Þjóðviljinn - 18.05.1978, Blaðsíða 12

Þjóðviljinn - 18.05.1978, Blaðsíða 12
12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 18. mal 1978 islenska fiskvinnslu- þjóðfélagið fiskimá1 Þott margvislegarástæður geti veriö ákvarðandium góða eðalé- lega afkomu fiskvinnslufyrirtæk- is, þá verða samt sem áður gæði hráefnis og nýting þess einna þyngstar á metaskálunum. Þetta eru engin ný sannindi þd erfið- lega hafi gengið til þessa hér á landi að gera þetta sjónarmið gildandi án undantekninga i fisk- veiðum og vinnslu okkar. t umræðum i fjölmiðlum nd á þess- um vetri um rekstrartap islenskra hraðfrystihúsa á árinu 1977 sem talið var að hefði numið 1,5 miljarði króna, þá hefur það hvergi komið fram að nokkur markviss rannsókn hafi verið gerð útaf þessu. Þó er þaö opin- bert að ýms hraðfrystihús sýndu góða og sæmilega afkomu á árinu 1977. Þá eru uppi sögusagnir um að einstök frystihús hafi sýnt svo slæma afkomu eftir árið 1977, að þó öll vinnulaun hefðu verið gefin viðkomandi fyrirtæki, þá sé spurning hvort þaö hefði nægt til að jafna haliareksturinn. Hvort sem þessi rekstrar-mis- munur frystihúsanna er eitthvað ýktur eða ekki, það er ekki aðal- atriði þessa máls, heldur hitt, að alltof mikill mismunur er á upp- gefinni afkomu hraðfrystihúsa á s.l.ári. Þannig að full ástæða var til að skipa nefnd fagmanna i fiskvinnslu til að fara ofan i málið og finna hinar raunverulegu orsakir sem voru mestákvaröandi fyrir slæma afkomu sumra hrað- frystihúsa, þegar önnur höföu sæmilega afkomu. Þetta varekki gert heldur var gengi fslenskrar krónu ladikað og verðlagsuppbót á laun skert. Ef menn halda að þetta bjargi þeim fyrirtækjum i frystiiðnaði sem versta afkomu sýndu eða gáfu upp á s.l. ári,þá er það mikill misskilningur. Þó takmörk séu fyrir þvi hvaö vinnulaun megi vera há viö fram- leiðslu á vöru sem seld er á heimsmarkaði, þá liggur vandi islenskrar fiskframleiðslu ekki þar, á meðan vinnulaun hér i fisk- iðnaði eru langt fyrir neðan vinnulaun sem greidd eru I nágrannalömdum okkar fyrir sömu ströf. En þannig er þetta I Færeyjum, Danmörkuog Noregi, en þessi lönd selja öll á sömu fisk- mörkuðum ogvið.Þá greiöa þessi lönd einnig hærra hráefnisverð fýrir sinn vinnslufisk, svo þar er ekki að finna orsakir erfiðleik- anna sem koma upp á yfirborðið i islenskum fiskiðnaði á hverju ári, svo að segja án undantekn- ingar. Ég hef margoft undirstrikað það hér i þessum þáttum, aö grundvöllur útgeröar og fisk- vinnslu frá hendi stjórnvalda verði að vera þannig gerður á öll- um timum, aö heilbrigður rekstur geti borið sig. Að vel rekin fyrir- tæki í fiskiðnaöi geti staðið undir nauðsynlegu viðhaldi og byggt sig upp. Frá hendi rfkisvaldsins hef- ur þessari frumskyldu verið þannig fullnægt að undanfórnu, að framleiðslan verður nú að greiða þrefalda vexti af banka- lánum miðað við keppinautana, tvöfalt til þrefalt rafmagnsverð/ háa tolla til rikisins af nauðsyn- legum vinnsluvélum, þar sem keppinautar aðeins greiða sýnd- artolla eða enga. Þá má i þessu sambandi benffa á lögverndaða hækkun flutningsgjalda um 20% á sama tima og skert hafa verið umsamin laun þeirra sem í fisk- vinnslunni vinna. Astæðurnar fyrir þvi, að vel rekin fyrirtæki geta staðið undir þessari opin- beru veröbólgustefnu eru tvær, lægra kaupgjald og lægra hráefnisverð en keppinautarnir á mörkuðunum þurfa að greiða. En vikjum nú aftur að upphafi þessamáls, opinberum taprekstri hraðfrystiiðnaðarins á s.l. ári, þrátt fyrir það aö ýms fyrirtæki sýndu góða eða sæmilega afkomu. Hér er ekki nægjanlegt að vera með tilgátur um orsakir fyrir taprekstri; það verður að fá réttar niðurstöður sem byggðar eru á faglegri rannsókn á rekstri viðkomandi tapfyrirtækja. A ann- an hátt er h'til von til að þau verði endurreist til sæmilegrar afkomu, en það er einmitt það sem þarf meö og verður að gera, sé þeirra þörf frá atvinnulegu bæta, þvi 5% mismunur á nýtingu hráefnis getur einn útaf fyrir sig vaídiðþvi hvort fyrirtæki errekið með tapi eða gróða f frystiiðnaði. Ef tvö frystihús vinna hvort fyrir sig úr 5000 tonnum af þorski og annaö nær 40% nýtingu en hitt 35% (i samskonar vinnslu), þá verður mismunur á nýtingu 250 tonn af flökum. Við skulum nú bara reikna að öll þessi 250 tonn séu unnin í blokk og að blokkar- verð sé 105 cent pundið, eða sem næst 534.00 kr. fyrir kg. En reiknað á þennan hátt verður mismunurinn i krónum 133 miljónir og 500 þús. A þessu geta menn séð að i rekstri frystihúsa er nýting hráefnisins það sem skiptir meginmáli, en ekki hitt hvort hægt er að komast hjá þvi aö greiða starfsfólkinu noldcrum krónum minna fyrir unna klukku- stund. sagði rekstrarstjórinn hjá Findus. „Velgengni svona fyrir- tækis byggist að stórum hluta á velþjálfuðu ánægðu starfsfólki”, bætti hannvið. Það væri betur að þetta sjónarmið væri á hverjum tima gildandi hjá forráðamönn- um islenskra fiskiðnaðarfyrir- tækja og rikisvaldinu. Með markvissri stjórn- un fiskveiða þarf að leggja undirstöðuna að góðum vinnslufiski. Og stjórnendur Findusiðjuvers- ins vissu lika að úrvals vinnslu- fiskur var undirstaða góðrar nýt- ingar i vinnslu. Þessvegna voru þær reglur gildandiþar, fyrir átta árum, að enginn af togurum þeirra mátti vera lengur i veiði- ferð en átta daga. Annars var daglegur afli hvers skips á mið- unum skráður niður i iðjuverinu og rekstrarstjórinn hafði vald til þess að kalla togara til hafnar hvenær sem vará þessa átta daga veiðiti'mabili. Hér var um að ræða fullkomna stjórnun fiskveiðanna i þágu góðs hráefnis sem gaf hámarks nýtingu í vinnslu. A þessum átta árum sem liðin eru frá heimsókn minni i Findus- iðjuverið i Hammerfest, þá hafa orðið miklar framfarir i meðferð á fiski á Islandi bæði um borð i togurum á miðunum, sem flestir eru farnir að isa fiskinn i kassa um borð, og einshjá flestum fisk- vinnslufyrirtækjum i landi. En þó er meðferð á vinnslufiski ,hér ennþá ábótavant og veiöiferðir. Skuttogarinn Sléttbakur frá Akureyri. (Ljósm. Ingólfur Kristmundsson). sjónarmiöi séð, á viökomandi svæði. Þaðkom fram i ummælum málsmetandi manns I frystiiðn- aðinum ekki alls fyrir löngu, að talsverður munur væri á nýtingu hráefnis hjá hinum ýmsu frysti- húsum. Nefndi hann i þvi sam- bandi að vestfirðingar stæöu framarlega i nýtingu og sagði hann i þvi sambandi aö þar sem vestfirðingar væru með 40% þá væru til hús hér á Suðurlandi sem færu allt niður i 35% nýtingu hráefnis. Sé þetta rétt þá þarf hér úr að Þegar ég heimsótti hið mikla hraðfrystihús sem Findus starf- rækir i Hammerfest i Norð- ur-Noregi fyrir átta árum, og fékk að skyggnast inn i rekstur þessa mikla fyrirtækis, þá var mér fljótlega bent á, að það sem skipti meginmáli i rekstrinuj væri góð nýting hráefnisins oj ekki kæmu kvartanir á unna frá fyrirtækinu. „En til þess að hægt sé að ná þessum markmið- um þá verður að launa starfefólk- iö þaö vel, aö það sé ekki óánægt með sitt hlutskipti I vinnunni”, togara sérstaklega hér sunnan- lands of langar, sem kemur_niður á hráefnisgæðum og rýrir verð- gildi. Þá er nýting sumra hraðfrysti- húsa hér ekki nógu góð, og þarf að bætast. Þetta verður að nokkru rakiö til gallaðs hráefnis, en lika til vöntunar á vélum þegar t.d. millifiskur er flakaður i vélum sem ekki eru færar um að ná hámarksnýtingu þessa stærðar- flokks. Þaö er á þessu sviöi sem rikisvaldið þarf að veita stuðning sinn til þess að komiö verði á umbótum, þvf hér er um mikil verðmæti að ræða sem miklu ráða, ekki einungis um afkomu fyrirtækja,heldur lika gjaldeyris- öflun rikisins. Nauðsyn ber til að rekstrar- grundvöllur fiskiönaðarfyrir- tækja sem framleiða fyrir heims- markað og afla meginhluta þess gjaldeyris sem þjóðin fær, sé ekki lakari heldur en þeirra erlendu fyrirtækja sem við okkur keH)a þar. Hvað viðvikur vinnulaunum þá þarf ekki um það að deila, þvi það liggur ljóst fyrir; vinnulaun islensku fyrirtækjanna eru mikið .lægri heldur en þeirra erlendu. Hinsvegar er það jafnmikil stað- reynd, að frá hendi rikisvalds, verslunar og flutninga, þá er hlut- ur islensku fiskiðnaðarfyrirtækj- anna mikið lakari, heldur en þeirra erlendu. Það er þarna sem breyting þarf að verða á, en sú breytingkostar hörð átök, þvi hún er krafa um breytta efnahags- stefnu á Islandi. Ég er enganveginn viss um þegar á allt er litið, að lægra kaupgjald islenskra fiskiðnaðar- fyrirtækja heldur en erlendra keppinauta þeirra hafi orðið islensku fyrirtækjunum til góðs i timans rás, ogkemur þá margt til athugunar í þvi sambandi, sem of langt yrði upp að telja hér. Þó vil égbenda á nokkur atriði sem eru veigamest. 1 fyrsta lagi: Hefði hlutur fisk- iðnaðarfólksins i framleiðslunni - verið stærri á undanförnum ár- um, þá fer ekki hjá þvi,að mögu- leikar annarra sem skattleggja framleiðsluna, en hafa minni rétt til þess, þeir hefðu verið skertir. í öðru lagi: Þá er það ekki bara mitt álit, heldur lika álit rekstrar- sérfræðinga i stórum erlendum fiskiðjuverum, að það geti verið jafn skaðlegt fyrir viðkomandi fyrirtæki að greiða of lágt kaup- gjald eins og of hátt. Einn þessara sérfræðinga sagði við mig: Sé kaupið lægra en keppinauturinn greiðir, þá er allt eins liklegt að það komi ekki fram i rekstrarhagnaði; hitt er liklegra að slikt leiði til óhagkvæmari vinnuhagræðingar og ónógrar iðnvæðingar viðkomandi fyrir- tækis, en slfkt leiðir til ófarnaðar. íþriðjalagi:Þáheld ég að um- mæli rekstrarstjórans hjá Findusfyrirtækinu, sem ég sagði frá framar hér i þættinum,hafi við mikil sannindi að styðjast. En hann sagði og átti þá að sjálf- sögöu við Findusiöjuveriö: „Velgengni svona fyrirtækis byggist að stórum hluta á velþjálfuðu ánægðu starfsfólki”. Enégvil bæta þvi viö sem minni sannfæringu, að forráðamenn fyrirtækjaog rikisvalds sem dcki skilja mikilvægi þess sem i fram- angreindum orðum felst, þeir eiga mikið ólært i hagkvæmum rekstri. Velferðarþjóðfélagið á íslandi. Á siðustu áratugum hefur islenskri tungu bæst nýtt orö sem mikið hefur verið hampað, sérstaklega i umræðum stjórn- málaflokka. Þetta er orðið „velferöarþjóöfélag”. Ég vii engan veginndraga úr þvi, að hér á Islandi hafa orðið stórstigar framfarir i efnahags- og félags- málum á þeim áratugum sem

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.