Þjóðviljinn - 07.04.1979, Síða 11

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 7. aprll 1979.
Laugardagur 7. aprll 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIDA 11
Skólahljómsveitin æfir sig
TV * ^ Al' é/v- r M mmj i amr 1
í 1. \ ■ Æmsœ... mm ái ■ vx.as ÍFggfifc*. , /.
\/
I DAG/ laugardaginn 7.
apríl kl. 14, heldur hljóm-
sveit og lúðrasveit Tón-
menntaskóla Reykjavík-
ur hljómleika í Háskóla-
bíói. Aðgangur er ókeypis
og öllum opinn.
Það er nýmæli, að tón-
listarskólar panti tón-
skáld til að semja verk
fyrir nemendahl jóm-
sveitir sínar, enda þótt
mörgum ættu að vera
hæg heimatökin við að
láta „sérsauma" handa
sér tónverk, þar sem vfða
eru starfandi tónskáld
meðal kennara og skóla-
stjóra tónlistarskólanna.
Engu að síður hefur lítið
borið á þvf fram að þessu
að viðkomandi tónsmiðir
eða skólayfirvöld hafi
sýnt þessum upplagða
möguleika raunveruleg-
an áhuga. En nú hefur
Tónmenntaskóli Reykja-
víkur gert bragarbót á
svo um munar. A tónleik-
unu í dag verða nefnilega
frumflutt tvö íslensk tón-
verk/ sem sérstaklega
hafa verið samin fyrir
hljómsveit skólans.
Annað verkiö nefnist POCO
CONCERTANTE („Með dulitl-
um einleiksblæ”, snörunartilr.
RÖP) eftir Atla Heimi Sveins-
son og tjaidar flestum þeim
hljóðfærum, sem kennt er á i
skólanum. Hitt verkið er fyrir
strengi eingöngu og er eftir Þor-
kel Sigurbjörnsson, en hann
kallar það GÍGJULEIK, liklega
með hliðsjón af hinum atorku-
sama stjórnanda strengjasveit-
arinnar, Gigju Jóhannsdóttu,r.
Ails eru strokhljóðfæranemend-
ur i skólanum rúmlega fjörutiu.
Þess má geta, að barnaóperur
Þorkeis, „Apaspil” og „Rabbi
rafmagnsheili”,voru færðar upp
á sinum tima i samvinnu við
Barnamúsikskólann, eins og
Tónmenntaskólinn hét þá.
Skólinn hefur smám saman
orðiö- einn af merkustu vaxtar-
broddum i tónlistarkennslu
barna og unglinga á landinu.
Stofnandi hans var dr. Heinz
Edelstein, en skólinn varö
sjálfstæð stofnun 1952 upp úr
barnadeildum, sem starfræktar
höfðu verið allt frá stríðslokum i
Tónlistarskólanum i Reykjavík,
þeim er sl. 19 ár hefur veriö til
húsa í kvikmyndabyggingu
Tónlistarfélagsins I Skipholtinu,
en hafði áður veriö í Þrúðvangi
við Laufásveg.
Tónmenntaskólinn hefur yfir-
leitt veriö I húsnæðishraki alla
sina tið. Hann hefur verið starf-
ræktur á ýmsum stöðum í borg-
inni, siðast i Iðnskólanum við
Skólavörðuholt. Haustið 1977
losnaöi um skólahúsnæði i
gamla gagnfræðaskólanum við
Lindargötu og tók Tónmennta-
skólinn þetta húsnæði á leigu
hjá Reykjavikurborg. Skólinn
Blikk og tré
Nánari umfjöllun Tón'-
menntaskóla Reykjavíkur og
þeirra athyglisverðu nýjunga og
tilrauna, sem þar fara fram,
verður að biða betri tima. Þó
get ég ekki látið hjá llða að
nefna i leiðinni þá frumraun
sem nýjust er af nálinni, en það
er hljóðfærasmfði. Tónmennta-
skólinn hefur grafið upp hinn
keflviska þúsundþjalasmið Er-
ling Jónsson og búið honum og
ararnir, sem þarna voru að erf-
iða með laufsög og trélím, báru
Katrinu Arnadóttur fiðlukenn-
ara fyrir þvi, að úr krossviðar-
fiðlum Erlings fengist ótrúlega
góður hljómur miðað við smiða-
efni og einfaldleika.
Þegar undirritaðan bar að
garöi, voru þær Bergljót Jóns-
dóttir, Jóhanna Lövdahl,
Agústa Hauksdóttir og Sigríður
Pálmadóttir I óða önn hver við
sina frumraun I hljómtólagerð,
en Erlingur alls staðar innan
Enginn skyldi flauturnar vanmeta
er sjálfseignarstofnun, rekinn
eins og aðrir tónlistarskólar lýð-
veldisins skv. lögum um fjár-
stuðning við tónlistarskóla frá
23.5. 75.
Skólastjórar eftir dr. Heinz
Edelstein voru dr. Róbert A.
Ottósson, Ingólfur Guðbrands-
son, Jón G. Þórarinsson og siö-
ast Stefán Edelstein, sem
stjórnað hefur lengst þeirra
allra eða frá 1962. Stefán er
maður hugmyndafrjór og nýj-
ungagjarn meira en svo að megi
gera skil að sinni, en undirritað-
ur hefur hug á að rekja úr skóla-
stjóranum garnirnar i sérlegu
viðtali á vegum „Músikur og
Mannlifs” á næstunni.
hópkennurum skólans aöstöðu
til að setja saman allvönduð
hljóðfæri á lóð Lindargötuskól-
ans, I smákytru, sem hvunn-
dags ber hið uppbyggilega nafn:
likhúsiö.
Ég átti hálft I hvoru von á
frumstæðum bumbum, hringl-
um og hrlslum, en þegar inn i
smiöastofuna kom, blöstu við
hin álitlegustu hljóðfæri á ýms-
um stigum. Þarna var m.a.
víóla úr krossviði kvörtnuð og
krómatisk tólf tóna harpa á
byrjunarstigi, sem hefði verið
tilvaliö tannfé handa sálugum
Arnaldi Schönberg. Þvi miður
var ekkert fullgert hljóöfæri til
staðar I það skiptið, en kenn-
handar við að rétta þeim hjálp-
arhönd og gefa góð ráð.
Til mun standa að hleypa
eldri nemendum skólans inn i
sæluna næsta haust, en sem
stendur vantar illa fleiri hefil-
bekki og verkfæri.
Lúörasveit var stofnuð i skól-
anum 1977. Hún er undir stjórn
Sæbjarnar Jónssonar trompet-
leikara i Sinfóniuhljómsveit Is-
lands og hefur stækkað jafnt og
þétt allt frá byrjun, en mun nú
vera orðin um 30 manna aö
stærð. Hún kemur fram á tón-
leikunum i dag eins og áöur er
getið.
Ungir fiðlarar með aftild og rétti
Óplægður akur
Auk Þorkels og Atla hefur Jón
Asgeirsson samið verk fyrir
Tónmenntaskólann. Það heitir
ORÐAGAMAN, sjö söngvar við
gamla Islenzka oröaleiki og
heilræði og er fyrir barnakór og
litla hliómsveit. Verkið h§fur
veriB ..Prufukeyrt”, en biður
raunverulegs frumflutnings um
sinn, þar sem ekki hafa verið
tök á að gera þvi fullnægjandi
skil enn þá, en I skólanum er
ekki fastur starfandi kór.
Enn má geta sönglagaflokks,
sem Gunnar Reynir Sveinsson
samdi fyrir skólann 1974.
Eg bað Stefán um að segja
snöggvast frá tildrögum þessar-
ar samvinnu skólans við Islenzk
tónskáld, en áðurnefnd verk
Atla, Þorkels og Jóns voru öll
„pöntuð” I byrjun slöasta vetr-
ar i tilefni af 25 ára afmæli skól-
ans og eru sennilega merki um
mesta átak sem gert hefur verið
til þessa af einum aðilja til að fá
hérlenda tónsmiði til að semja
fyrir börn.
Skólastjóri kvað það vera
óplægður akur að biðja tónskáld
um að skrifa verk fyrir bcrn hér
á landi. (Greinarhöf. vill að visu
minna á einkennisorö siðustu
Norrænu Múslkdaga I Reykja-
vik fyrir nokkrum árum, sem að
sumu leyti falla inn undir þetta,
en þau voru „Músik fyrir
áhugafólk.” Skoðanir manna
voru hins vegar á reiki um af-
raksturinn.) Stefán taldi slika
viðleitni hafa uppeldislegt gildi
fyrir báða aðiljana: I fyrsta lagi
fyrir nemandann, sem við að
fíytja slik verk mundi færast
nær nútimatónlist en Bartók og
Prokofféff, sem eru i reynd
einskonar tónsögulegar enda-
stöðvar i flestum tónlistarskól-
um. 1 öðru lagi mundi samvinn-
an við nemendur færa tónskáld-
ið nær veruleika samtimans og
neytendur framtiðarinnar.
Tónsköpun
nemenda
Hvert skal stilla eftir þessa
byrjun? A næsta skólaári hefur
Stefán hug á að fá islenzk tón-
skáld til að vinna með eldri
nemendum Tónmenntaskólans
við að hjálpa nemendum sjálf-
um að skapa eigin tónverk.
Hugmyndin er að nokkru fengin
frá „composer-in-residence”
fyrirkomulaginu við ameriskar
kennslustofnanir, þar sem tón-
skáld dveljast viö skólann ár-
langt með búi og buru og semja
hluta dags tónverk með nem-
endum eða fyrir þá og hafa um-
sjón með ýmis konar tónskap-
andi starfsemi.
Að visu er ekki hægt að bjóða
Tónskáldin um samvinnuna við
nemendur
Þorkell Sigurbjörnsson:
i „Það eru ekki til opn-
ari áheyrendur og óeigingjarnari
flytjendur. Það má ekki gleyma
þvi, aft fólk á þessum aldri hefur
rika sköpunargáfu og sköpunar-
þörf. 1 raun og veru mætti gera
meira af þvi aft virkja sköpunar-
gáfuna frekar en móttökuhæfi-
leikann fyrir itroöslu.”
Atli Heimir Sveinsson:
„Þaft var mikil upplyfting fyrir
mig að vinna með þessari hljóm-
sveit. Það er enginn eðlismunur,
bara stigsmunur, á þvi aft vinna
með „barnahljómsveit” og „full-
orftinshijómsveit”. Hver hljóm-
sveit hefur sina sál.
Min reynsla er sú, að mörg fyr-1 fyrir börn og þarfnast hvorki sér-
irbæri i svokailaftri framúr- þjálfaöra flytjenda né áheyr-
stefnutónlist eru ekki óaftgengileg enda.”
Litið við í Tónmennta-
skóla Reykjavíkur
SKAPAÐ
ÚR TRÉ
OG
Stefán Edelstein skólastjóri
margs var að gæta og stöðug
fylgni við stjórnandann nauð-
synlegri en I mörgum „sjálf-
keyrandi” heföbundnum tón-
verkum.
Æfingar þann daginn höfftu
verið anzi stifar, nærri 3 klst.
með hléum, en enginn leit á
klukkuna og kallaði á kaffi fyrir
þá sök, þannig að ekki gátu nú-
timatónsmlöar verið þaft leiðin-
legar.
A eftir hóaði maður nokkrum
nemendum saman til að heyra i
þeim hljóðiö.
Þetta voru fimm eða sex
stelpur, allt strengjaleikarar
(auðvitað), nema hvað ein blés
yfir flautu þvert. Þær voru i 3. —
7. bekk, þ.e.a.s. á aldrinum niu
til fimmtán ára. Strengjaleik-
arar taka þátt I frumflutningi
beggja tónverkanna.
Ég: Hvernig finnst ykkur
verk Atla?
Þær: — Sérkennilegt... Nót-
urnar eru eins og myndasýning
... Höfum aldrei spilað svona
lagaðáður....Viðurðum að læra
mest utan að, maftur vissi aldrei
hvað kæmi næst... Það er
ööruvisi upp skrifað en venju-
legar nótur. Við megum oft ráfta
þvi sjálf, hvernig við spilum,
falskar nótur skipta ekki máli...
Annars er allt annað að spila
það núna en fyrst ...
Engin kvaöst hafa skellt upp-
úr I byrjun, heldur hefðu þær
haft áhuga á að spila meira af
sliku seinna. Þær höfðu sjálfar
fengizt við tónsmiðar I skólan-
um og haft gaman af. Rabb okk-
ar leiddist út i að fjalla um hvað
væri leiðinlegast og skemmti-
legast iskólanum. Um fyrrnefnt
var sagt tónlræði eða teóriu, en
út á siðarnefnt var ekkert gefið.
Ég: Af hverju eru fleiri stelp-
ur en strákar i skólanum?
Þær: — Stelpur velja þetta
frekar...
Ég: Þær gera kannski iika
frekar það, sem þeim er sagt!
Þessu var mótmælt kröftug-.
lega og ég minntur á, aö hefði
það verið einu sinni, væri ekki
þar með sagt að svo væri leng-
ur.
Ég: Hvað finnst félögum ykk-
ar I öðrum skólum um nám ykk-
ar i Tónmenntaskólanum?
Þær: — Ekkert. Þaö kemur
þeim ekkert við.
Ég: Fariö þið þá leynt með
þaft?
Þær: — Alls ekki!
(Það vannst ekki timi til að
komast til botns i þvi paradoxi.
Spurt var, hvort félagana i
grunnskólanum langaði aldrei
til að heyra þær spila:
Þær: — Nei ég held ekki ...
þeim finnst það asnalegt ... Það
er kannski uppeldiö... Þeir, sem
sjálfir eru að læra á hljóðfæri,
hafa áhuga. Hinir skipta sér
ekkert af þessu ...
Ég: Að hvaða leyti er verkið
hans Þorkels frábrugðið verki
Atla?
Þær: — Það er meira af lag-
linum.
Aðspurðar að lokum um hvort
verkanna þeim fyndist
skemmtilegra sögðust þær ekki
gera upp á milli þeirra, hvort
um sig væri tilbreyting frá hinu.
Það eru alltaf þessir dipló
dyntir i dömum...
—RöP.
Hljóðfæri verfta til undir leiftsögn þúsundþjalasmifts (Ijósm. Leifur)
tónskáldum að dvelja heimilis-
fast viö Lindargötu 51, en Stefán
taldi vel koma til greina að búa
þeim starfsaðstöðu i tilrauna-
skyni t.d. um 6 vikna timabil,
segjum 4 tima á viku, með 20
börnum i 4-8 hópum, allt eftir
plássi, þátttöku o.fl. Sagðist
hann binda töluverðar vonir við
tilraunina og búast viö, að hún
gæti orðið bæði nemendum og
tónskáldum holl hvatning.
Ánnars er nú þegar viss þátt-
ur i kennslu skólans aö veita
nemendum tækifæri til að skapa
I tónum og hljóðum i hóp-
kennslutimum undir leiðsögn
TÓNUM
áðurnefndra kennslukvenna,
sem voru að smiða hljóöfæri hjá
Erlingi Jónssyni. Þessar smá-
smiðar eru fluttar og teknar upp
á segulband.
Hver fjórmenninganna hefur
sina aðferð við kennsluna, og er
það i samræmi við yfirlýst hlut-
verk skólans að reyna ýmsar
nýjungar i tónmenntum.
Bergljót Jónsdóttir leyfði mér
að hlusta á nokkra ópusa eftir
sina nemendur. Kenndi þar
margra grasa og æði ólikra að
gæðum, eins og von var. „Verk-
in” voru flest örstuttar hugleiö-
ingar um fyrirfram gefin við-
fangsefni eöa heiti, ýmist
sungin, leikin, klöppuð, stöppuð,
ýlfruð, blistruð eöa sögð, eða
sumt af þvi I senn, og drógu dám
af alls konar stemmningum og
umhverfishljóðum á im-
pressjóniskan hátt út frá ýms-
um einföldum formum. Fyrir
alla aðra en þá, sem aðeins geta
metið gildi áþreifanlegra hluta,
ætti að vera augljóst, að slikt
föndur við abströkt hljóð og
form er ekki þýðingarminna
fyrir þroska barna en mótun I
leir og litum.
„Eins og
myndasýning”
Undirritaður skrapp á æfingu
á „Poco concertante” eftir
Norðurlandaverðlaunahafann
Atla Heimi Sveinsson, sem höf-
undur stjórnaði af mikilli rögg-
semi. Timinn virtist enda nýtast
vel og einbeiting hinna ungu
hljóðfæraleikara vera i há-
marki. Það veitti ekki af þvi
cfijkardur
Ö.
cpálsson