Þjóðviljinn - 28.04.1979, Qupperneq 7

Laugardagur 28. aprll 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Ef þessi áform takast þarf núverandi landbúnaöar-
ráðherra ekki að bíða ellinnar til að sjá ref og mink
leika sér í bæjarrústum bleikra eyðidala á
Vestfjörðum, þar sem enn renna hjarðir á ból.
Halldor Þorðarson
Lauga landi
Þegar sá eineygði
skammtar þér
og sjálfum sér...
Þátturinn Spjallaö viö bændur
fékk hjá útvarpinu sem svaraöi
43 sekúndum á dag. Þar var ætl-
unin aö svara spurningum frá
bændum um einstök atriöi
þeirra mála. Þetta voru þarfir
þættir. Heföu þó veriö betri
ef sumir svaramennirnir
heföu ekki haft fyrir fasta
reglu aö setja sjálfa sig I varn-
arstööu gegn spyrjendum.
Útvarpsráö gat ómögulega eytt
til bænda þessum 5 minútum á
viku. Forráöamönnum okkar
tókst þó aö fá i staöinn 15 min. á
viku handa sjálfum sér. Ein-
hvernveginn reyndist þeim þaö
auöveldara. Þannig losnaöi
þátturinn viö allar spurningar
frá bændum. 1 vetur voru m.a.
þættir um beitartilraunir. Þeir
voru á sinn hátt fróölegir i um-
sjá læröra manna. Mér skildist
aö skýrsla um þetta efni yröi
ekki birt i náinni framtiö. Þaö
veröur þvi aö kvitta fyrir
fræösluna eftir minni — meö til-
heyrandi fyrirvara.
Erlendir aöilar hafa lagt
myndarlega upphæö i þetta
þarfa verk (sennilega af fram-
lagi til þróunarlandanna), auk
framlags frá islenska rik-
inu. Mikilsverö aöstoö hef-
ur veriö fengin frá erlend-
um sérfræöingum — til aö
kenna Islenskum bændum aö
beita sauöfé til gagns yfir sum-
armánuöina. Þá hafa 500 ha.
veriö girtir meö 100 km. langri
giröingu. 400 kg. af útlendum
áburði bera þeir á hektara.
Uppskeruauki á fjöllum er 9
hestburðir á ha. en á láglendi 21
hb. — en þar var sá galli á, aö
fóöurgildiö hraöminnkaöi strax
i júli. A fjöllum uppi þurfti þvi
100 pund af útlendum áburði til
að fá 100 kg. uppskeruauka. Ef
til vill hafa lömbin ekki náö
hverju strái við rót — af
uppskeruaukanum. Þaö gerir
frádrátt á nýtingunni — ekki
siöur en þar sem uppskeruauk-
inn var 21 hb., en lömbin þrifust
ekki á stráunum eftir aö kom
fram i júli. Sennilega væri
nýtingin sæmileg, ef kirid-
in næöi 50% af uppskeruauk-
anum eöa tonniö af útlend-
um áburöi gæfi eitt tonn af
nýtanlegum uppskeruauka.
Seintekin gróöi þaö — i sam-
bandi viö þennan austur útlends
áburöar á úthaga, er rétt að
benda á álit náttúrufræöinga.
Þeir eru ekki allir sammála um
jákvætt gildi þess verknaöar.
I lokin kom svo fram aö mikil
nauösyn væri aö halda áfram aö
moka peningum i þetta allt
saman, þvi máliö varð alltaf
flóknara og flóknara og flækt-
ist þvi meira sem fleiri svör
fengust. Spurningarnar marg-
földuöust viö hvert svar
sem fékkst. Taldi stjórn-
andi þáttanna það eöli-
lega afieiöingum svona til-
rauna. Ekki var þó komið aö
þeirri spurningu hvaöa hagnýtt
gildi þetta hefði fyrir landbúnaö
á Islandi. Þarna er þvi vaxandi
framtlöarverkefrii fyrir menn
og fjármagn. A sama tima og
sauöfjárveikigiröingar voru
lagöar niöur vegna fjárskorts —
voru lagðar 100 km. af nýjum
girðingum, sem hafa ekki annaö
gildi en aö auka kjötframleiöslu
sem þegar er 30% of mikil. Viö
viröumst auðveldlega — án
beitartilrauna — geta haft
fleira fé en viö höfum þörf fyrir
— á þessum stráum sem guö
almáttugur lætur sjálfur vaxa
til fjalla á Islandi. En þaö er
eins og forystumenn landbún-
aöarins — þessir i efristiganum
— ætli markvisst aö hindra nýt-
ingu þannig auölinda.
Til búskapar þarf bæöi tún til
heyöflunar og góþa sumarbeit.
Viöa fer þetta tvennt ekki sam-
an. Fyrir rúmlega hálfri öld
byrjaöi islenska rikiö aö vinna
aö lækkun vöruverðs meö þvi aö
greiöa hluta af ræktunarkostn-
aöinum. Fyrirmyndin var
sótt til Noregs. Þar greiöir rikiö
ákveöinn hluta kostnaðarins viö
ræktunina. Hér var þessu snúiö
alveg viö og framlagiö haft I öf-
ugu hlutfalli viö ræktunarkostn-
aöinn. Skurögröfum, sem rikiö
greiddi kostnaö af aö mestu, var
einnig alfariö stefnt á þau
landssvæöi þar sem rikiö
greiddi hæst hlutfall af ræktun-
inni. A útkjálkum sáust þær
ekki fyrr en mörgum árum
seinna og þá i mýflugumynd.
Ritiö Skurögröfur Vélasjóös
1942-1966 upplýsir aö á þvi tima-
bili kom skurðgrafa einu sinni I
Nauteyrarhrepp, þ.e. 1958. Und-
anfarið hefur það gerst hér til
viöbótar, aö forráöamenn hafa
sagt okkur i nokkur ár aö skurö-
grafan kæmi „eftir helgina” —
en þegar grafan hefur veriö
komin á bilpallinn hefur bil-
fjandinn alltaf snúiö öfugt á
vegi, þannig aö hann hefur fjar-
lægst þegar hann fór af staö —
þessi leikur hefur svo veriö
endurtekinn næsta ár. For-
svarsmenn Búnaöarfél. Islands
og Búnaöarsambands Vest-
fjaröa hafa samþykkt þetta og
taliö eölilega ráöstöfun.
Þessi mismunun hins opin-
bera veldur þvi, aö viöa eru tún
minni en annars væri og fjár-
festingar I byggingum og vélum
siðar á ferö en annars væri — og
um leiö miklu þyngri byröi en
þar sem veröbólgan hefur greitt
þær niöur fyrir mörgum árum.
Nú er svo rætt um að fella niöur
framlag til túnræktar — þar
, sem tún eru minnst — og leggja
skatt á kjarnfóöur til aö greiöa
niöur áburöinn á stóru túnin og
grænfóðurakrana. Þar sem rik-
iö greiddi stærstan hlutinn af
ræktunarkostnaðinum er öflun
vetrarfóöurs orðin auöveld fyrir
löngu — þá vantaöi þessi sömu
svæöi betri sumarbeit fyrir vax-
andi búfjárhjaröir.
Búnaöarfélag Islands fann þá
út aö leysa þaö mál meö stórum
grænfóöursökrum — um þá er
ekki að ræöa þar sem túnrækt er
skammt á veg komin og rikiö
greiöir minnstari hluta af rækt-
unarkostnaöinum. Ritstjóri
Handbókar bænda 1979 metur
þessa grein búskapar meira en
allar aörar samaniagt. Hann
hefur aflaö 9 greina um
grænfóöur I þennan árgang-
inn. Til aö gera grænfóö-
urakrana samkeppnisfæra
viö óáboriö beitarland greiö-
ir rikiö árlega allan áburö
á þá. Þeir veröa þvi ódýrari i
rekstri — þvi aö jarövinnsla á
flagi sem sáö er I ár hvert er
smár liöur. En einhvern afrétt-
arblett þurfti þó fyrir féö sem
alltaf fjölgaöi. Þá tók rikiö aö
sér aö greiöa niöur þann þáttinn
meö þvi aö borga helming
áburöar á f jöll og firnindi — auk
flutnings og dreifingar. Aö siö-
ustu rekur þaö graskögglaverk-
smiðjur i mestu grasræktarhér-
uöum landsins. Framleiöslu
þessara rikisfyrirtækja er svo
bændum, sem fjærst búa, ætlaö
aö kaupa á okurveröi — neyöa
þá til þess meö skattlagningu á
kjarnfóöur. Rikiö hefur þannig
aö ráöum forystumanna bænda
búiö i haginn fyrir búskap i
sumum héruöum, en i raun tor-
veldaö hann i öörum.
Nú er þaö eindreginn vilji
allra æöstu ráöamanna land-
búnaðarins aö reka endahnútinn
á þetta verk sitt — meö þvi aö
leggja svo háan skatt á kjarn-
fóður aö ókleift verði aö kaupa
þaö — þar sem þaö er dýrast.
Þaö liggur ljóst fyrir hvar þaö
er — um þaö hefur enginn efast.
A boröinu hjá mér liggja upp-
lýsingar um aö B.-fóöurblandan
kosti 77 þúsund kr. pr. tonn i
einni sveit. A boröinu er lika
nóta yfir B.-blöndu. 1 febrúar
kostaöi tonniö af henni við
bryggju I ísafjarðardjúpi kr.
107.200 — þaö má sem sagt bæta
40% á fyrri B.-blöndu-nótuna —
svo hún veröi jöfn tölunni sem
er á þessari nótu hér. Svo kölluð
Beitarblanda frá SIS kostar þá á
sama stað eitt hundrað tuttugu
og tvö þúsund sex hundruö og
sextiu krónur tonnið — eöa nær
60% hækkun frá fyrstu nótunni.
Þaö er ofan á þetta verö sem
forystumenn bændasamtak-
anna heimta kjarnfóðurskatt-
inn. Ef það tekst, þarf núver-
andi landbúnaðarráðherra ekki
aö biöa ellinnar til aö sjá ref og
mink leika sér i bæjarrústum
bleikra eyöidala á Vestfjöröum
— þar sem enn renna hjaröir á
ból. Hann getur þá á laugar-
dagsmorgni sest á stein eins og
Jahve forðum og litiö yfir verk-
iö. A þannig morgni birtist þeim
margt sem heyra steininn tala.
A föstunni 1979
H.Þ.
Samkoma til heiðurs Hafnarháskóla:
Hefur kennt íslenskum
stúdentum í 500 ár
Svend Ellerhöj sagnfræöingur, Erik Skinhöj rektor Hafnarháskóla og
Guðlaugur Þorvaldsson háskólarektor á blaöamannafundi i gær (ljósm
GE)
Á morgun er þess
minnst með hátiðasam-
komu að 500 ár eru liðin
frá þvi að Kaupmanna-
hafnarháskóli var stofn-
aður. Meðal fyrstu stúd-
enta háskólans árið 1479
voru Islenskir menn —
og var skólinn okkar há-
skóli lengst af og er enn,
nú á þeim timum kreppu
og niðurskurðar sem i
dag bera fram með nýj-
um hætti sambúðar-
vanda frjáls háskóla og
rikisvalds.
Þetta kom fram á blaðamanna-
fundi i gær. Þar skýröi Guölaugur
Þorvaldsson háskólarektor frá
þvi, að Háskóla íslands hefði ver-
ið boðið að senda sendinefnd til
Hafnar á afmælishátiðina um
mánaðamótin mai-júni. En há-
skólamönnum hefði þótt tilhlýði-
legt að gera meira en rétt vera
viöstaddir hátiöina I Höfn, heldur
vildu þeir hressa upp á hin fornu
tengsli, sýna i verki að Islending-
ar kynnu að meta sambandið viö
sina gömlu Alma Mater.
Dagskráin
Hátiðin verður kl. 14.30 á morg-
un, sunnudag, i Hátiðasal háskól-
ans. Erik Skinhoj, dr. med. ný-
kjörinn rektor Hafnarháskóla,
verður heiðursgestur samkom-
unnar. Guðlaugur Þorvaldsson
rektor flytur ávarp og dr. Jakob
Benediktsson flytur ávarp og dr.
Jakob Benediktsson flytur fyrir-
lestur sem hann nefnir „Köben-
havns universitet og islandsk kul-
tur”. Magnús Jónsson óperu-
söngvari syngur nokkur lög. Oll-
um er heimill aðgangur.
Fyrst kom guðfræðin
Svend Ellerhoj sagnfræðingur
er og hingað kominn vegna hátið-
ar þessarar. Hann var spurður að
þvi, hvort nokkur vissi hve marg-
ir islenskir stúdentar hefðu numið
við Hafnarháskóla fyrr og siðar,
og kvað hann nei við þvi — þó
kann að vera að tslendingar muni
innan tiðar reikna þá tölu út sjálf-
ir. Hann sagði, að i sambandi við
útgáfu háskólasögu væri verið að
gera úttekt á árgöngum stúdenta
á hinum ýmsu timum, og þar með
yrði skoðað hvaðan stúdentarnir
væru komnir. Hann sagði, að þeg-
ar háskólinn var vigður 1. júni
1479 þá hafi Islendingar verið i
hópi stúdenta, einnig Norðmenn,
Þjóðverjar og Hollendingár, fyrir
utan Dani. En ekki vissu menn
nöfn fyrstu islensku stúdentanna.
Háskólinn, sem Kristján fyrsti
fékk leyfi páfa til að stofna, tók
við af Dómkirkjuskóla, sem
kenndi undirstööuatriöi i latinu og
þar með prestskap. Háskólinn
mætti vaxandi þörfum rikisins
fyrir menn sem réðu við flókna
stjórnsýslu. 1 þann tið var guð-
fræðideildin efst i tignarstigan-
um, þá kom lagadeildin og siðan
læknadeild, sem mun samt ekki
hafa starfað að gagni fyrr en
komið var fram á sextándu öld.
Fjórða deildin var kennd viö
frjálsar listir — málvisindi,
stærðfræði, tónlist og ýmislegt
fleira var þar á dagskrá — og
var hún deilda ógöfugust.
Frjáls háskóli
og stjórnmál
Frá upphafi vega, sagði Svend
Ellerhoj, var um að ræða vissa
togstreitu milli rikisins, sem vildi
ráða þvi, að háskólinn byggi til
drottinholla embættismenn og
skólans, sem vildi sem minnst af-
skipti rikisvaldsins af náminu.
Erik Skinhoj rektor vék að þvi,
hvernig þau mál horfa við i dag.
Hann sagði, að tiltölulega fá-
tækt land að náttúrugæðum eins
og Danmörk þyrfti að treysta
mjög á öfluga menntun, og mætti
þar ekki á slaka. Og nú á timum
verðbólgu og niðurskurðar til
samfélagsþarfa, væri þaö mestur
höfuðverkur háskólamanna að
sýna stjórnmálamönnum fram á
það, að ekki mætti láta efnahags-
vandræðin bitna á menntun þjóö-
arinnar.
A niðurskurðartimum eru bæöi
frjálsar rannsóknir og kennsla i
hættu. Þetta tengist svo við bága
fjárhagslega afkomu stúdenta,
sem verða margir að vinna með
námi og hafa að undanförnu i all-
miklum mæli hrökklast frá námi
af fjárhagsástæðum. Rikisvaldið
hefur komið á ýmsum takmörk-
unum á innritun stúdenta I
læknisfræði og fleiri greinar, en
stúdentum hefur þó fækkað meir
af efnahagslegum ástæðum.
Rektor Hafnarháskóla taldi þessa
þróun og sérstaklega varhuga-
verða vegna þess, að hún þýöir,
að enn minni likur eru á þvi en
áður að börn úr láglaunastéttum
geti stundað háskólaná’m. —áb.
Frá Fósturskóla
/
Islands
Umsóknarfrestur um skólavist fyrir
skólaárið 1979-80 er til 1. júni n.k. Nánari
upplýsingar á skrifstofu skólans, Skipholti
37, simi 83866.
Skólastjóri