Þjóðviljinn - 27.05.1979, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. mal 1979
Forskák — Tími
breytinga í nánd
Ætti að breyta reglum mann-
taflsins? Þessi spurning skýtur
oft upp koUinum,en er sjaldnast
tekin alvarlega. Áriö 1976 lagði
bandariskt skákblað þessa
spurningu fyrir lesendur sina,
með það fyrir augum að fá fram
skoöanaskipti um málið. Undir-
tektir urðu heldur dauflegar.
Samt sem áöur er rétt að ihuga
þessa spurningu af óhlutdrægni,
án allra hleypidóma. Ef þvi er
slegiðföstu, að skákin, eins og við
þekkjum hana i dag, sé fullkomin,
er kikirinn settur fyrir blinda
augaö, þegar horft er aftur yfir
langa sögu mannkynsins. Stað-
reyndin er sú; að reglur mann-
taflsins hafa gengið i gegnum
margar endurbætur og breyt-
ingar. Ef við samþykkjum
sjónarmið sagnfræðinga er telja
skáklistina sprottna upp um 600e.
K., hlýtur hrókunin, sem fram
kom á 15. öld, aö vera fremur ný-
tilkomin. Jafnvel enn þann dag i
dag höfum viö enn ekki þróaö
alþjóölegar skákreglur hvað
varöar heimsmeistaraeinvigin.
Upp á siökastið hafa komið fram
ýmsar tilraunir hvað um-
hugsunartima varðar og þær
sýna að ekki eru allir ánægöir
með gildandi timamörk. Fyrir
dyrum stendur tilkoma fullkom-
innar tölvu, sem hlýtur aö hafa
áhrif á framþróun manntaflsins i
framtiðinni.
Margir hafa lagt orð i belg
varöandi breytingar á þeim
reglum sem gilt hafa gegnum
aldirnar, en engar þeirra hafa
rist djúpt. Liklega er uppástunga
Capablanca þeirra frægust, en
fyrir hálfri öld lagði hann til aö
taflboröið yrði stækkað og bætt
við nýjum taflmönnum. Hann
kvaö hin mörgu jafntefli brátt
myndu ganga af skákinni dauðri,
áhorfendum myndi fækka og
sköpunargleði meistaranna fengi
ekki aö njóta sin. Tæknin kemst á.
það stig, sagði Capa, aö brátt
veröur ógjörningur aö vinna skák
i keppni milli tveggja jafningja i
fremstu röö. I dag er oft hent
gaman aö þessu svartsýna viö-
horfi Capablanca, og þvi, aö svo
frábær meistari skyldi hafa mis-
reiknað mátt manntaflsins. En
misreiknaöi hann sig? Jafnteflin
eru enn tiöari i dag en á dögum
Capa, og i keppni fremstu
skákmeistara fást ekki fram
Urslit nema i 3. til 4. hverri skák.
Ahugi almennings og fjármögnun
skákmóta standa ákaflega tæpt.
Capa hafði rétt fyrir sér, en
breytingar hans voru of róttækar
og leituöu lausnar frá röngum
sjónarhóli. Nýja spiliö sem hann
stakk upp á gæti vel verið meira
spennandienskákin, og vissulega
erfiöara. En þaö er ekki skák.
Fyrir utan þaö aö vinsældir
manntaflsins myndu sist aukast
viö að gera það enn erfiðara.
Ljóst er, aö sifellt fágaðri tækni
og samanþjöppuö kunnátta, eink-
um I taflbyrjunum, mun smám
saman leiða til hægfara Utbruna
taflsins. Það verður „leyst”,
hreinlega teflt i botn. Þetta getur
tekiö langan tima, en sU stað-
reynd að tölva mun brátt ná
styrkleika meistarans sannar, að
allri mannlegri vitneskju
varöandi skák má koma fyrir I
tölvukerfi, og með þvi að ýta á
takka, er hægt að fá allt fram.
Sökin — efhægt er aö nota þetta
orð — hlýtur að liggja i hinum
gifurlega forða byrjanaþekkingar
san aögengilegur er sérhverjum
skákmanni (og sérhverri tölvu).
Þær by rjanarannsðknir sem
skákmeistari veröur að leysa af
hendi til að fylgjast meö þróun-
inni, eru á viö háskólanám. Slaki
hann á kemur það strax fram i
lakari árangri. Ég tel aö þetta
eyðileggi eðli skáklistarinnar,
sem er skapandi hugmynda-
barátta tveggja einstaklinga.
Ógrynni byrjanaleiöa og leikja-
raða er að minu mati slik ofur-
byröi aö henni veröur að létta,
eigi hin sönnu verömæti mann-
taflsins ekki aö tortimast.
Verkefniö er þvi að finna lág-
marksbreytingu á reglunum, sem
heldur eftir eins miklu af nU-
verandi tafli og mögulegt er, og
Utilokar þó helsta gallann, of-
rannsakaöar byrjanastöður.
Áður er byrjað er
Helstu byrjanakerfinhafa verið
sundurgreind allt upp i 20 leiki,
20 stk. af lítilsháttar útlitsgölluöum TRANSCRIPTOR Hi-Fi
glerplötuspilurum á verksmiðju-útsölu hjá RAFRÁS HF.
Einstakt tækifæri til að eignast þessa listrænt hönnuðu há-
gæða spilara með 20%afslœtti og 3-6 mánaða greiðslukjörum
Hajfið samband við:
Söluskrifstofu RAFRÁSAR HF. — Ármúla 5, Reykjavík.
Opið 13-19:00 sími: 82980
eða jafnvel lengra. Af þvi leiöir,
aö „raunverulega” skákin,
barátta skapandi hugmynda —
byrjar ekki fyrr en almennum
byrjanakerfum lýkur. Hugmynd-
in, að breyta upphafsstööunni á
taflborinu er ekki ný af nálinni,
heldur hafa menn gælt við hana i
hundrað ár eða svo. Einfaldasta
hugmyndin er aö riddarinn og
biskupinn skipti um upphafsreiti,
eða þá annar hvor aöilinn láti
drottningu og kóng hafa reita-
skipti. En hvorttveggja strandar
á sömu hindruninni. Þegar bUið
er aö ákveöa þessar skiptingar,
er hægðarleikur að rannsaka
stöðuna eins og heföbundnu upp-
hafsstöðuna.
Fyrir 10 árum sagði einhver
mér frá svipaðri hugmynd, sem
hann kvað upphaflega komna frá
sovéska stórmeistaranum David
Bronstein, einum frumlegasta
hugsuði manntaflsins. Hugmynd-
in er, að byrja með peðunum
sextán eins og nU er gert, en engir
mennsettirstraxinná taflboröiö.
Siðan setur hvitur einn manna
sinna á einhvern reit á fyrstu
reitaröð. Svartur setur þvi næst
einn manna sinna inn á, einhvers-
staðar á fyrstu reitaröö sfna.
Siðan bætir hvor um sig einum
manni inn á til skiptis. Ekki má
hreyfa nokkurt peö né mann, fyrr
en allt liðiö er komiö á sinn staö.
Til þess aö tafliö likist sem mest
venjulegri skák, mega biskupar
ekki standa á samlita reitnum, og
hrókun er þvi aðeins leyfileg, að
kóngur standi á el eöa e8 og
a.m.k. annar hrókurinn sé á
hornareit.
Helsti kosturinn við þessa hug-
mynd er sá, að upphafsstöðuna er
ógjörningur aö sjá fyrir. Þetta
þýðir að báðir aöilar eru neyddir
til að hugsa sjálfstætt frá fyrsta
leik, hinni fyrstu tilfærslu hvers
manns. Jafnvel hiö hnökralausa
minni tölvunnar er Ur sögunni
hvað skákbyrjanir varðar.Þaö er
gjörsamlega ómöglegt aö nýr
byrjanalærdómur þróist I þessu
tafli, þvi möguleikarnir eru
óteljandi. Ég kannaði málið i
samráði við forseta FIDE, Max
Euwe, prófessor I stærðfræöi og
hann reiknaði Ut mögulegan
fjölda byrjanastaða samkvæmt
nýju reglunum. Talan var
4.147.200!
Prófsteinninn
Mælikvaröinn á hverja fræði-
kenningu er hvernig hUn reynist I
framkvæmd. Fram kom
uppástunga um fjögurra skáka
keppni með hóflegu verðlaunafé.
Það varð Ur, að viö Arthur
Bisguier tefldum, og fór keppnin
fram um mánaöamótin jUH-ágUst
1978.
Ég hafði teflt fáeinar léttar
skákir samkvæmt nýju reglunum
við áhugamenn (meöal þeirra var
fjármálaráöherra Brasiliu, sem
var mjög áhugasamur) og sem
upphitun fyrir keppnina við
Bisguier, tefldi ég einar tólf hrað-
skákir við Joel Benjamin. Hinn
ungi Joel fékk góöa Utkomu i
þessari litlu hraðkeppni okkar,
betri en ég hefði spáð honum eftir
venjulegum reglum. Þettavirðist
styöja þá hugmynd aö svipting
utanbókarlærdómsins sé hinum
minna lesna eöa óvanari
keppanda i hag. Við Bisguier
völdum nokkuö hratt tempó —
eina klukkustund á fyrstu 20 leik-
ina (upprööun i byrjun meötalin)
og síöan 30 leikir á klukkustund.
Aöur en skákirnar birtast verö
ég aö taka smá UtUrdUr og skýra
nafnið á nýja taflinu. Viö eyddum
miklum tima i leit að nafni. Burt
Hochberg bar sig upp viö fram-
kvæmdastjórann Roger Cox, og
hannhitti strax naglann á höfuð-
iö. Þar sem Utlitsbreytingin fælist
Ibreyttriuppröðun taflmannanna
áöur en sjálft tafliö hæfist, hvi þá
ekki að kalla það forskák?
Pal Benkö, al-
þjóðlegur
stórmeistari,
skrifar
Skákirnar
Ég ætla að sýna ykkur fyrstu
skákina. Mér þykir rétt að skýra
frá þvi, að öll var keppnin frábær-
lega skemmtileg. Vitanlega
komu upp ýmsar óvenjulegar
stöður en hvaö um það við tefld-
um raunverulegar skákir. Þættir,
svo sem sterkt miðborð, öryggi
kóngsins, liöskipan og önnur
grundvallaratriði voru i heiðri
höfð, og stööuleg uppbygging og
taktiskar glettur fengu að njóta
sin. A.m.k. tvær skákanna, sér I
lagi 3. skákin myndu sóma sér vel
i hvaða Urvalsskákasafni sem
væri. Og I þrem skákum af fjór-
um fengust hrein Urslit.
l.skákin
Hvitt: A. Bisguier
Svart: P. Benkö
1. Rfl Ba8 5. Kgl Rf8
2. Bhl Rd8 6. Hcl Hc8
3. Dbl Bh8 7. Rel Kg8
4. Bal De8 8- Hdl Hb8
Uppstilling liösins er hluti
hernaðaráætlunarinnar, og þvi
bætir nýja reglan öðrum hrifandi
þætti við skákina, þetta heillandi
spil sem hægt er aö endurbæta til
fullkomnunar. — Þar eð menn-
irnir veröa að standa fyrir aftan
peðin, er ljóst að séu báöir
keppendur vel á verði, ber hvor-
ugurskaröanhlutfráborði. Staöa
kóngsins getur orkað tvimælis og
heilbrigö skynsemi mælir með
þvi aö honum sé valínn sama-
staður eins seint og mögulegt
er, og þannig reynt aö hagnýta
sér uppstillingu andstæðingsins.
Þó að hvitur fái enn að leika
fyrsta leikinn er svörtum gefin
ákveðin visbending við uppröðun
liðs si'ns. Af þessari ástæðu virð-
ast mér möguleikar beggja vera
mun jafnari en i venjulegri skák.
Ahrifin ættu þvi að verða æsilegri
viöureignir, og ekki ætti jafn-
teflunum að fjölga. Veröi
svörtum á þau mistök, að herma
eftir uppröðun hvits, mun hann
trUl. standa jafn illa að vigi og i
venjulegri skák. A hinn bóginn er
ekkert sem mælir gegn þvi að
stilla uppliðunum eins ogí venju-
legu manntafli. Reglubreytingin
kemur þvi ekki I veg fyrir frjálst
val. Enn á eftir að finna Ut, hvort
hin vanabundna upphafsstaöa er
betri eða lakari heldur en besta
uppstillta staða. I þessari skák
hafa báöir aðilar kosið að
„hróka” fyrirfram, og kóngarnir
eru umkringdir léttu mönnunum.
Einnig er athyglisvert, aö báðir
hafa komiö biskupum si'num á
lengstu mögulegar skálinur.
Augsýnilega treystum viö báöir á
þekkt undirstööuatriði. Undir-
stöðuatriðin voruhiö eina sem við
höfðum, þvi þessi staða haföi
aldrei sést áður.
9. c4 c5 11. Rf3 e5
10. b3 Rc6 12. Re3
Hvitur sér holu á d5 og flýtir sér
að ná tangarhaldi á henni. Gall-
inn er bara sá, að riddarann má
auðveldlega fjarlægja. Betra
framhald er þvi 12. e3 ásamt d2-
d4.
12. — d6 13. Rd5 b5
Svartur hefur aðgerðir á
vængnum og nýtir sér óþægilega
stöðu drottningarinnar andspænis
hróknum á b-li'nunni.
14. e3 Re7 15. e4 f5
Framhald á bls. 22.