Þjóðviljinn - 28.01.1979, Blaðsíða 13

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 28. janúar 1979.
Sunnudagur 28. janúar 1979. fÞJóÐVILJINN — SIÐA 13
Arni Bergmann rœðir
við sr. Jakob Jónsson
um trú, prestskap,
stjórnmál og ritstörf
£2? v • : ' - ' . Þá tónar barnið 9 . ... ' .. : Hér á ég slatta af atómljóðum. Heldurðu Prestar voru i bókmenntunum hræsnarar, dusilr , ?JpE?
á móti múhameðskt w -'áflB ekki að útgefendur menni eða hrein-
stef austanfrá íran... f nsra verði fegnir? rœktaðir skúrkar
r
Eg sagði við þá, að helst
ætti ég að vera fúll
út í Sjálfstœðisflokkinn
Ég var sjö merkur þegar
ég fæddist. Minna mátti
það víst varla vera. Veður
var hið versta, ekki stætt
úti við, og það náðist
hvorki i lækni né Ijós-
móður, svo kona ráðs-
mannsins tók að sér að
taka á móti mér. Húðin var
svo veik, að ég þoldi engan
venjulegan umbúnað,
heldur voru silkislifsi, lúð
og mjúk, rifin í sundur og
bætt í bómull. Þetta var
minnfyrsti skrúði. Frænka
mín, sem þá var ung, segir
mér, að þegar ég var
svosem tveggja daga
gamail hafi ég skipt svo
litum að engu var líkara en
blóðiðhefði stöðvast. Faðir
minn skírði mig skemmri
skírn. Frænka mín stakk
mér ofan í vatn, sem hún
hafði eins heitt og hún
þorði og hugsaði með sér:
Hann er þá farinn hvort
sem er ...
Þannig hófst lifshlaup séra
Jakobs Jónssonar, löngu land-
kunns kennimanns, rithöfundar
og fræðimanns sem átti reyndar
75 ára afmæli fyrir skömmu, og
var það formlegt tilefni þess að
blaðið gerði honum og frú Þóru
Einarsdóttur nokkurt ónæði.
Kunnugur
heilögum anda
Já, það er rétt — þaö voru
fremur fáar námsbrautir sem
ungir menn áttu um að velja
þegar ég var að alast upp. Lög-
fræði fyrirleit ég þá af öllu hjarta
— enda þótt ég núna meti hana
svo mikils eftir meira en hálfrar
aldar afskipti af opinberum mál-
um, að helst vil ég telja hana part
úr guöfræði. Ef ég hefði ekki lesið
guöfræði þá hefði kannski legið
beinast við aö fara i stærðfræði,
þvi þaö var sú námsgrein sem ég
gat lært fyrirhafnarlaust. En það
sem úrslitum réði hjá mér var
blátt áfram það að ég hafði alltaf
ætlað mér að verða prestur.
Og ástæðan var sú sannfæring
min, að Guð sé það eina sem ég
veit að er til. Sú sannfæring er
tengd ákveðinni mystiskri
reynslu sem ég hefi lýst á fleiri en
einum stað. Sigurður Nordal
komast á þann veg aö oröi um þau
mál, að ég þekkti heilagan anda
persónulega.
Þetta var það sem réði úrslitum
um nám mitt. Það kom reyndar
stutt timabil þegar ég varð
trúlaus sem kallað er. Og ég get
vel skilið fólk sem segist vera
trúlaust. Ég get lika skilið þá sem
segjast vera andstæðingar trúar-
bragða, presta eða kirkju. En ég
skil ekki fólk sem lætur sér á
sama standa um þessa hluti. Þaö
er eins og að maöur vakni i flug-
vél uppi I háloftum og láti sér á
sama standa um það hvar hann er
og hvert er verið að fara með
hann.
Múhameðskt stef
í Hallgrímskirkju
Vitanlega skynja menn
guödóminn á margan hátt. Rétt
eins og einn maður skynjar, jafn-
vel af aðeins fáeinum töktum,
höfund tónverks á hljómleikum,
meðan annar sem situr við hliö
hans heyrir ekkert annað en
hávaða, sem hann getur ekki sett
i neitt heildarsamhengi. Þvi er
það, að ég á fleira sameiginlegt
meö einlægum trúmanni af sið
Búdda eða Múhameðs en efnis-
hyggjumanni, sem kallar sig
kristinn. Enda væri það einkenni-
legt ef kristnir menn einir skynj-
uðu þaö guðdómlega i tilverunni.
Ég var einu sinni minntur á
slikt samhengi með mjög sér-
stæðum hætti. Ég var að tóna
kollektuna i Hallgrimskirkju, og
þá gerist það allt I einu, að barns-
rödd tekur undir viö mig og svar-
ar mér. Þetta var dóttursonur
minn, sem hafði veriö með for-
eldrum sinum tvö ár i lran — og
hann svaraði meö stefi sem þar er
tónað frá turnum bænahúsa. A
flestu öðru mátti ég eiga von I
Hallgrimskirkju en þessu
múhameðska stefi.
Börn og fullorðnir
En af hverju eru menn kristn-
ir? Menn velja ekki trúarbrögö
eins og þeir séu að leggja kapal.
Til eru þeir sem segja, að það sé
best að kenna börnum sem fæst
um trúmál, þau geti siðan valið
og hafnaö þegar þau eru fullorðin.
Þetta sýnist ekki órökrétt frá
vissu sjónarmiöi. En hér er fram
hjá þvi gengið, að foreldrar verða
bæöi i þessum efnum og öðrum aö
taka á sig margskonar ákvaröan-
ir um lif barna sinna og geta ekki
beðið með þau þangað til þau
verða fulloröin. Við getum ekki
sagt sem svo: ég kenni barni
minu ekki ættjaröarljóö og læt
sögu landsins liggja á milli hluta
þvi þaö er best að það velji sér
sjálft borgararétt á jörðunni siðar
þegar það hefur vit til. Við hljót-
um aö ala börn okkar upp sem
tslendinga. A sama hátt er maður
sem alinn er upp án nokkurrar
snertingar viö trúarbrögö slðar
meir ófær um að gera sér grein
fyrir kjarna málsins þegar hann
mótar sér lifsviðhorf.
Og vitanlega er það ekki nóg að
kynnast trúarbrögðum af kverum
fyrir börn og ungiinga. Mér finnst
þaö einmitt einkenna margt af
þvi sem sagt er og skrifað um
trúmál á tslandi, hve margir
styðjast i reynd aðeins við smá-
barnafræðsluna. Röksemdirnar
eru oft læstar I tvö orð: mér
finnst'. Og vanþekkingin oft svo
mikil að maður svitnar.
Önnur trú, trúardeilur
Þvi hefi ég lengi haft áhuga á
fullorðinna fræðslu um trúar-
brögð. Og þá ekki aöeins um
kristinn dóm, heldur og önnur
trúarbrögð. Mér hefur sjálfum
fundist sjálfsagt I sambandi viö
min Nýjatestamentisfræði ekki
aöeins að pæla i gyöinglegum
bókmenntum, heldur aö sækja
samkunduhús Gyöinga þegar þvi
verður við komið til að komast i
andlega snertingu. Ég hefi lesiö
rasðu eftir Indjána-höfðingja i
Ameriku sem hafði mikil áhrif á
mig. Við getum tileinkaö okkur
stórkostlega hluti úr trúarlifi
annarra menninga, þaö er enginn
vafi á þvi. En svo eru aðrir hlutir
sem maöur getur ekki samþykkt
eða samlagast. Ég gæti tekið sem
dæmi hugmyndir múhameðs-
trúar um heilagt striö, jiddah.
Stundum blöskrar mönnum hve
harðar innbyrðis deilur kristinna
manna geta orðið. En hljótum við
ekki að gera ráð fyrir f jölbreytni i
skoðun og reynslu? Ég get sagt
fyrir mitt leyti: heittrúnaður og
rétttrúnaður, sem vill gefa ströng
fyrirmæli um að kenningakerfi sé
fylgt út i æsar, hafa alltaf virkað
illa á mig. Ég hefi alltaf kunnað
best við mig þar sem frjálslyndi
hefur ráðið rikjum. A vissu skeiði
var mér illa við deilur innan
kirkjunnar — en þær hljóta alltaf
að koma upp þar sem menn
hugsa. Hugmyndir breytast, þaö
kostar umbrot, en umbrotin
eg
skil
þá
ekki
sem
láta
sér
á
sama
standa
Sr. Jakob:
vega.
— Verst er þegar menn fara að reikna hersetu til bjargráöa
Á GOLGATA
Krossinn var auður,
Kristur upprisinn,
Kaifas farinn heim,
en á Hauskúpustað
voru hermenn að taka til.
„Kastaðu ekki nöglunum,
Cassius minn.
Við notum þá aftur
í næsta sinn.”
Jakob Jónsson
tákna þá lif, en ekki hið gagn-
stæða.
Það er oft um það talað að
kirkjan sé ihaldssöm. Ég hefi
viða komið á fundi guöfræðinga,
og ég efast um að nokkur stofnun
á okkar timum hafi verið eins iðin
við sjálfsgagnrýni. Hvarvetna er
verið að endurskoða. Þetta á ekki
hvað sist við um Nýjatesta-
mentisfræðin sem eiga að heita
min sérgrein.
Prestar á skíðum
Að þvi er varðar islensku kirkj-
una þá finnst mér sumt til mikilla
framfara sem þar hefur gerst en
annað siöur. Ég held að Islenskir
prestar séu miklu duglegri viö
unglingafræöslu en menn voru
þegar ég man fyrst eftir. Ýmis-
legt ágætt hefur komið fram af
vettvangi guöfræði t.d. i útvarpi.
Iðkun trúarlegrar tónlistar er á
miklu hærra stigi en áður.
Smekkur fólks fyrir fegrun
kirkna er betri en áöur. A hinn
bóginn getur mér fundist, að
prestar séu að þvi leyti eins og
blaðamenn að þeir tönnlast of
mikið á þvi sama, tala fremur
eins og við börn en við fullorðið
fólk, sem vildi brjóta málin til
mergjar. Og mér þykir miöur
hve margir yngri prestar hneigj-
ast til þess sem kallað hefur verið
rétttrúnaöurinn nýi.
Mér hefur fundist vanta fræðslu
fyrir fullorðna um trúarleg efni.
Ég reyndi á sinum tima að hafa
námskeið i Nýjatestamentis-
fræöum á vegum kirkjunnar og
fékk fólk úr ólikustu áttum og
starfshópum, kokka á togurum,
húsmæður, menntskælinga,
kaupsýslumenn og doktor I efna-
fræði. Þetta varð mjög ánægju-
legt. Það má hugsa sér margvis-
legustu umræður og námskeið.
Til dæmis aö guðfræöingar og
listamenn komi saman, eða þá að
rætt sé við kaupsýslumenn um
siðgæöi viöskiptalifsins (rétt
eins og t.d. er rætt um siöaboð
fyrir lækna eða þá blaöamenn) —
þvi ekki það? Þaö er ákaflega
margt sem kemur til greina
þegar rætt er um tengsli trúarlifs
og daglegs lifs, en sem betur fer
er verulegur áhugi á þeim tengsl-
um nú um stundir.
Það þykir kannski skrýtið að
nefna presta og iþróttir, útilif, i
sömu andránni. En fyrir löngu
fórum við sr. Sigurbjörn, sem nú
er biskup, til fólks uppi i Skiöa-
skála og messuðum snemma
morguns á páskadag og föstu-
daginn langa. Þaö var skrifað I
blað um þetta og sagt að hvergi
væri friður fyrir þessum prestum,
þeir væru farnir aö elta menn upp
um fjöll og firnindi. Þá kom ágæt
mynd i Speglinum; á henni höfð-
um við Sigurbjörn, báðir hempu-
klæddir, króað af hóp skiða-
manna uppi á fjallsgnipu — og
fólkið átti ekki nema um tvennt
að velja — stökkva fram af hengi-
flugi eða hlusta á okkur. Ég man
sérstaklega eftir svipnum sem
teiknarinn setti á mig — en ég var
á myndinni kominn ansi nálægt
hættulegri brún.
Hræsnarar og skúrkar
Við þurfum presta sem eru sér-
æfðir sem sjúkrahúsprestar,
Iþróttaprestar, stúdentaprestar
osfrv. Annars hefur ýmislegt
miðaö að þvi að rýra álit presta ef
ekki hreint og beint að rægja
stéttina. Það hefur mikið farið
fyrir þeirri hneigð sem mjög
áberandi hefur verið i islenskum
bókmenntum allt frá dögum
Gests Pálssonar. Um langan
aldur var varla nokkurn prest að
finna i islenskum bókmenntum
sem ekki væri smábarn, gufa,
hræsnari, fifl eða hreinræktaður
skúrkur. Þetta hafa menn bitiö I
sig með þvilíkum steinbltskjafti,
að þeir losna ekki við það enn i
dag sumir hverjir, einkum þeir
sem róttækir vilja teljast.
En menn þurfa nú ekki annað
en taka sér 1 hönd guðfræðinga-
talið og sjá hvað þessir menn hafa
starfað til að átta sig á, að ekki
eru þetta afglapar upp til hópa.
Það þykir ekki lengur sjálfsagt
að prestar sitji á þingi eða I
hreppsnefnd, en þeir eru mjög
áberandi I skólamálum, I hvers-
kyns félagsmálum öðrum.
Ekkert níð um stjórnmál
Ég er reyndar ekkert á móti þvl
að prestar taki þátt I stjórnmála-
starfi. Slik afstaða ber keim af
þvi að stjórnmái eru talin fyrirlit-
leg, og það er hættuleg afstaða.
Ég átti einu sinni tal við Berggrav
biskup i Osló, einn helsta for-
vigismann norsku kirkjunnar á
striðsárunum. Ég spurði hann
hvernig á þvl heföi staöið, að
kvislingarnir hefðu verið komnir
inn á norska þjóðþingið þegar
fyrir strið með fullkomlega
lýðræöislegum hætti. Hann svar-
aði sem svo: Það var búið að
innræta þjóðinni að stjórnmála-
starf væri ósæmilegt og margir
ágætir menn viku af þeim vett-
vangi fyrir bragðið. Þeim mun
fleiri tækifæri sköpuöust þá fyrir
hentistefnumennina sem stóö á
sama um i hvaöa Keflavik þeir
réru.
Stjórnmálamenn og blaöamenn
bera mikla ábyrgð. Vitanlega
kunna margir að halda uppi mál-
efnalegum umræðum, en það er
lika gróflega mikið um aö reynt
sé að gera andstæöinga aö svikur-
um, landráöamönnum, og þar
fram eftir götum. Úr þessu
verður þvilikt gengisfall orðanna
að enginn tekur lengur mark á þvi
sem sagt er eða þá að það kemst
inn I fólk að það sé ekki fyrir aöra
en misindismenn aö vinna að
landsmálum. Og verst er það að
taka einhvern ákveöinn hóp fyrir
og reyna að gera úr honum
einhvern allsherjar sökudólg —
hvort sem það eru klerkar,
stjórnmálamenn, frimúrarar eöa
kommúnistar.
Út i pólitik?
Ég er stundum spurður að þvi,
af hverju ég sjálfur hafi ekki farið
út i pólitik.
Ég hefi reyndar alltaf haft mik-
inn áhuga á pólitik. Ég er alinn
upp i andrúmslofti sliks áhuga.
Foreldrar minir voru mjög frjáls-
lynd. Snemma heyröi ég föður
minn segja að jafnaöarstefna
væri kristindómur I verki. Móöir
min talaöi með velþóknun um þau
tiðindi, að stofnun kaupfélags
veitti sonum fátækra manna afl
til að mæta faktorunum á Djúpa-
vogi við samningaborð. Sjálfur
man ég þá tið aö verkamenn töl-
uðu um prisa á vinnuafli sinu rétt
eins og veörið — m.ö.o. eins og
eitthvaö sem þeir fengju ekki við
ráðið. Samvinnuhreyfingin og
verklýðshreyfingin voru báðar
stórkostleg framfaraspor, jafnvel
þótt maður sé ekki alltaf jafn-
ánægður með það sem gerist á
þeim vettvangi. Meö þeim var
tekið stórt stökk til jafnréttis.
Einhverju sinni rakst ég inn á
Hótel Borg, og sátu þar fyrir
fulltrúar á landsfundi Sjálfstæöis-
flokksins. Kunningjar minir i
þeirra hópi buðu mér sæti. Ég
sagði þá við þá, að vel gæti ég
veriö fornemaður út i þeirra flokk
— Sjálfstæðisflokkurinn v.æri vist
sá eini sem ekki hefði boðiö mér
þingsætii Mér leist reyndar
ekkert á blikuna einu sinni, þegar
þrir flokkar vildu mig I framboð
samtimis. Þá var ég fljótur aö
segja nei. En satt best aö segja
má vel vera aö ég hefði látið
freistast, ef ekki væri konan min.
Hún sagði sem svo: Þú vildir
verða prestur, þú hefur fullt verk-
svið i stóru prestakalli, og þú
getur ekki tekið að þér skyldur
stjórnmálastarfs við hliðina á
þeim. Þetta hefiég alveg fallist á.
Prestþjónusta krefst mikils, ekki
aðeins vegna undirbúnings
prédikana sem er þó ærið verk,
heldur vegna sálgæslunnar, sem
gerir það að verkum að prestur
hefur gjarna 24 stunda vaktir.
En áöur en við skiljumst við
stjórnmál: mér hefur þótt vænt
um það I minum hálfrar aldar
prestaskap að min prestþjónusta
hefur náð til fólks af öllum stjórn-
málaflokkum...
Mörg járn í eldi
1 framhaldi af þessu vikum við
sr. Jakob að þeirri algengu áráttu
tslendinga, góðri og illri, að hafa
mörg járn I eldinum, áráttu sem
hann er sjálfur reiðubúinn til aö
likja við það i hálfkæringi að
menn dragi of þunnt úr málningu.
Af heimildarritum má sjá að
hann er margsekur i þessum efn-
um. Prestur meðal Vestur-
tslendinga, bæjarfulltrúi á
Neskaupstað, formaður slysa-
varnafélags, atkvæðamaður i
alþjóöasamtökum Nýjatesta-
mentisfræðinga, doktor i guð-
fræðij þýðandi, ritgerðasmiöur,
leikritaskáld; þennan lista mætti
lengi við bæta. Börn þeirra frú
Þóru komu lika viða við: Guðrún
er hjúkrunarfræðingur og rekur
siðan próf I Irönskum fræöum viö
Hafnarháskóla, Svavar er rithöf-
undur og stjórnmálamaöur,
Jökull var rithöfundur, Þór er
doktor i veðurfræðum. Jón Einar
lögfræðingur og stórkaupmaður.
En semsagt: frá stjórnmálum
sveigist talið að ritstörfum sr.
Jakobs.
— Ég byrjaði snemma að
skrifa. Þegar ég fór til Danmerk-
ur eftir stúdentspróf birti ég eftir
mig kvæði i jósku blaði og smá-
sögu i Sondags BT. Ég skrifaði
svo töluvert af smásögum og
ljóðum, I atómstil reyndar, sem
þá var að byrja, en allt er það
týnt, sem betur fer. Það var svo
hérna um árið, þegar ég var
beðinn um að fara með morgun-
bænir i útvarpinu að mér datt i
hug að láta fylgja hugleiðingar i
órimuðum ljóðum. Það kom svo á
daginn að til þess var ekki ætlast.
En ég hefi haldið þessu áfram, og
á hérna slatta af ljóðum, hvað
sem útgefendur vilja segja um
soddan uppátæki. Ég á lika tvo
sálma I nýju sálmabókinni, annan
þýddan, hinn frumsaminn.
Leikhúsfreistingar
En mest hefi ég haft hugann við
leikrit. Leiklist var mikiö iðkuð
heima á Djúpavogi.og svo þegar
ég var kominn vestur til Kanada
þá kemur upp sú staða aö okkur
vantar leikrit til aö sýna. Fyrst
, skrifaði ég leikrit sem hét Stapi
og var sýnt i Winnipeg, en aidrei
hér heima. Vestur i Saskachewan
skoraði ágætur listamaður, Arni
Sigurðsson frá Akureyri,á mig að
skrifa leikrit sem væri viöráðan-
legt áhugafólki, og þá urðu öldur
til. Það vakti þá fyrir mér m.a. að
koma með sjávarþorpin inn I
leikhúsið, en flest okkar leikrit
höfðu fjallað um bændur og búa-
lið. Um svipað leyti samdi Loftur
Guðmundsson Brimhljóð og ég
held við höfum verið einna fyrstir
til aö velja sjávarpláss að vett-
vangi i leikritum.
Þegar ég svo var oröinn prestur
við Hallgrimskirkju var
Hallgrimur eins og vonlegt var
ofarlega i huga minum. Og eitt
sinn var það, að Helgi Pálsson
tónskáld, sem hafði gott lag á að
koma öllu á hreyfingu I kringum
sig, segir við mig: Þú átt að
skrifa um eitthvaö stórkostlegt,
annaðhvort um Hornafjarðarós-
inn eða Tyrkja-Guddu! Þessi orð
voru eitt af þvi sem kveikti I mér.
Tyrkja-Gudda var lengi I
smiðum. Um tima var ég alveg
stopp, komst ekkert. Þá er það
einu sinni aö ég er i Iðnó aö horfa
á leikrit, sem ég man ekki lengur
um hvað var; þá slær allt i einu
niður i hugann ákveðnu atriði
sem þráður verksins spannst af
áfram. Mér varð svo mikið um
þetta, að þaö lá við aö ég hljóöaði
upp yfir mig, og ég vissi ekki
lengur hvaö geröist á sviðinu.
Nokkru siðar var ég að hugsa
um atriðið þegar bærinn i Saurbæ
brennur. Þá finnst mér ég endi-
lega þurfa aö fela mig fyrir fólki,
og fer ég upp i skátaskálann i
Lækjarbotnum, gisti þar eina nótt
og skrifa uppkast aö þessu atriði.
Það undarlega var, að þetta gerði
ég nákvæmlega sama mánaöar-
dag og bruninn i raun og veru
varð. Það var ekki meö ráöum
gert, en þetta haföi sótt svona fast
á mig.
Tyrkja-Gudda var svo leikin.
En ég hefi slöar samið leikritið
upp á nýtt og gefiö þvi nýjan svip.
Þegar ég skrifaði leikritið fyrst
þekkti ég fátt annað en
heföbundnar sviðsetningar á
leikritum eins og Fjalla-Eyvind-
ur, Maöur og kona osfrv. En siðar
hefur svo margt gerst I aöferöum
leiksviðs, og mér fannst ómaksins
vert að endursemja verkið meö
þær breytingar i huga. Leikrita-
valsnefnd Þjóðleikhússins lýsti
sig ánægða og þaö er þá aö minu
viti praktisk spurning, hvenær
það gæti komið á fjalir — þetta
verk er vist eitt af þeim sem
leikhúsmenn kalla „bákn” vegna
margmennis.
Fyrstur í lít
Ég hefi haft áhuga á helgileikj-
um til flutnings i kirkjum, og slik-
ur leikur eftir mig hefur verið
fluttur i Danmörku og I Sviþjóð,
hann var reyndar frumfluttur I
Bessastaðakirkju meö stuðningi
Asgeirs forseta. Ég hefi llka
skrifað útvarpsleikrit eins og
Maöurinn sem sveik Barrabas.
Efni þess er algjörlega Imyndun
min, mér datt blátt áfram i hug
að spyrja hvaöa augum Kristur
hefði litið mann sem sviki Barra-
bas. Þetta leikrit var svo flutt i
sjónvarpi siðustu páska — Jökull
sonur minn skrifaöi mér þá bréf
og óskaöi mér til lukku meö að
vera fyrsta islenska leikskáldið I
lit — þetta verk var það fyrsta
sem sjónvarpið tók upp I lit i
stúdió. Bréf hans var ritaö hálf-
um öörum mánuöi fyrir lát hans.
Einu sinni tók ég saman leikrit
sem heitir Hamarinn — kveikjan
aö þvl var brottflutningur húsa úr
Skerjafirðinum vegna flugvallar-
geröar á striðsárunum. Þá reyndi
ég aö skrifa um það hvað gerðist
ef flytja þyrfti heilt þorp af sömu
ástæðum. Þetta leikrit var leikið
fyrir noröan en aldrei hér syðra.
Ég hefi lika haldið áfram að
skrifa um min fræði. Ég á I hand-
riti ritgerðasafn um Kristfræöi og
um Jóhannesarguöspjall, sem ég
hefði gjarnan viljað koma á
prent, en þaö reynist erfitt eins og
með margt annað fræðilegs eðlis.
Ég hefi lika verið að skrifa stóra
bók sem er eiginlega ekki hægt aö
kalla ævisögu mina, heldur miklu
fremur sögu mins hugsunar-
háttar. En þetta er oröin drjúg
bók, sjáðu, hérna er um Norð-
fjörð, hérna um Vestur-íslend-
inga, hérna er kafli um sálgæslu,
hérna um herinn...
Her í þessu landi
Herinn, já, vel á minnst, ég hefi
alltaf veriö á móti her I þessu
landi. Ekki vegna þess sem ég
hefi séð til hermanna, sem eru
auövitaö hvorki betri né verri en
aðrir menn. Heldur vegna þess,
að eins og við vitum þá eru þessi
hernaðarbandalög ekki öll þar
sem þau eru séð á yfirboröinu.
Það er þvi best aö sýna þeim öll-
um samskonar varúð. Ég hefi
lika alltaf verið hræddur við það
að menn færu að reikna með
hersetunni i atvinnulifinu, eins og
festa hana i sessi meðal bjarg-
ráöavega þjóðarinnar. Þvi verst
þykir mér ef aö þjóð, sem hefur
lifað hér I þúsund ár við eld og Isa
og allskyns mannraunir, telur sig
ekki geta skrimt án erlendrar
hersetu. Ég verð þá að spyrja:
hvers virði er skepnan?
Að byggja kirkju
Þegar ég lit yfir farinn veg,
þykir mér mest um það vert að
hafa veriö frjáls aö þvl að velja
mér lifsstarf, sem maður þráði að
vinna, — og hafa haft heilsu til aö
vinna I þessum verkahring fram
á áttræðisaldur — eins og útlitið
var nú i byrjun. En matið á at-
burðum ævinnar veröur stundum
dálltið einkennilegt. Sumt af þvl,
sem ég eitt sinn taldi eftirsóknar-
vert, stendur mér nú alveg á
sama um. En sumt af þvl, sem
hefir orðið mér kdýrmætast, kom
eins og gjöf, hreint og beint „án
verðskuldunar,” eins og við
guðfræðingarnir erum gjarnir á
aö segja. Hitt er svo annaö mál,
að engum gömlum manni stendur
á sama um, hvernig framtlðin fer
aö ráði slnu. T.d. hefir Hallgrlms-
kirkja I Reykjavik verið mér
mikið áhugamál, og ég treysti
þvi, aö framtlð hennar sé tryggö.
Ég er alveg viss um, aö Hall-
grimskirkja á eftir aö veröa til
mikillar blessunar, og hún verður
innan tiðar talin eitt nauðsynleg-
asta og fegursta hús á landinu. Ég
vil, aö það komi fram i þessu
viötali okkar, aö þetta verkefni
hefir veitt sjálfum mér mikla
blessun. Til dæmis að taka hefir
byggingarmáliö, fjársöfnunin og
annað algerlega efnislegt i
sambandi viö kirkjuna opnað
fyrir augum mér miklar viöáttur,
sameinað óllkasta fólk og sýnt
mér kærleika til kirkjunnar, þar
sem ég annars heföi ekki oröið
hans sérstakiega var. Og það
máttu hafa eftir, aö bygginga-
sjóðirnir eru komnir bæði frá
hægri og vinstri. Þetta verkefni
hefir lika verið ákaflega tengt
heimili minu, eins og raunar
preststarfiö I heild sinni. Konan
min var árum saman formaður I
kvenfélagi safnaðarins. Margir,
sem ég er hræddur um, að hafi
ekki verið sérlega hrifnir af mér,
gátu vel unnið með henni. Og
sumir, sem komu upphaflega til
min t.d. i sálgæsluerindum, urðu
lika vinir hennar. Ég efast um, að
nokkur opinber embætti séu
jafntengd heimilum embættis-
mannanna og prestsembættin
hafa að minnsta kosti verið. En
hvað sem öðru llður, er ég bjart-
sýnn. Þaö liggur I eðli mlnu. Þaö
hefir auövitað margt svakalegt
gerst um mina daga, — en ég og
minir jafnaldrar höfum líka séð
rætast fram úr svo mörgu, sem
virtist vera vonlaust. Og ég segi
eins og haft er eftir einum emb-
ættisbróöur minum: „Ekki er
Drottinn alveg dauður.”
—AB