Þjóðviljinn - 25.04.1979, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN' Miðvikudagur 25. aprll 1979
DJÖÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
t tgeíandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Kréttastjóri: Vilborg Harftardóttir
Kekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiftslustjóri: Filip W. Franksson
Blaöamenn: Alfheiftur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur Margeirsson, Magnús
H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson. Erlendar fréttir: Halldór GuÖ-
mundsson. ÍþróttafréttamaOur: Ingólfur Hannesson. ÞingfréttamaÓ-
ur: Siguröur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Citlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigrí&ur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jón Asgeir Sigurösson.
Afgreiösla: Guömundur Steinsson, Hermann P. Jónasson. Kristín Pét-
ursdóttir.
Sfmavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna SigurÖardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Ctkeyrsla: Söivi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6. Reykjavik. sfml 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Lóðaúthlutanir og
fyrirgreiðslukerfi
• Flestir sem i stjórnmálum vasast eru sammála
um nauðsyn þess að kveða niður svonefnt fyrir-
greiðslukerfi. óteljandi menn taka til máls um það,
að ófært sé að hygla mönnum eftir kunningsskap,
ætterni og þó einkum og sér i lagi eftir stjórnmála-
skoðun. En um leið er einatt eins og þessi umræða
gangi i hring og niðurstaðan verði vondauft tal um
að þvi miður verði ekkert að gert. Fyrirgreiðslu-
kerfið sé svo rótgróðið. Það reki ættir sinar allar
götur til þess að eina von alþýðu sem býr við ein-
veldi einhverskonar sé að ná eyrum höfðingjans
sjálfs með einhverjum undraverðum hætti. Stund-
um er látið eins og fyrirgreiðslukerfið sé einskonar
partur af mannlegu eðli, rétt eins og erfðasyndin.
• Þvi er nú á þessa hluti minnst, að úr borgarráði
berast ánægjuleg tiðindi. Þar hafa verið samþykkt-
ar nýjar reglur um lóðaúthlutanir til einstaklinga i
samræmi við samstarfssamning meirihlutaflokk-
anna, og er þeim ætlað að koma i veg fyrir þau póli-
tisku hrossakaup sem oft hefur verið deilt á i sam-
bandi við lóðaúthlutanir hjá borginni. I viðtali við
Þjóðviljann i gær segir Sigurjón Pétursson, forseti
borgarstjórnar, frá þvi að hinar nýju reglur séu i
meginatriðum byggðar á svipuðum atriðum og
þeim sem hafa átt að ráða þvi hverjir kæmu til
greina við lóðaúthlutanir i borginni. Hann getur
þess að almennar reglur hafi verið til staðar ,,en
eftir að menn hafa uppfyllt þau skilyrði (sem regl-
urnar gera ráð fyrir) hefur þeim verið úthlutað lóð-
um eftir ýmsum umdeilanlegum sjónarmiðum og
oft annarlegum”.
• Með öðrum orðum: það er stigið gott skref i þá
átt að útiloka pólitiskan geðþótta, koma afgreiðslu i
þýðingarmiklum málaflokki, sem varðar hag mik-
ils fjölda manna, á traustari og hlutlægari grund-
völl - og þar með er rofið nokkuð gott skarð i múra
fyrirgreiðslukerfisins. Reglurnar sjálfar sýnast
taka sem mest mið af sanngimi- og jafnaðarsjón-
armiðum \ það er tekið tilliti til búsetu, starfs, fjöl-
skyldustærðar og þröngbýlis eins og eðlilegt er og
sjálfsagt. Það er lika gert ráð fyrir að upp komi ein-
hver sú staða sem ekki rúmast innan reglna — en i
slikum tilfellum þarf borgarráð i heild að vera sam-
mála um afgreiðslu — þar með er ekki hægt að beita
neinum pólitiskum meirihluta til mismununar fólki.
• Nú væri það sjálfsagt mikil og óleyfileg bjart-
sýni að láta sem múrar fyrirgreiðslukerfisins væru
að hruni komnir þótt ofangreind ágæt og skynsam-
leg sjónarmið hafi verið staðfest af hinum nýja
meirihluta i borgarstjórn Reykjavikur. En það er
stigið mikilvægt skref i rétta átt, og það ber að
halda áfram á þessari sömu braut. Slik sókn er
einkum og sér i lagi pólitisk nauðsyn vinstrisinnum.
Stjórnlist Sjálfstæðisflokksins hér i Reykjavik hefur
mjög byggst á þvi, að annarsvegar er haldið uppi
almennu landsmálahjali um að „kerfið” og „hið
opinbera” sé eitthvað illt, óskiljanlegt og fjandsam
legt hverjum venjulegum manni. Hinsvegar sé það
lán i óláni.að til forystu i Reykjavik hafi valist hæfir
menn og snjallir, sem skilji hjörtun og nýrun og hafi
góðan vilja til að leiða saklaust fólk og ráðvillt
gegnum völundarhús skriffinnskunnar, sem þeir
hafa reyndar skapað sjálfir. Þetta sýnist sakleysis-
leg stjórnlist en hefur verið ákaflega vel virk i þvi
að gera tvennt i senn: viðhalda valdakerfi Sjálf-
stæðisflokksins og fyrirgreiðslukerfinu, tvinna
þessi kerfi tvö saman með þeirri pólitisku spillingu
sem af þeirri samtvinnan hlýst.
Nordsat-fundur
Senn líBur a6 þvl aö rfkis-
stjórnir NorBurlanda þurfi aö
taka ákvaröanir um hvort þær I
sameiningu komi á loft sjón-
varps- og útvarpsgervihnetti til
útsendingar á norrænu sjón-
varpsefni beint til notenda alls-
staöar á Noröurlöndum. Hér á
landi hafa þessi mál litiö veriö I
umræöu, og var þaö þvl þarft
framtak er Norræna félagiö
efndi til fundar um Nordsat sl.
sunnudag I Norræna húsinu.
A þessu máli eru margar hliö-
ar og þvl brýn nauösyn aö þaö sé
rætt hér á landi til hlltar út frá
hinum ýmsu sjónarmiöum og
hagsmunum, áöur en fslensk
stjórnvöld binda hendur sinar á
nokkurn hátt. Hér er um svo
viöamikiö og afdrifarlkt sviö
menningarmála aö tefla aö gera
veröur kröfu um aö lögö veröi
vinna I þaö aö móta afstööu Is-
lenskra stjórnvalda til Nordsat-
áætlunarinnar.
Ragnar Arnalds mennta-
málaráöherra lagöi á Nordsat -
fundinum áherslu á aö engin á-
kvöröun heföi veriö tekin enn
um norrænan sjónvarpsgervi-
hnött, eöa hugsanlega aöild Is-
lands aö honum. t rauninni væri
um mjög marga valkosti aö
tefla þegar rætt væri um aukiö
samstarf Noröurlanda I út-
varps- og sjónvarpsmálum, og
tæpast hægt aö taka afstööu til
þeirra fyrr en könnun á þeim
væri lokiö og þeim heföi öllum
veriö stillt upp.
Kratar með
áróður
Þótt greinilega kæmi fram aö
menntamálaráöherra telur aö
kostirnir viö Nordsat yröu meiri
en gallarnir út frá þeim for-
sendum sem fyrir liggja I dag,
varaöist hann aö binda hendur
sinar I málinu á nokkurn hátt.
Athyglisvert var hinsvegar aö
kratarnir á fundinum jöföu I
frammi samræmdan áróöurs-
málflutning fyrir Nordsat. Rök-
semdafærsla þeirra var eitt-
hvaö á þá leiö aö fyrr eöa siöar
hlyti tækniþróunin aö leiöa til
beinna sjónvarpssendinga um
gervihnetti. Viö þaö fengju Is-
lendingar ekkert ráöiö og betra
væri aö tengjast Noröurlöndun-
um um slika sjónvarpssam-
vinnu I staö þess aö láta engil-
saxnesk áhrif rigna yfir landiö I
framtlöinni frá breskum og
bandariskum sjónvarpshnött-
um.
Kommarnir enn
SIBan skömmuöu þeir rithöf-
unda og aöra listamenn á Norö-
urlöndum fyrir menningarlega
einangrunarstefnu, sem þeir
töldu, sérstaklega Gylfi Þ.
Gislason, aö væri aöeins angi af
þvl aö menntamenn og komm-
únistar heföu alltaf veriö á móti
öllu heilbrigöu alþjóölegu sam-
starfi, svo sem EFTA, EBE,
stofnun norræns varnarbanda-
lags, stofnun Noröurlandaráös
og NATO. Ataldi dr. Gylfi
menntamenn og kommúnista
sem staöiö heföu meö sér I bar-
áttunni fyrir lokun dátasjón-
varpsins fyrir aö vilja nú kalla
yfir sig aukin engilsaxnesk
menningaráhrif I staö þess aö
efla norræna samstööu I menn-
ingarmálum.
Þetta er aö sönnu þægileg
einföldun á málunum I áróöurs-
strlöi um Nordsat, en tæpast al-
verlegt innlegg I málefnalega
umræöu um fyrirbæriö. Eitt
höfuömarkmiöiö meö þvl aö
koma norrænum sjónvarps-
sendingum beint til sjónvarpsá-
horfenda allsstaöar á Noröur-
löndum er sagt vera aö auka
menningarleg samskipti nor-
rænna þjóöa. Listamenn, fjöl-
miölunarmenn og menningar-
samtök alþýöu á Noröurlöndum
hafa leyft sér aö setja ýmis
spurningarmerki viö þaö hvort
Nordsat muni efla norræn
menningartengsl og menningu.
Menningarsamskipti geta eins
og kunnugt er fariö fram á ann-
an hátt en meö augnaviöskipt-
um viö sjónvarpsskerm.
Blind tœkni
eða stýrð
Ekki sföur fer þaö I taugarnar
á mörgum þegar bent er á aö
rafeindaiönaöurinn er sífellt
eins og ýmis annar neysluiönaö-
ur aö búa til nýjar þarfir til þess
aö geta uppfyllt þær, aukiö
gróöann og skapaö nýjar.
Kostnaöurinn viö aö koma upp
norrænum gervihnetti til sjón-
varpssendinga og reka hann, er
dropi I hafiö miöaö viö þann
markaö sem skapast fyrir ný
hliöartæki viö sjónvörpin sem
nauösynleg veröa til þess aö ná
inn geislum frá gervihnetti.
Senn tekur litasjónvarpsmark-
aöurinn aö mettast og spurning-
in er hvort fjölþjóöafyrirtæki á
Noröurlöndum eiga aö ná frum-
kvæöi á þessum markaöi eöa
blöa eftir þvl, aö fjölþjóöafyrir-
tæki annarsstaöar nái honum
undir sig.
En hér er komiö aö þeirri
spurningu sem varöar hvern
mann, hvort þaö eru hagsmunir
fjölþjóöafyrirtækjanna sem
eiga aö ráöa þörfum okkar I
framtlöinni og uppfyllingu
þeirra, eöa hvort viö eigum sjálf
aö ákveöa hverjar þarfir okkar
eru og beygja tæknina og fjöl-
þjóöafyrirtækin undir þann
vilja. Viö veröum bara aö dansa
meö, segja sumir, en aörir vilja
ekki á þaö sættast og krefjast
svara viö þeirri nærgöngulu
spurningu: Hverjar eru þarfir
okkar?
Menningarsveltið
Einmitt þeirri spurningu hafa
listamannasamtökin á Noröur-
löndum reynt aö svara meö um-
ræöum um máliö. Þau benda á
aö stjórnmálamenn á Noröur-
löndum hafi veriö sparir á aö
verja fé til eflingar þeirri menn-
ingarstarfsemi sem fyrir er.
Sjónvarps- og kvikmyndagerö
til aö mynda er vlöast I algjöru
svelti á Noröurlöndum.Meö þvl
aö fjárfesta I aukinni dagskrár-
gerö og kvikmyndagerö og
gagnkvæmum skiptum á dag-
skrám og kvikmyndum mætti
meö miklu minni tilkostnaöi en
nýju sjónvarpskerfi ná miklu
meiri menningarlegum árangri,
sem myndi styrkja norræna
menningu betur innáviö sem
útáviö. Þaö er nefnilega svoleiö-
is, aö þaö stoöar lltiö aö hafa
norrænan sjónvarpsgeisla I
hvert hús og 5 til 8 prógrömm til
aö velja úr, ef innihaldiö er þaö
sama og i engilsaxneskum
geislum. Til hvers var þá veriö
aö fjárfesta I nýrri tækni? mætti
spyrja.
Ráðrúm til að
hugsa
Verteraöleggja áherslu á, aö
þaö eru falsrök aö einhver ósköp
liggi á aö ákveöa hvert Noröur-
löndin stefna I sjónvarpssam-
vinnumálum. Þýski gervihnött-
urinn og breskir og enskir
gervihnettir eru notaöir sem
grýlur I þessum efnum. Sagt er
aö sá þýski veröi farinn aö hella
geislum yfir Þýskaland og
höfuöborgir allra Noröurlanda,
nema tslands, 1984.
Jan-Erik Nyheim, áætlana-
stjóri Norska rlkisútvarpsins,
segir hinsvegar I dagskrárblaöi
stofnunarinnar (nr. 17. 1979), aö
þrátt fyrir ýtarlega eftir-
grennslan hafi sér ekki tekist aö
fá fram nokkra staöfestingu á
þvl, aö yfirvöld slmamála eöa
æöstu stjórnvöld V-Þýskalands
heföu tekiö ákvöröun um þýsk-
an sjónvarpsgervihnött sem
dreifa ætti sjónvarpsefni beint
til móttakenda. Hann gæti auk
þess ekki komist upp fyrr en
1986.
Um engilsaxnesku hnettina er
þaö aö segja aö bæöi Sameinuöu
þjóöirnar og Menningarstofnun
þeirra, UNESCO, hafa gert
Dmdandi samþykktir um aö
hvert aöildarland skuli viröa
„sjónvarpshelgi” annarra aö-
ildarlanda. Aöeins Bandarlkin
hafa lagst gegn þessu innan
Sameinuöu þjóöanna, enda ekki
eins einangrunarsinnuö og önn-
ur rlki innan þessara samtaka,
sem samkvæmt skilgreiningu
Islenskra krata bæri llklega aö
kalla kommúnistariki upp til
hópa.
Heilbrigðar
efsemdir
Þaö gefst þvi nægt tóm til þess
aö hugleiöa málin i rólegheitun-
um, og bæöi I Svlþjóö og ekki
slöur i Finnlandi eru efasemdir
stjórnmálamanna um Nordsat
þaö miklar aö nokkur trygging
er fyrir þvl, aö ekki veröi rasaö
um ráö fram. Nýir tæknimögu-
leikar kunna einnig aö koma
fram á næstu árum sem opna
önnur sviö er kunna aö þykja
æskilegri I norrænni sjónvarps-
samvinnu heldur en beint gervi-
hnattasjónvarp. Þar má til aö
mynda nefna glertrefjakaplana,
sem eru miklu ódýrari og af-
kastameiri en venjulegir kaplar
i dag. Hugsanlega munu þeir
gera þráösjónvarp æskilegri
kost en nú er, þvl um þá má
senda allt I einu: talslma, út-
varp og sjónvarp á örbylgju.
ABur en menn fara út i áróö-
urshasar fyrir Nordsat eins og
Eiöur Guönason og Gylfi Þ.
Glslason viröast vera aö búa sig
I stakk til, er ráölegt aö hafa I
huga hiö fornkveöna, aö best er
aö flýta sér hægt. Annars fer aö
læöast aö sá grunur aö fleira búi
undir Nordsatáhuga en um-
hyggja fyrir eflingu norrænna
menningarsamskipta.
—ekh
— áb