Þjóðviljinn - 09.03.1979, Blaðsíða 10

Þjóðviljinn - 09.03.1979, Blaðsíða 10
10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. mars 1979 Skömmtun á fóöurbætí —Minni búín skattlaus Rætt við Eirík Pálsson, bónda á Syðri- Völlum Mjög er nú rætt um sölu- erfiöleika á búvörum og leiðir út úr þeirri úlfa- kreppu, sem þeir hafa komið bændum í. Hin svo- kallaða 7-manna nefnd bendir á ákveðin úrræði i frumvarpi sínu en allmjög virðist á skorta, að bændur séu á einu máli um áhrif þeirra og afleiðingar. Er mikils um vert að bændur ræði þessi mál raunsætt og æsingalaust frá öllum hliðum og svo best verða þau leyst með þolanlegum hætti að um aðgerðir skap- ist sem mest og best sam- staða meðal bænda sjálfra. Fyrir nokkru átti blaöiö tal viö vestur-húnvetnskan bónda, Eirik Pálsson á Syöri-Völlum. Bar þessi mál þar mjög á góma og einkum tillögur 7-manna nefndarinnar. Fer hluti af þessu samtali hér á eftir: Hlutur Framleiðsluráðs — Hvaö viltu segja um hlut- verk Framleiösluráös viö framkvæmd þessa frumvarps, ef aö lögum veröur? — Já, mér skilst, aö framkvæmd þeirra úrræöa, sem þarna er rætt um aö beita, komi til meö aö heyra undir Framleiösluráö, og þar meö finnst mér aö segja megi aö þaö sé oröin einskonar löggjafarsam- koma fyrir bændur. Og þá þarf aö athuga hver staöa bændanna er innan Framleiösluráös. Fulltrúar þeirra þar eru bara, aö þvi er mér skilst, hluti af stjórn Stéttarsam- bands bænda og fulltrúar á Stéttarsambandsfund eru kosnir eftir allskonar krókaleiöum. Veröi þetta frumvarp aö lögum leggur þaö aukin völd og aukna vinnu á heröar Framleiösluráöi og þá tel ég fulla ástæöu til aö þaö sé endurskipulagt þannig, aö þar sitji eingöngu menn, sem hafa nægan tima til aö sinna þessum verkefnum. Jafnframt tel ég aö auka veröi möguleika hins almenna bónda til þess aö hafa áhrif á þau mál, sem hann varö- ar. Hann fær nánast eftir króka- leiöum, — eins og ég sagöi áöan, — aö hafa áhrif á hverjir sitja Stéttarsambandsfundi og veröur siöan aö sætta sig viö þær ákvarö- anir, sem sú samkoma tekur, hvort sem honum llkar betur eöa verr. Ég tel t.d. aö þetta frum- varp heföi aldrei átt aö koma inn á Alþingi fyrr en bændur heföu veriö búnir aö greiöa atkvæöi um þaö og ljóst væri, aö meiri hluti bænda stæöi á bak viö þaö. Þetta er bara sá réttur, sem hver bóndi á aö hafa,rétt eins og launþegar i verkalýösfélögum. Þarna er bóndinn raunverulega alveg oröinn háöur sinum fulltrúum og getur ekkert variö sig á nokkurn hátt. Gert er ráö fyrir aö þetta sé boriö undir Búnaöarfélagiö og Stéttarsambandsfund. en ekki bændur almennt sjálfa. óttast fækkun bænda — Hvaö segiröu um þau úfræöi sem ætlaö er aö beita samkvæmt frumvarpinu til þess aö draga úr framleiöslunni? — Ég er ekki hlynntur þeim. Þær miöa aö þvi aö þvinga bænd- ur, ekki skipuleggja. Ég efast um aö þær leiöi til minnkandi fram- leiöslu nema þá meö þvi aö bænd- um fækki. Þaö er varla hægt aö ætlast til þess aö bændur dragi úr framleiöslu jafnframt þvi aö þurfa aö taka á sig aukinn kostn- aö, en aöal-úrræöi frumvarpsins er fóöurbætisskatturinn og verö- jöfnunargjaldiö. Þarna er bara veriö aö reyna aö brúa þetta bil, sem 10% útflutningsbótareglan skapar. Svo er þarna of lítill mun- ur á þvi, sem stærri bændur og minni þurfa aö greiöa. Bóndi, sem hefur 800 ærgilda bú, borgar ekki nema 3.5% I þennan sjóö en bóndi meö 400 ærgilda bú borgar 2%. Ef allt er i lagi meö rekstur þessara tveggja búa þá á þaö stærra mikiö léttara meö aö greiöa þetta gjald. Og aö leggja skatt á bú sem gerir ekki betur en aö framfleyta fjölskyldu, þá er annaö hvort veriö aö þvinga fólk til þess aö leita sér aö atvinnu annarsstaöar eöa aö stækka búiö til þess aö standa i skilum. Ég tel þvi aö ekki eigi aö leggja neitt gjald á 400 ærgilda bú og minna hafi ábúandinn aöaltekjur sinar af búinu. Hvaö Kjarnfóöurskattinn snert- ir þá tel ég aö þar eigi aö gilda kvótakerfi. Þaö sé áætlaö visst á grip og þaö sem framyfir er yröi skattlagt mikiö hærra, t.d. hundraöfalt. Meö þvi móti stuöl- uöum viö aö réttari nýtingu á fóöurbæti en meö þvi aö hækka fóöurbætinn um 30%, eins og um hefur veriö talaö; þaö breytir sáralitlu. Og jafnframt þvi aö skattleggja fóöurbætinn þá er veriö aö gera bóndanum erfiöara fyrir meö aö draga úr framleiösl- unni. Þótt hann minnki eitthvaö fóöurbætiskaup þá kostar hann bara þeim mun meira, reksturs- kostnaöurinn minnkar þvi ekki og útkoman veröur sú, aö samdrátt- urinn veröur enginn. Þaö ætti aö veröa bóndanum auöveldara aö draga úr framleiöslunni ef hann getur um leiö minnkaö reksturs- kostnaöinn. Snertir f leiri en bændur Þaö fyrsta, sem ég tel aö eigi aö gera er aö athuga hvern þátt landbúnaöurinn á i atvinnulifi einstakra byggöarlaga og lands ins f heild og út frá þvi eigi aö gera sér grein fyrir hvort þaö sé réttmætt aö draga saman seglin. Samdrátturinn snertir fleiri en bændur. Sum þéttbýlisbyggöar- lög eru aö mestu byggö upp á þjónustu viö landbúnaöinn og þau veröa hvaö haröast úti viö samdráttinn. Fram hjá þessu mega menn ekki lita. Samdráttur i búvöruframleiöslu þýddi óhjákvæmilega þverrandi at- vinnu á þessum stööum. Þó aö umframframleiösla sé ósækileg þegar útflutningsveröiö er þetta lágt þá gæti þaö veriö hagkvæmt fyrir þjóöarheildina aö halda þessu gangandi þegar atvinnu- sjónarmiö er haft I huga. Auövitaö eru einstök byggöar- lög misjafnlega viökvæm aö þessu leyti. Allmikil aukning hef- ur oröiö á mjólkurframleiöslu bæöi 1977 og 1978. Og þessi aukn- ing er fyrst og fremst á þeim svæöum þar sem búin eru stærst eins og t.d. á Suöurlandi og i Eyjafiröi. Þetta er ekki nógu gott. Auövitaö skapar þetta aukna at- vinnu á viökomandi þéttbýlis- stööum en þeir þola frekar sam- drátt vegna þess aö þar er at- vinnulifiö fjölbreyttara og at- vinnutækifæri fleiri. Hæpið að stuðla að hjónaskilnaði A þessari skattlagningu allri saman eru ýmsir annmarkar og þetta er óréttlátur skattur aö ýmsu leyti. Þarna er ekkert tillit tekiö til þess hvort einstaklingur rekur búiö eöa fjölskylda. Félags- búin koma þarna betur út, aö þvi er viröist. Mér skilst, aö reki t.d. tveir einstaklingar bú þá komi þaö út sem tvöfalt bú en reki hjón búskap þá er búiö yfirleitt á nafni annars og þaö bú má ekki hafa nema 400 ærgildi til þess aö fara uppfyrir 2% en hitt sleppur meö 800 ærgildi. Ég held aö óréttlætiö sé nóg I sambandi viö skattamál gifts fólks til sveita þar sem ekki er leyföur nema 10% frádráttur vegna starfa eiginkonu viö búskapinn á móti 25% miöaö viö aöhjónhafibæöi svipaöar tekjur I kaupstaö. Og ég held aö þaö sé miöur fariö ef þaö á aö fara aö stuöla aö hjónaskilnaöi i sveitum. Leikur minni búin verr Ég held aö ekki fari hjá þvi, aö bændur i harðbýlli héruöum — einmitt þar sem þeim hefur eink- um fækkaö á undanförnum árum — veröi frekar fyrir baröinu á þessum ráöstöfunum, og þá eink- um minni búin. Hætt er þvi viö aö þeir heltist úr lestinni og hinir bæti þá bara viö sig a.m.k. þegar ástandiö færist i eölilegt horf. — Sumir hafa látið I ljós ótta um aö þessar aögeröir allar leiöi til aukins skrifstofubákns i Reykjavik, hvaö álitur þú um þaö? — Ég er ekki svo smeykur um þaö. Ég held aö mikiö af þessu ætti aö vinnast úti I Búnaöarsam- böndunum og þvi ætti ekki aö þurfa aö aukast mikiö skrifstofu- vinna i Reykjavik,en ef svo yröi þá hafa bændur nóg húsrými til þess. Orsakirnar sniðgengnar Mér finnst aö orsakir of- framleiösluvandamálsins séu eiginlega sniögengnar I þessu frumvarpi. Þar sem bændum hef- ur nú fæítkað jafnt og þétt þá ætti þetta vandamál eiginlega ekki aö vera til. En frumorsökin er, aö bændum hefur aldrei verið borg- að þaö verö sem þeim ber fyrir framleiösluna og þar af leiöandi hafa þeir orðið aö stækka búin jafnt og þétt. Þessu má eiginlega skipta i tvennt: Það, sem snýr aö neytandanum og þaö sem snýr aö framleiöandanum. Ef viö litum fyrst á þá hlið sem snýr aö bænd* unum. þá tel ég aöalástæöuna þá, — eins og raunar áöur er aö vikiö, — aö bændur hafa aldrei fengiö borgaö þaö, sem þeim ber og hafa þá, meö aukinni tækni, bættum húsakosti og ræktun bústofnsins aukiö afuröirnar. Þessu hefur veriö fylgt eftir meö þvi aö stækka verölagsgrundvallarbúiö, auka afuröir hvers grips I verö- lagsgrundvellinum og þannig lækka verö vörunnar til neytand- ans. Vegna þessa hafa bændur orðið aö stækka búin til þess aö halda sömu rauntekjum Nú siöast i haust beitti 6-manna nefndin þessari aöferö meö þvi aö reikna meiri mjólk eftir hverja árskú. Og Framleiöslráð brá á leik meö veröflokkun á nautgripakjöti og kindakjöti og náöi einhverjum fjármunum af bændum meö þvi. Áþaö einkumviöum nautakjötiö, ogkemur manni þaö allfuröulega fyrir sjónir þar sem frekar var um vöntun á þeirri vöru aö ræöa en hitt. Viröast þarna fremur hafa ráöiö hagsmunir kaup- mannsins en framleiöandans. Ef viö snúum svo aö neytandanum þá tel ég aö rikiö beri þar aöal-ábyrgöina. Niöur- greiöslunum hefur veriö beitt sem hagstjórnartæki fyrst og fremst og þvi hefur verö á land- búnaöarafuröum veriö mjög breytilegt og ekki I neinu sam- ræmi viö kaupmátt launa. Og þó aö verö á búvörum sé mjög lágt núna þá eykst ekki salan aö sama skapi. Þaö er auövelt aö draga úr neyslunni en erfiöara aö vinna hana upp aftur. Þetta er alveg eins og aö tapa nyt úr mjólkurkú, þaö er erfiöara aö vinna hana upp en aö glopra henni niöur. Jafn- framt koma þarna til breyttar lifsvenjur fólks. Heitar máltiöir hafa þokaö fyrir brauöi, sælgæti og allskonar ávaxta- og gos- drykkjum. Jafnvel lenging skóla- skyldunnar hefur lika haft þarna sin áhrif. Börnin boröa úti sjoppu- fóöur og þvi um likt. Allt hefur þetta sin áhrif. Ég tel lfka aö viö höfum veriö meö alltof einhæfa og lélega framleiöslu á unnum vörum. Þaö er nú fyrst á seinni árum, sem Eirflcur Pálsson.Syöri-Völlum. Mjólkursamsalan er farin aö reyna aö vinna þetta upp meö meiri fjölbreytni. Ef við litum á kjötiö þá eru flestar okkar kjöt- vörur unnar úr lélegasta hráefni, sem til er á markaönum. Og þetta hráefni veröur aldrei gott þó aö þaö sé hakkaö, kryddaö og sett I finar umbúöir. Neytendur þyrftu aö eiga völ á mun fleiri gæöa- og veröflokkum af unnum vörum. Viö lifum ekki lengur i' þjóöfélagi, sem ekki á til hnifs og skeiöar, og fólk vill fá góöa vöru, fyrst og fremst. Égheld lika aö þaö þurfi aö stór-heröa eftirlit meö þvi, aö neytandinn fái raunverulega þá vöru, sem hann er aö borga. Offramleiðslan stafar frá stærri búunum Nú hefur oröiö töluverö aukning á mjólkurframleiöslu og kjöti á siöasta ári. Þaö var aö visu alveg ljóst, aö svo mundi veröa meö kindakjötiö. en þaö veröur einnig aukning á mjólkinni þótt marg. bent hafi veriö á, aö svo mætti ekki veröa. Þetta finnst mér ábyrgöarleysi þvi viö mjólkur- framleiösluna er hægt ao ráða mikiö frekar en kjötframleiösl- una. Og framleiösluaukningin er mest þar sem búin eru stærst. Mér finnst þvi ekkert óeölilegt þótt skatturinn væri þar hærri. Ef viö erum aö hugsa um einhverja byggöaþróun og aö halda jafn- vægi i landsbyggðinni þá held ég aö þetta komi vel til greina.Jafn- framt gripur þarna beitarþoliö inn i. Þaö ætti aö hafa þaö til hliösjónar um hvar draga þarf úr. En offramleiðslan stafar frá stærri búunum. Ég er meö 700 ær- gilda bú og mér er ljóst, aö ég á aö borga þarna en ekki bóndinn vib hliöina á mér, sem er kannski meö 300—400 kindur. Og ég er til- búinn aö draga saman seglin geri aörir slikt hib sama. En þaö sam- ræmist ekki mlnum skoöunum aö á okkur, t.d. hér i Vestur-Húna- vatnssýslu, — en hér hefur mjólkurframleiöslan staöiö i staö 110 ár þótt hún hafi aukist i öörum héruöum kannski um 10—12%, — sésamt lagöur jafn mikill skattur og aöra. Þvi þegar á heildina er litiö hlýtur þaö aö koma bændum almennt til góöa, aö byggöinni sé haldiö sem jafnastri i íandinu. Niðurstöður Lánamálin verður aö taka föst- um tökum. Ollum lánsumsóknum á aö fylgja umsögn héraösráöu- nautar. Annaö hvort er aldrei litið á þessar skýrslur eða ekki eftir þeim fariö. Þarna viröist ráöa hentistefna. Auövitaö ræöur bóndinn þvi hvaö hann framkvæmir á sinni jöri^en þaö á ekki aö lána honum út á fjárhús t.d., henti jöröin ekki sauöfjárbú- skap og öfugt, eöa ef að nýtilegt jarönæöi er ekki fyrir hendi fyrir þann bústofn sem ætlað er aö byggja yfir. Ég tel skilyröislaust aö þaö eigi aö skammta fóðurbætinn og miöa viö ákveöinn kvóta á grip en skattleggja, og þá gjarnan hátt, þaö sem umfram er. Meö þvi stuölum viö aö skynsamlegri og réttri nýtingu á fóöurbæti, en þaö er vitað, aö hann er ofnotaöur á sumum búum þótt margir noti hann af skynsemi og i hófi. Og þaö á ekki aö skattleggja bú meö 400 ærgiidi og minna. Þaö mun reynast rothögg á marga smærri bændur. —mhg.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.