Þjóðviljinn - 06.01.1979, Síða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 6. janiiar 1979.
Barnavinna á islandi er
enn þann dag í dag mjög
almenn. I Reykjavík er
dagblaðasalan mest á-
berandi/ einkum aö vetr-
inum. Okkur er tjáð að
börn hafi lengst af borið
hitann og þungann af
dreif ingu dagblaðanna og
sáu hér áður fyrr um sölu
allra blaðanna. I því sam-
keppnis- og auglýsinga-
stríði sem ríkt hefur i
blaðaheiminum hafa kjör
sölubarnanna litt borið á
góma. Við brugðum okk-
ur í bæinn snemma í
haust og tókum söiubörn
tali til að forvitnast um
þessa barnastétt.
Draumur borgara-
stéttarinnar
Margar stéttir eiga sér
drauma um hlutverk sitt og
stöftu i samfélaginu. Fáir eru þó
eins óraunsæir og borgarastétt-
in sem löngum hefur kennt
mönnum aö séu þeir aöeins
nógu duglegir og standi sig nógu
vel i frjálsri samkeppni lýö-
ræöisþjóöfélagsins þá muni þeir
á sinum tima hljóta umbun
erfiöisins, veröa virtir og þó um
fram allt rikir. bessi draumsýn
kristallast i sögunni um litla fá-
tæka drenginn sem ráfar hungr-
aöur og klæöalitill um götur
stórborgarinnar og selur blöö.
Smám saman vinnur hann sig
upp og veröur margmiljóner.
betta getur verkalýöurinn lika
ef hann er bara nógu duglegur
og gáfaöur og er ekki meö neitt
múöur. Hinir duglegu og gáfuöu
gera þaö gott ekki satt?
baö er nú liöin tiö aö sölubörn
ráfi um götur stórborganna, þar
hafa aörir tekiö viö þeirra hlut-
verki. Hér á landi er þessi stétt
hins vegar enn viö liöi og fer
vaxandi ef nokkuö er, meö
harönandi samkeppni siödegis-
blaöanna og gylliboöum til
barnanna.
1 huga þeirra sem gista
Reykjavik einkenna hróp sölu-
barnanna á götum úti borgar-
lifiö meira en flest annaö. baö
er allt morandi I litlum strák-
um sem hlaupa fram og aftur
og bjóöa VIsi og Dagblaöiö til
sölu hrópandi fyrirsagnir um
slys, bruna og morö.
En hvernig eru kjör þessara
barna? Getur þaö talist eölilegt
aö börn hlaupi beint úr skól-
anum niöur i bæ til aö selja blöö
I hvernig veöri sem er? Hvers
konar hugarfar er rikjandi hjá
þessum börnum? Dreymir þau
um aö veröa rik? Eru þau aö
vinna sér fyrir vasapeningum
eöa jafnvel fyrir daglegu
brauöi?
Aðstæður kannaðar
I sumar birtist hér á Jafn-
réttissiöunni viötal viö Auöi
Haralds (sem siöan hefur gert
garöinn frægan meö upplestri
úr eigin ritverkum). bar sagöi
hún þaö daglegt brauö aö börnin
i hverfinu sem hún býr I
streymi út úr húsunum hvern
virkan dag meö Dagblaöspok-
ann sinn og fari niöur i bæ til aö
vinna sér fyrir þvi sem foreldr-
arnir geta ekki veitt þeim, jafn-
vel fyrir mat sinum. bessi um-
mæli Auöar vöktu forvitni okk-
ar, viö vildum kynna okkur af
eigin raun viöhorf sölubarnanna
og fórum þvi snemma I haust
meö hljóönema i bæinn og rædd-
um viö öll þau sölubörn sem á
vegi okkar uröu. Yfirleitt svör-
uöu þau greiölega nema einn 10
ára snáöi spuröi hvort þetta ætti
aö veröa eitthvert hundleiöin-
legt kvenréttindadrasl. Aö lok-
um unnum viö úr einum tiu viö-
tölum og skal nú greint frá þvi
helsta sem fram kom.
Leiö okkar lá um Austur-
stræti, Bankastræti, upp Lauga-
veginn og inn aö rikinu viö
Lindargötu.
Viö komumst aö þvi aö i blaö-
söluheiminum rikir ákveöiö
kerfi, þar eru sölukóngar og lög-
mál samkeppninnar gilda. 1
miöbænum eru ákveönir staöir
þar sem best er. aö selja. Horniö
viö Reykjavikurapótek er núm-
er eitt. bar ræöur óli blaöasali
rikjum. bar má enginn annar
selja fyrr en hann hefur lokiö
sér af. baö kemur þó fyrir aö
ýmsir byrjendur 1 faginu viöur-
kenna ekki lögmálin og reyna aö
selja i grennd viö Óla en hann
rekur þá jafnan I burt meö
haröri hendi. Eftir aö hann fer
tekur næst æösti maöur brans-
ans viö. Viö hittum hann einmitt
þennan dag. Núoröiö selur hann
aöeins á sumrin og fram á
haust, enda oröinn 14 ára. Hann
hefur stundaö sölumennsku i
mörg ár og hefur nú þá for-
gangsstööu ásamt Óla aö fá
Heimur
blaðsölubama
í Reykjavík
blööin fyrstur. baö er: enginn
annar fær blöö fyrr en þeir tveir
eru búnir aö taka sinn skammt.
Forréttindi
og lögmál
A meöan Óli lýkur sér af á
horninu fer sá næst æösti um
nágrenniö og selur. Siöan tekur
hannásamt aöstoöarmanni sin-
um viö. Hann var þarna lika
þegar okkur bar aö garöi. Viö
spuröum þá hvers vegna þeir
heföu þetta fyrirkomulag, hvort
þeir græddu eitthvaö á sam-
vinnunni? baö var ekki annaö
aö heyra en aö aöstoöarmaö-
urinn nyti fyrst og fremst góös
af. Hann fær blööin um leiö og
þessir tveir æöstu. Bossinn fær
hins vegar viröingu og aödáun
og var aö heyra á félögum
þeirra sem komu aövlfandi til
aö fylgjast meö viötalinu aö
þeim þætti afar fint aö vera aö-
stoðarmaöur og hafa sllkan.
Afram meö kerfiö. Auöunn er
einn þeirra sem vinnur fyrir sér
meö blaösölu. Hann er mun
eldri en þessir strákar. Hans
forréttindi eru aö fara fyrstur
niöur Laugaveginn og selja I
búöunum. Síöan er hans staöur
fyrir framan Viöi i Austur-
stræti. Aö ööru leyti gildir sú
regla aö sá á staöinn sem
fyrstur kemur á hann. Reyni
einhver aö hasla sér völl veröur
bara slást. sögöu strákarnir.
Venjulega eru gíJtunornin i
miöbænum bestu staöirnir en
þegar eitthvaö sérstakt er um
aö vera er góö sala viö um-
feröarljósin á fjölförnum gatna-
mótum og viö rikin á föstudög-
um. beir sögöu okkur að kring-
um kosningarnar i vor heföu
veriö uppgangstimar i blaöasöl-
unni og m.a. heföu tveir strákar
selt um 600 blöö á gatnamótum
Miklubrautar og Kringlumýrar
(sem er reyndar stórhættulegur
staöur). baö geröi þá um 16000
kr. Gott dagvinnukaup þaö.
Kjörin eru þannig aö börnin fá
ákveöinn hluta af veröi hvers
blaös ( var 20 kr. áöur en blööin
hækkuöu) og siöan fá þau eitt
blaö aukalega á móti hverjum
tiu sem þau selja. Flest skipta
viö annaö sfödegisblaöanna en
þegar I bæinn er komiö skipta
þau á blööum sin á milli og hafa
bæöi blööin á boöstólum.
Strákarnir sem viö töluöum
viö voru á aldrinum 9 — 14 ára.
Sumir unnu viö biaöasölu allt
áriö, aörir aöeins á sumrin.
Fæstir höföu reynt aöra vinnu.
Viö spuröum þá hvort ekki væru
neinar stelpur aö selja (viö sá-
um engar þennan dag), beir
sögöu litiö um þaö, enda væru
þær lélegar.
bá var komiö aö þeirri
spurningu sem brann á vörum
okkar: af hverju þeir væru aö
þessu? Sumum vaföist tunga
um tönn, en aö lokum kom sama
svariö hjá flestum: aö græöa
pening. baö heitir sem sagt aö
launum og fá þar aö auki hluta
af áskriftargjöldunum i sinn
hlut. Samkvæmt þeim upp-
iýsingum,sem viö höfum aflaö
okkur og reyndar varöa aöeins
annaö siödegisblaöanna, eru
börnunum sem bera þaö biaö út
greitt lægra kaup en fullorön-
um, þó aö þau vinni nákvæm-
iega sömu vinnu, sem er þeim
þar aö auki erfiöari. Auk þess
gildir sú regla á þvi blaöi, aö sé
ekki búiö aö innheimta ákveö-
inn hluta áskriftargjaldanna
fyrir ákveöinn tima er dregiö af
launum barnsins. Barniö er sem
sagt látið gjalda þess ef einhver
lesandinn er ekki heima eöa er
einfaldiega blankur þegar hann
er rukkaöur.
Útslitjð fólk fyrir
aldur fram
Dreifing dagblaöanna hér á
landi byggist aö miklu leyti á
vinnu barna. Er ekki kominn
timi til aö breyta þvi? Er eöli-
legt aö ala börn upp I anda sam-
keppni og gróðahugsjóna? Eina
sögu heyrðum viö af 11 ára
dreng sem ber út blaö allra
stétta á morgnanna (um 100
Framhald á 14. siöu
. • p
Tl'i* ■*i
M.-Í

Milli jóla og nýjárs var hald-
inn ársfjórðungsfundur Rauö-
sokkahreyfingarinnar. Kom þar
margt til umræöu t.d. barnaáriö
og 8. mars svo og þaö irafár
sem oröiö hefur út af hátiö
hreyfingarinnar I Tónabæ i
haust 1 þjóöviljanum í gær birt-
ist ályktun sem samþykkt var á
fundinum. Meðal annars var
ákveðiö aö halda áfram meö
hina vinsælu morgunfundi á
laugardögum og var gengiö frá
tluOa-íJKKHÍIiS
dagskrá á fundi miöstöövar s.í.
miövikudag. Næsta laugardag á
aö ræöa um aögeröir 8. mars
(alþjóöadagur verkakvenna),
13. jan um verkefni barna-
ársins. 20. jan. á aö taka til um-
ræöu bókina „Einkamál
Stefaniu” eftir Asu Solveigu. 27.
jan. á aö tala um barnaefni i
sjónvarpinu og 7. feb. veröur
bókin „begar vonin einer eftir”
brotin til mergjar.
Umsjón:
\ Guðrún Ögmundsdóttir
P* n Hallgerður Gísladóttir
„ Jp Kristín Ásgeirsdóttir
Kristín Jónsdóttir
ggðh Sólrún Gísladóttir
græöa aö fá laun fyrir vinnu
sina (Sbr. textann vinsæla um
Búöardalinn þar sem gæinn
syngur eftir aö hafa púlað viö
Sigöldu: þvi nú grætt ég hef
meir en mér finnst nóg).
Hvaö ætliö þiö aö gera viö
peningana? spurðum viö. Safna
fyrir hjóli, gjaldeyri og feröa-
lögum, voru svörin hjá flestum.
Viö hittum sem sagt ekki sölu-
börn sem voru aö vinna fyrir
mat sinum (þau voru ekki kom-
in úr sveitinni samkvæmt upp-
lýsingum Auöar sem áöur var
vitnaö til).
Strákarnir gáfu okkur upp töl-
ur um fjölda blaöa sem þeir
seldu og hversu mikiö þeir heföu
upp úr sér á degi hverjum og
reiknaöist okkur til aö salan
væri allt frá 20 blöðum á mann
upp i 200 hjá þeim söluhæstu.
Kaupið er þá frá 500 kr. upp i
6000.
bessi viötöl áttu sér staö á
fögrum haustdegi, i björtu og
mildu veðri. En hvernig haldiö
þiö lesendur góöir aö þaö sé aö
norpa úti I frosti og noröankalda
i þrjá til fjóra tima viö aö selja
blöö? Gera börnin þaö ótil-
neydd? Er söfnunaráráttan og
gróöafiknin oröin svo rótgróin
aö þau leggi hvaö sem er á sig?
Eöa hvaö er þarna á feröinni?
baö væri fróölegt aö vita.
Svo er þaö hinn hópurinn.
Börnin sem bera út blööin á
morgnanna. bau eru á föstum
Því að kóngur vfl ég verða.