Þjóðviljinn - 24.06.1978, Side 7

Laugardagur 24. júní 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Sósíalisk fræöikenning byggist á heimsskoöun
efnishyggju, rannsókn þjóðfélagsveruleikans og
reynslu verkalýösbaráttunnar. Hún er ekki safn
af „formúlum” heldur niöurstööur reynslu,
leiðsögn í starfi.
Runólfur
Björnsson
Hugmyndafræði
og veruleiki
Gisli Gunnarsson sagnfræö-
ingur 1 Lundi segir i grein sinni
„Skilgreining á hugtaki” i ÞjóB-
viljanum 26. april aö „erfitt sé
aö s já nákvæmlega” hvaö ég sé
að fara i grein minni um Stalin-
ismann I Þjóöviljanum 29.
mars, þar sem ég gagnrýndi allt
of viBtæka merkingu þess hug-
taks sem sumir væru farnir aB
tiBka.
Mér kom þaB dálitiB á óvart
aBnokkur skyldi vera I vafa um
hvaB ég fór. Ég reyndi aB orBa
hugsanir minar eins ljóst og
skilmerkilega og mér var unnt
einsogéggerijafnaneftir bestu
getu. Mér hefur vist mistekist
þaöaö þessu sinni og þá ér mitt
aö bæta úr þvi.
G.G. er mér sammála um aö
hvorki kjarnafjölskylda né hús-
bóndavald veröi meB nokkrum
sanni kennt viö Stalin og aö
oröaleppurinn „stalinsk mann-
gerö” sé goösögnein, ég vildi nú
heldur segja hleypidómur. En
GIsli er samt sem áöur ekki
sáttur viö skilgreiningu mina á
hugtakinu og kemur meö aöra
vlötækari.
Éggæti mæta vel fellt mig viö
nýja og viötækari merkingu
þessa hugtaks, ef menn telja sig
þurfa á henni aö halda til aö tjá
sig svo fremi vit sé i, þaö er aö
þaðgeriumræöuefniöljósara en
leiöi menn ekki á villigötur eöa
geri oröin merkingarlaus.
Þaö viröist mér skilgreining
Gisla gera, en hún er á þessa
leiö:
„Viö þessa „skirn” eöa end-
urskirn á austantjáldsrlkjum
(þ.e. aö kenna þau viö stalfn-
isma R.B) eru sósialistar ein-
faldlega aö setja greinileg mörk
milli hugmyndafræöi sinnar og
ýmislegs 1 viökomandi rikjum
sem þeim fellur ekki viö. Helstu
einkenni stalinismans veröa þá
hugmyndalegur einstefnuakst-
ur, skortur á lýöréttindum og
lýöræöi, einsflokkskerfi, ihalds-
semi i menningarmálum o.fl.”
Undirstrikaö af G.G.)
Ég fæ ekki séð aö þessi skil-
greining G.G. á stalinisma sé
nokkuru skýrari eöa afmark-
aöri en skilgreining Steinunnar
Jóhannesdótturogfleiri, sem ég
tók dæmi af I fyrri grein minni i
Þjóöviljanum 29. mars. Allt sem
Gisli telur hér upp eru of algeng
fyrirbæri i sögu og samtiö til
þessaöunnt sé aökenna þauviö
einn mann eöa eitttimabil. Skil-
greining Gisla stuölar þvi sist aö
skilningi á hugtakinu stalínism-
i, heldur gerir þaö óljósara og
leiöir menn á villigötur.
Fólk skoöar ekki almennt
pólitisk og söguleg fyrirbæri I
jafn fræðilegu ljósi og viö GIsli
þykjumst gera. Ef viö nú I-
myndum okkur aö fólk taki
mark á okkur sem leiötogum I
fræöilegum málum og viö segj-
um þvi aö einstefnuakstur i póli-
tik, skortur lýöréttinda og i-
haldssemi f menningarmálum
heiti stalinismi, hlýtur þaö aö á-
lykta aö stalinismi hafi rikt I
Þýskalandi undir nasistastjórn-
inni og á Itallu á dögum Mússól-
Inis og sé enn rikjandi viösvegar
um heim, t.d. I Chile, Argentinu,
Brasiliu o.s.frv., o.s.frv. 1 öllum
þingræöislöndum (lýöræöislönd-
um) Vesturlanda var tlðkaöur
pólitiskur einstefnuakstur og
lýöréttindaskeröingar á ófriðar-
árunum.Eigum viöaökalla þaö
stalinisma? Jafnvel i „móöur-
landi lýöræöisins”, á Bretlandi,
var sýndarlýöræöi þingkosn-
inga afnumiö um skeiö og lýö-
réttindi skert hvar sem breskt
hervald náði til, sbr. útgáfu-
bann, Þjóöviljans hér og fanga-
búöavist ritstjóra hans. Ein-
kennin sem Gisli talar um eru
aöeins þær myndir sem pólitisk
barátta, hver sem hún er, tekur
á sig viö viss skilyröi, hefur
jafnan gert og mun gera og sé
ég ekki vitglóru i aö kalla þær
einu nafni stalinisma.
Gisla þykir „hvimleitt” aö
„persónugera hugmyndafræöi
ogákveönagerörikisvalds”. Ég
býst þó viö aö viö séum sam-
mála um aö erfitt sé að komast
af án sllkra persónugervinga og
jafnframt aö þá kröfu veröi aö
gera aö vit sé i þeim.
Ég vona að Gisli og aörir þurfi
ekki aö velkjast lengur I vafa
um hvaö ég ,,er aö fara” i and-
stööu minni gegn hinni glæfra-
legu útvikkun stalinisma-hug-
taks.
Ég geri ráö fyrir aö hvorugur
okkar Gisla skilgreini þjóöfélag
og riki eftir yfirboröi stjórnkerf-
isoglaga. Þaö værisama viilan
og auövaldsmáltölin gera sig
visvitandi sek um þegar þau
skipta heiminum í lýöræöisriki
og einræöisriki, jafnvel þó viö
þá skiptingu hljoti ýmis riki sem
búa viö herforingjaeinræöi aö
teljast til lýöræöisrikja vegna
þess aö þau eru pólitiskt viö-
hengi auðvaldsstórveldanna og
haldiö uppi af þeim. Viö sem
teljum okkur marxista hljotum
aö skilgreina þjóöfélag og riki
eftir stéttareöli þess. Okkur er
ljóst aö ríki kapitalista er tii
þess aö vernda eignarrétt
þeirra og yfirdrottnun en riki
sósfalista er stofnaö til þess aö
afnema hvorutveggja og þurrk-
ar stétt kapitalista út.
Hjá Gisla gægist fram viss af-
staöa til sósialiskrar hug-
myndafræöi sem hann gerir þó
eWci ljósa grein fyrir. En skilji
ég hann rétt, erum viö á önd-
veröum meiö um þá afstööu.
Hann segir aö ég rugli saman
„þeirri hugmyndafræöilegu
kenningu sem nefnist sósialismi
og ástandi i' löndum sem sumir
kalla sósallsk”. Og á öörum staö
lýsir hann þessum ruglingi svo
aö „ákveöin einkenni verulcik-
ans veröa miliiliöalaust og vél-
rænt aö hugmyndafræöi.”
Það er slæmt aö Gfsli gerir
ekki nánari grein fyrir „þeirri
hugmyndafræöilegu kenningu
sem nefnist sósialismi”, sem
auösjáanlega er i litlum tengsl-
um viö veruleikann. Ég játa aö
ég þekki hana ekki, en Gfsli ger-
ir þaö fyrst hann stillir henni
gegn „ástandi i löndum sem
sumir kalla sósialisk.”
Ég játa þaö afdráttarlaust aö
ég „rugla saman”, þó meö öör-
um hætti sé en G.G. vill vera
láta, „ákveðnum einkennum
veruleikans og sósialiskri hug-
myndafræði og þarf tæplega aö
koma á óvart.” Ég þekki ekki
þessi skörpu skil milli hug-
myndafræöilegs sósialisma og
veruleikans. Ég veit ekki betur
en aö frumherjar marxismans
hafi komist aö niöurstööum sfn-
um meörannsókn á „ákveönum
einkennum veruleikans”, aö
vfsuekki „milliliöalaust og vél-
rænt”, heldur meö fræöilegri úr-
vinnslu. Sósialisk fræöikenning
byggist ekki á ööru en heims-
skoöun efnishyggju, rannsókn
þjóöfélagsveruleikans og
reynslu verkalýösbaráttunnar.
Og hún er ekki safn af „formúl-
um” um hvaö gera skal, heldur
niöurstööur reynslu og þvi fyrst
og fremst leiðsögn I starfi. Marx
sagöi aö sósialismanum mætti
lýsa meö tveimur oröum: Af-
nám einkaeignarréttarins. Ég
skil þetta þannig, aö eignarrétt-
arskipulagiö skeri úr um þjóö-
félagsgeröina og aö sósialiskur
eignarréttur hljótiaötaka viö af
kapitaliskum eignarrétti. Þaö
segir sig sjálft aö þar sem slik
bylting héfur gerst er „ástand”
sem hvergi nærri samsvarar
fyrirmyndarriki einhverra hug-
vitssósialista. En þrátt fyrir þaö
veröur ekkiséö hversvegna riki,
þar sem ráðandi er félagslegur
(sóslal) eignarréttur og at-
vinnurekstur, má ekki kallast
sósfaliskt. Þaö er a.m.k. miklu
vitlegra aö skipta heiminum á
þeim forsendum i sósfalisk riki
og kapitaiiskheldur en hin áróö-
urskennda og yfirboröslega
skipting I lýöræöis- og einræöis-
riki, þar sem t.d. Chile,
Brasilia, Argentina o.fl. lenda
óhjákvæmilega lýöræöisins
megin sökum pólitiskrar og
efnahagslegrar stööu sinnar.
Égdeildiá þá áráttusem hef-
ur vaöiö uppi i blaöaskrifum aö
teygja orö eins og stalinismi út
yfir öll skynsamleg takmörk.
Ég leyföi mér aö nefna þaö
kjánaskap án þess þó aö mér
dytti i hug aö þaö væri kjánar
einir sem geröu sig seka um
slfkt. Af þvf réö ég aö bak viö
fyrirbæriö væri dulinn pólitisk-
ur tilgangur, hvort sem allir
sem hlut eiga aö máli gera sér
þaöljóst. Mérer þaö ekkertefa-
mál aö undirrótin er eindregin
þingræöisstefna vest-
ur-evrópskra kommúnista-
flokka, afneitun þeirra á bylt-
ingarstefnu kommúnismans,
starfsháttum ogflokkaskipulagi
Lenins. Leiötogar þeir og fræöi-
menn sem hér eiga mestan hlut
aö máli, eru orönir sáttir viö
auövaldsskipulagiö og hyggja
ekki á aö steypa þvi , þó aö þeir
telji sig sósialista. Þeir tala
mjög um aö „bæta lýöræðiö”,
þ.e. þingræöisskipulagiö, vit-
andi vel aö þaö hefur engin áhrif
á innri gerö þjóöfélagsins. Sósi-
alismi þeirra er „huglægur",
þeir kvarta mjög um þaö aö só-
sialisminn sé „afbakaöur” i só-
sialiskum löndum, rétt eins og
allar fyrirfram hugmyndir
manna um sósialisma sem aör-
ar félagsmálastefnur séu ekki
meira eöa minna „afbakaöar” I
framkvæmd af aöstæðunum,
jafnvel þó undan séu skildar
misheppnaöir stjórnarráöstaf-
anir sem komast mátti hjá.
Þessir leiötogar veigra sér þó
viö aö ráöast beint á kommún-
iska f ræðikenningu eöa aöalhöf-
und flokksskipulags kommún-
ista.Lenin. Istaðþesshafa þeir
gertStalin aö skotspæni sinum,
enda er jarövegurinn nægilega
plægöur fyrir. Þaö sem þeir
kalla stalínisma er ekki aöeins
þaö sem illa hefur til tekist i
framkvæmd sósialismans, held-
ur einnig sum helstu atriöi i
stefnu og baráttuaöferöum
kommúnismans allt frá dögum
Marx. Stalinismi er þannig
sjálfsréttlætingmanna, sem eru
á flótta ffa kommunismanum.
Feluleikurinn fer þannig fram,
aö Marx er dýrkaöur án þess aö
vera skilinn né skýröur, um
Lenin gildir þögnin en Stalin
skammaöur og Maó enda lika.
Aö endingu þakka ég Gisla
Gunnarssyni fyrir málefnalega
grein, lausa viö þann „hyster-
iska” tón sem einkennt hefur
sum blaöaskrif um sama efni.
Ég lagöi hana til hliöar i þvi
skyniaö „leggja út af henni” til
þess aö skýra sjónarmiö min
nánara fyrrigrein minni I Þjóö-
viljanum 29.marstiláréttingar.
Af þvi hefur þó ekki oröið fyrr
en nú eins og sjá má, sökum
ýmislegs daglegs amsturs.
Runólfur Björnsson.
Hernáms-
sinninn
Vilmundur
Kaupfélagið í Borgarnesi:
Semur um
fullar vísi-
tölubætur
Mikilvægur áfangasigur, segir Jón
Eggertsson formaður Verkalýösfélagsins
Vilmundur Gylfason,
maðurinn sem átti að vera
„nýja andlitið" Alþýðu-
flokksins í Reykjavik, hef-
ur aldrei verið hernáms-
andstæðingur. Allar hans
yfirlýsingar í þjóðfrelsis-
málunum eru á þá lund, að
hernámsandstæðingar
hljóta aðtelja hann í sínum
andskotaflokki miðjum.
Vilmundur Gylfason
hefur aldrei settsig úr færi
með að lýsa yfir hollustu
við hernaðarbandalagið
NATÖ. Faðir hans, Gylfi
Þ. Gíslason, stóð þó á móti
því að Islendingar gengju
inn i það vanheilaga
bandalag. Þá var
Vilmundur barn að aldri.
Þegar hann vitkaðist hvíldi
skuggi hernámsins yfir
heimili hans, hann er alinn
upp í þeim skugga, og hann
vill ekki koma út úr hon-
um.
Gylfi Þ. Gíslason sætti
sig við hernámið og gerðist
raunar einn af helstu
formælendum „vestrænn-
ar samvinnu". Þetta opn-
Vilmundur styður herinn
og NATÓ
aði honum leið til áhrifa
innan Alþýðuf lokksins.
Gylfi var formaður
flokksins og ráðherra hans
i 15 ár, þar af í 12 ára við-
reisnarstjórn með Sjálf-
stæðisf lokknum.
Vilmundur Gylfason
hefur frá öndverðu stefnt
að völdum innan Alþýðu-
flokksins. Alþýðuf lokkur-
inn er hernámsflokkur.
Vilmundur er hernáms-
sinni.
Samkomulag hefur náöst viö
Kaupfélag Borgarness um aö þaö
greiöi verkamönnum i vöruaf-
greiöslu, frystihúsi, kjötvinnslu
og stórgripaslátrun skv. samn-
ingum þ.e. fullar visitölubætur á
dagvinnu, eftir- og helgidaga-
vinnu. Þetta er mikilvægur á-
fangasigur, sagöi Jón Eggerts-
son, formaöur Verkalýösfélags
Borgarness, f samtali viö Þjóö-
viljann i gær.
Samkomulag þetta gildir frá 1.
júni -1. september og nær til 40
manna meö laun á bilinu 144.756
til 154.594 kr. á mánuöi. Hins veg-
ar hefur ekki veriö samiö á svip-
aöan hátt viö bifreiöastjóra og ör-
fáa starfsmenn I mjólkurbúinu
sem eru meö hærri laun.
Við lögöum mikla áherslu á aö
þeir sem heföu lægstu launin
fengju fullar bætur, sagöi Jón, og
teljum aö þetta geti oröiö til þess
aö bæta sambúð verkalýöshrcyf-
ingarinnar og samvinnuhreyfing-
arinnar.
—GFr.