Þjóðviljinn - 17.03.1979, Blaðsíða 7

Laugardagur 17. mars 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Þaö skýtur vissulega skökku viö aö rikisstjórn
svokallaðra vinstri flokka skuli beita sér fyrir
samdrætti félagslegrar þjónustu og opinberra
framkvæmda, þ.e. stefnu sem sjálfstæöisihaldiö
kallar nú sem hæst á í nafni einstaklingsfrelsis.
Loftur Guttorms-
son lektor
Er samneysla ekki
kjaraatriöi?
1 oröi kveönu var núverandi
rikisstjórn mynduö til þess aö
hnekkja kjaraskeröingarstefnu
rikisstjórnar Geirs Hallgrims-
sonar, tryggja umsaminn kaup-
mátt almenns launafólks og sjá
til þess aö næg atvinna héldist i
landinu. Þetta voru reyndar
ekki ýkja vinstrisinnuö mark-
miö, en meö hliösjón af reynslu
undangenginna ára voru þau aö
dómi alþýðusamtaka og póli-
tiskra fulltrúa þeirra fullgild til
þess að grundvalla þá ríkis-
stjórn sem nú situr aö völdum.
Nú er .þvi ekki að heilsa, þvi
miöur, aö rikisstjórnin hafi ver-
ið einhuga um þaö grundvallar-
atriöi aö viöhalda beri kaup-
mætti almenns launafólks sem
um var samið á sinum tima.
Mánuöum saman hefur megin-
orka fulltrúa Alþb. farið i aö
knýja samstarfsflokkana til
þess aö viröa I verki þetta atriöi
— og er togstreitan um „einka-
frumvarp” forsætisráöherra
siðasta dæmi þess. Hingað til
hefur rikisstjórnin þó staðiö i
meginatriðum viö sáttmála sinn
viö samtök launafólks, m.a.
meö þvi aö afla tekna til niöur-
greiöslna á verði ýmissa lifs-
nauösynja meö aukinni skatt-
lagningu milliliöa og atvinnu-
rekenda. Þaöhefur m.ö.o. tekist
aö halda einkaneyslu almenn-
ings nokkurn veginn óskertri.
Það sem á vantar hefur ríkis-
stjórnin ýmist bætt eöa heitið aö
bæta meö lagasetningu sem ætl-
aö er aö efla félagsleg réttindi
launamanna á ýmsum sviöum.
Einkaneysla,
samneysla
Þessi stjórnarstefna er góöra
gjalda verö svo langt sem hún
nærýO En eftir mælikvaröa
vinstri stefnu er ljóst aö hún
dregur ekki langt. Einkaneysla
almennings er aðeins annar
þáttur lifskjara i viöum skiln-
ingi orösins. Hinn þátturinn er
sú félagslega þjónusta sem
kostuð er af sameiginlegum
sjóöum þegnanna (samneysla)
á vegum rikis og sveitarfélaga.
Eftir öllum teiknum aö dæma
skipar þó þessi lifskjaraþáttur
langtum lægri sess i almenn-
ingsvitund en sjálf einkaneysl-
an; er þaö til marks um hve
gildismat einstaklingshyggju á
mikil Itök i huga almennings.
Þaö telst þýöingarmeira að geta
veitt sér vel i mat ogrdrykk og
húsnæöi heldur en aö tryggja
sér og sinum góöa félagslega
þjónustu, i formi trygginga,
kennslu, heilsugæslu og menn-
ingarstarfsemi svo nokkuð sé
nefnt.
Þetta hefur ásannast eftir-
minnilega undanfarna mánuði.
Þegar fjárlagafrumvarp fyrir
yfirstandandi ár var til umræöu
hreyföi Alþýöusambandiö ekki
mótmælum gegn þvi aö útgjöld
rikisins væru skorin niöur um
12% miöaö viö sl. ár. Um leiö og
þingmenn Alþb. samþykktu
þennan niöurskurð hindruðu
þeir aö „sparnaöarriddarar”
Alþýöuflokksins fengju þvi
framgengt aö enn meira yröi
klipiö af samneyslunni á þessu
ári. Og aö þvi er best verður séö
veldur afstaöa alþýöusamtak-.
anna mestu um þaö aö bæjar- og
sveitarstjórnir hafa ekki fengið
heimild til þess aö hækka út-
svarsálagningu úr 11% i 12%,
þótt ekki væri til annars en bæta
aö hluta upp þá rýrnun tekju-
stofnsins sem verðbólgan veld-
ur.
Félagsleg
þjónusta skal
niður skorin
Allt bendir þetta til þess að
samneysla og sú félagslega
þjónusta sem i henni felst sé
ekki mikils metin hjá vinstri
hreyfingu á Islandi. Aö þessu
leyö er alvarlegur brestur i
félagslegri vitund hreyfingar-
innar, hvort sem um er að ræða
hinn faglega eöa pólitiska arm
hennar. Eöa hvers konar sósial-
demókrati er þaö sem gerir að
e.k. trúaratriöi likt og Alþýðu-
flokkurinn að hlutur hins opin-
bera i þjóðartekjunum — hlutur
samneyslunnar — skuli ekki
fara yfir 30%. Svo mikið er víst
að ankannaleg þætti slik stefna
meðal „bræöraflokkanna” á
Norðurlöndum sem séö hafa til
þess, i krafti langrar stjórnar-
forystu, að samneyslan nemur
nú 40-60% þjóöartekna (sbr.
grein Gisla Gunnarssonar i
þessu blaði 9. mars sl.).
Þaö skýtur vissulega skökku
viö aö rfkisstjórn svokallaðra
vinstri flokka skuli beita sér
fyrir samdrætti félagslegrar
þjónustu og opinberra fram-
kvæmda, þ.e. stefnu sem sjálf-
stæöisihaldiö kallar nú sem
hæst á I nafni einstaklingsfrels-
is. Afleiðingar þessarar stefnu
eru þegar farnar aö segja til sin
á fjölmörgum sviöum: innan
skólakerfisins er knúiö á um
fjölgun nemenda pr. bekkjar-
deild i grunnskólum (þ.e. lélegri
þjónustu viö hvern einstakan
nemanda), um sparnað i rekstri
útvarps (þ.e. lélegri dagskrá),
um niðurskurö á félagslegum
stofnunum i höfuöborginni, svo
ekki sé minnst á frestun opin-
berra framkvæmda viða um
land. Má geta nærri aö þessi
stefna er ekki til þess fallin aö
ljá núverandi rikisstjórn vinstri
blæ eða efla trú manna á aö
raunverulegur vinstri valkostur
sé til i islenskum stjórnmálum.
Hvers
konar
kjarabarátta?
Frá sjónarmiöi sósialista er
slikur valkostur ekki falinn i
kjarabaráttu sem eflir einka-
neyslu á kostnað samfélags-
legrar neyslu eöa tekur einka-
þarfir fram yfir félagsiegar
þarfi. Slik stefna horfir ekki til
breytinga á þjóöfélagsgeröinni,
hún styrkir aöeins þá sem fyrir
er og leiðir til þess aö menn
verða áfram dæmdir til þess aö
fullnægja þörfum daglegs lifs i
formi einkaneyslu, meö þvi t.d.
að eignast ibúð I staö þess aö
eiga kost á varanlegu leiguhús-
næði.
Nú væri ósanngjarnt aö halda
þvi fram aö Alþb. hafi ekki
reynt að sporna viö þeirri áráttu
samstarfsflokkanna aö skeröa
gróflega hlut samneyslunnar.
En andóf flokksins hefur boriö
þess merki aö einkaneyslusjón-
armiðið hefur undanfarin miss-
eri veriö ráöandi i kröfugerö al-
þýöusamtakanna. Einblint hef-
ur veriö á kaupmátt launanna
án tillits til þess hvort viöhald
hans eöa aukning heföi I för meö
sér samdrátt i hinum opinbera
geira efnahagskerfisins.
Valkostir
Aö svo miklu leyti sem þessi
rikisstjórn styöst viö einlæga
vinstri sinna er hún i pólitiskri
klipu: annaðhvort heldur hún
áfram stefnu sjálfstæöiskrata
meö þvi aö þrengja kosti sam-
neysiunnar eöa hún snýr viö
blaðinu hiö fyrsta og hefst
handa um framkvæmd félags-
legrar umbótastefnu. 1 þvi skyni
þarf aö rýmka tekjumöguleika
rikis og sveitarfélaga, en þaö
kallar aftur á nýja skattastefnu
sem myndi ekki aöeins fela i sér
auknar álögur á veröbólgugróö-
ann i þjóöfélaginu, heldur og á
þann hluta launafólks sem hefur
háar tekjur. Það er oröiö löngu
timabært að koma á raunveru-
legum stighækkandi tekjuskatti
hér á landi. 1 þvi fælist viss
tekiuöflun i sjálfu sér og um leið
ykist svigrúm hins opinbera til
þess að jafna þá félagslegu mis-
munun sem markaösöflin geta
sifellt af sér.
Þessi valkostur er aftur háður
þvi skilyröi aö samtök launa-
fólks hafi samneyslu ekki siöur
en einkaneyslu til viömiöunar i
kjarabaráttu sinni. Til þess aö
þaö megi veröa þurfa sósialist-
ar og aörir vinstri menn aö
leggja sig fram um, hver á sin-
um vettvangi, aö efla félagslega
vitund almennings,
Ef þessari rikisstjórn auðnast
ekki innan tiöar aö setja á dag-
skrá, I samráöi viö alþýðusam-
tökin, félagslega umbótastefnu,
munu margir mér sammála um
aö Alþb. bresti forsendur til aö
halda áfram stjórnarsamstarfi.
Ritað 13. mars
(1)
Ekki er hægt aö halda þvi fram
að baráttan fyrir þvi aö við-
halda núverandi kaupmætti al-
mennra launatekna sé hégóma-
mál. Um sl. áramót var isl. iön-
verkamaöur 9 klst. 48 min að
vinna fyrir „matarpakkanum”
(miöaövar viö 15 algengar mat-
vælateg., 1 kg. af hverri), en
sænskur starfsbróöir hans ekki
nema tæpar 5 klst., danskur iviö
lengur og finnskur 8 klst.41 min
(sbr. grein eftir Agnar Guöna-
son: Hvaö er lengi veriö aö
vinna fyrir matnum?, Þjóövilj-
inn 16. feb. sl.)
Alþýöubandalagsráöherrarnir I rikisstjórninni.
Hvatt til samkomulags
um efnahagsráðstafanir
Sem stuöningsmaöur þessarar
rikisstjórnar, sem nú situr, og
kjósandi Aþýöubandalagsins um
áratuga skeiö langar mig til aö
koma á framfæri þeim tilmælum
viö ráöherra okkar, aö þeir láti
einskis ófreistaö til aö ná sam-
komulagi viö samráöherra sina
um efnahagsráöstafanir, sem aö
gagni mega koma i baráttunni viö
þá margnefndu meinvætti, verö-
bólguna.
Þaö er sannfæring min, aö ekki
sé horfandi á fáeinna prósenta
kaupgeturýrnun, ef umtalsveröur
árangur næst ekki fljótlega meö
öörum hætti. Minnumst þess, aö
veröbólga er lika kjaraspillir og
ekki af betra taginu. Talsmenn
okkar flokks hafa oft á oröi, aö
miklum ávinningi mætti ná meö
ýmiskonar hagræöingu, t.d. i
bankakerfinu, tryggingakerfinu,
varðandi oliudreifingu o.fl. Vist
má þetta vera satt. En bæöi er
þaö, aö úr þvi aö þessi mál, sem
ég nefndi, hafa þegar þróast svo
sem raun ber vitni, þá er ekki ein-
falt mál aö gera sér grein fyrir
ávinnningi af hugsanlegum
breytingum svo aö i tölum veröi
taliö og auk þess myndu allar
slikar skipulagsbreytingar taka
a.m.k. nokkur ár.
Af viötölum viö marga kunn-
ingja mina er ég þess fullviss, aö
viö þessa rikisstjórn eru bundnar
vonir æöi margra manna og þvi
vil ég aö lokum leyfa mér aö -
endurtaka þá eindregnu ósk, aö
fré
/esendum
allt veröi gert sem unnt er til þess
að núverandi rikisstjórn megi
starfa áfram meö sem far-
sælustum árangri.
Þorsteinn Guömundsson
Atvinnu-
leysi
Borgari hringdi og sagöist
vilja spyrja ólaf Jóhannesson
forsætisráöherra hvaö hann
hygöist gera i þvl, aö atvinnu-
leysi væri stööugt aö aukast.
Margir væru t.d. á biölista eftir
vinnu viöast hvar I borginni,
trésmiöir, járniðnaöarmenn og
fleiri.
DON IUAN
Fallegu norsku veggsamstæðurnar
eru komnar.
Lengd 2,70 metrar.Hæð 1,73 metri.
Verð kr. 479 þúsund.
S\WW\'HGI 6 SIMI ■U‘ý-14