stafanir geta siöar leitt til.
Stærri bú með fleiri vélum skila
ekki endilega meiri uppskeru á
hvern hektara en smábú-
in. Þeir Lappé og Collins telja.
hverjum stað sem og á þeim
hefðum sem til hafa orðiö á
hverju svæði.
Þeir Lappé og Collins vilja helst
tinna sér fyrirmynd i skipu-
lagningu hins kinverska þorps.
Grundvöllurinn sé samstarf og
það sjálfstraust sem sjálfsstjórn
á hverjum stað styrkir. Jafnvel I
fátækustu löndum framleiða
flestir verkamenn meira en sem
svarar neyslu þeirra. Séu þeir
ekki rændir viröisaukanum af
starfi sinu er þar að finna fjár-
magn sem sjálfsstjórn á hverjum