Þjóðviljinn - 21.07.1979, Qupperneq 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 21. júli 1979
væri „straurblindur"', eins og sagt er á hesta-
mannamáli.
Minningarorð
um látinn góðhest
Stundum er þaö aö eiginkonur deyja á undan
mönnum^ínum. Sagt er að þaö sé líf sins gang-
ur. Um hina látnu eru þá skrifuð eftirmæli og
þykir vel við hæfi.
Ég hef stundum verið að undrast það hvers
vegna það heyrir til undantekninga að eftir-
lifandi eiginmaður skrifi eftirmæli um burt-
kvadda konu sína, ætti það þó að standa hon-
um næst.
Hins vegar er það nærri daglegt brauð að
menn, sem misst hafa næst þarfasta þjóninn
sinn, semsagt reiðhestinn, skrifi um hann
eftirmæli, og þó hefur kellingin oft borið kall-
inn miklu lengur en reiðskjótinn. Og svo ég
taki mér í munn hin f leygu orð Aristófanesar:
„Hvað veldur?"
Ein skýringin er vaf alaust sú, að oftar tekst
eiginkonunni að drepa mann sinn af sér en hið
gagnstæða, og allir sjá að ekki er dauðum
manni fært að skrifa minningargrein um
eftirlifandi eiginkonu sina.
Aðra sennilega ástæðu má ef til vill til-
greina, en hún er sú að algengt er að mönnum
þyki vænna um hrossin sín en konurnar.
Þessari skoðun til stuðnings má benda á þá
staðreynd aðalgengara er talið að menn f lýi á
náðir hrossa sinna undan konunni, en á náðir
konunnar undan hrossunum, þó hið síðar-
nefnda hafi að vísu margan góðan drenginn
hent, og er undirritaður þar ekki undanskil-
inn.
Hvað sagði raunar ekki Jóhann prófastur
Sveinbjörnsson forðum:
„Þegar frúin mér fleygir út
eins og fúlmenni og róna,
ég bregð mér glaður með brennivínskút
á bak honum Stóra-Skjóna.
Þessi hestur var enginn annar en sjálfur
Gamli Glasi minn.
Ég ætla hér að leitast við að f jalla um hann
eins og hann er enn í minningu minni og eftir
þeirri forskrift, sem hefðin hefur mótað,
þegar látinna góðhesta er minnst.
Uppruni
Ekki er vitað með neinni vissu um uppruna
Glasa og sannast raunar ekki hér hið forn-
kveðna að móðurættin se vissari, því í Gfasa
tilfelli fannst afkvæmið eitt, en móðirin
hvergi. Slíkt tilfelli er sárasjaldgæft þegar
hross eiga í hlut, en þeim mun algengara
meðal manna, eins og dæmin sanna.
Álitið er þó, að Glasi hafi verið undan
Druslu (4686) Pratadóttur frá Neðra-Hunda-
gerði. Um föður Glasa er margt á huldu. Hann
gæti verið Skagfirðingur, þ.e.a.s. ef móðirin
var Drusla (4686). Líklegra er þó talið að hann
hafi verið Húnvetningur og þá helst frá
Löngumýri en margir ættbogar húnvetnskra
góðhesta eiga uppruna sinn á Löngumýri eins
og alkunna er.
Fyrri eigendur
Um fyrri eigendur Glasa er lítið vitað, og
hef ég þó gert ítrekaðar tilraunir til að fá þá til
að gefa sig fram, en þó einkennilegt megi
virðast hefur enn enginn nema ég kannast við
það að hafa átt þennan fágæta kostagrip. Þó
er vitað að Glasi gekk mjög í hestakaupum
eins og títt er mikla gæðinga sýnir það glöggt
hve áf jáðir menn voru i að eignast þennan
kostagrip að í bókinni „Látnir góðhestar"
segir Torf i Jónsson í Grámóahjáleigu frá því
að gerð haf i verið á Glasa tuttugu og sjö hesta-
kaup á einum og sama deginum í Rauðgilsrétt.
Um siðustu helgi skrifaði — mig minnir í
Tímann — einn af mætustu kennimönnum
bæjarins bráðskemmtileg eftirmæli um tvo
burtkallaða gæðinga sína, og ef satt skal segja
þá urðu þessi minningarorð mér hvatning til
að minnast á prenti þess færleiks, sem
vafalaust verður mér minnisstæðastur allra
þeirra gæðinga, sem ég hef átt um ævina.
Nafn og iitur
Ranghermt er í Látnum góðhestum að
nafnið Glasi væri dregiðaf þeirri staðreynd að
ég var jafnan við glas þesar ég reið honum.
Það voru speglar sálar hans, sem krýndu hann
nafninu Glasi, en svo frábærlega glaseygur
var Glasi, að við var brugðið, og héldu margir,
sérstaklega þeirsem ekki vissu betur, að hann
Vaxtarlag
Um vaxtarlag Glasa er það helst að segja að
hann var óvenju lágur á herðakambinn, en
lendin þeim mun hærri. Kom þetta sér afar
vel, þegar riðið var á bratta, því síður var
hætta á að hnakkur og knapi rynnu aftur af
honum þegar hleypt var, en gat verið til baga
niðurimóti, sérstaklega ef reiði var lasburða.
Eðliskostir
Kostir Glasa voru með ólíkindum. Hann var
nágengur með afbrigðum og bæði sveiflandi
og f léttandi í senn og víxlaði af burðaskemmti-
lega, eins og títt er um hesta, sem létt eiga um
gang. Svo kastgengur var hann, að sá sem
einu sinni reyndi í honum lullið til þrautar
gleymdi því seint. Og sjaldan hef ég séð hest
stíga sig jafn skemmtilega og Glasa.
Vitsmunir og vinarhót
Vitsmunir Glasa voru með ólíkindum. Til
marks um það má til dæmis nefna að þegar
hann heltist á ferðalögum, þá stakk hann
jafnan við og hlífði þeim fætinum, sem
brákaður var eða brotinn, og slík var eðlis-
greindin að þá sjaldan hann kom á hús gaf
hann sig jafnan að moðinu, sem ég fleygði í
hann, og jafnvel drakk sjálfur ef hann var
þyrstur og vatn var hjá honum.
Á frostavetrum lét ég hann jafnan ganga
sjálfala á útihögum, og langvinn jarðbönn
urðu stundum til þess að hann varð skemmti-
lega léttur og grannholda með vorinu og svo
notalega hæglátur frameftir sumrinu að
nokkur léttir gat verið af því að hafa vænan
lurk í hendinni, sérstaklega í langferðum.
þegar honum var riðið sleitulaust einhesta.
Endalokin
En það er nú einu sinni lífsins gangur að
samskipti manns og hests geta ekki varað að
eilífu. Það gerir aldursmunurinn.
Svo fór að lokum að Glasi mjnn gerðist of
þurftafrekur í úthögunum heima, án þess að
nægjanleg not yrðu af honum í staðinn. Ég
f ann að nú dró að því að við Glasi minn yrðum
að f ara hvor sína leið. Og ég vissi líka hvar hið
guðlega forsjón — og mín — ætluðu þessum
blessaða vini minum að hvíla að leiðarlokum.
Sú hvíla hefur oft áður verið búin mörgum
íslenskum gæðingi. Þau voru þung sporin
þegar ég náði í byssuna, enda fannfergi
mikið.
Ég horfði að skilnaði í glasaugum á Glasa
áður en ég lét skotið ríða af og óskaði honum
góðrar ferðar til þeirrar hvílu, sem ég hafði
búið honum, með þessum orðum:
Gæðingurinn Glasi minn,
góða ferð i pækilinn,
skýt ég þig nú í ennið inn
ét þig svo næsta veturinn.
Flosi
Forstjóri Arctic hf á Akranesi:
Neytendasamtökin
eru á hálum ís
Litabreyting kaviarsins stafar af gerilsneyðingu
„Geymsluþol kavlarsins var þrotiö, merkingum var ábótavant, en
kaviarinn var ekki skemmdur.” — Frá blaðamannafundi Neytenda-
samtakanna.
Fiskiðjan Arctic á Akranesi
hefur sent frá sér greinargerö
vegna blaðaskrifa um islenskt
iagmeti og „mistúlkun” dagblaða
og aöila Neytendasamtakanna á
gæðum kaviars frá fiskiðjunni.
I greinargerðinni segir að skv.
rannsóknum hjá Rannsóknar-
stofnun Fiskiðnaðarins sem
Neytendasamtökin létu gera I
júní, þá bendi ekkert til þess að
kavíar frá Arctic hafi verið
skemmdur. Gerlar i einu grammi
af kaviar hafi aðeins veriö 5 tajs-
ins en ekki sé talið óeðlilegt þótt
gerlafjöldi fari uppi allt að 100.000
i einu grammi. Rotvarnarefnið
sodium bensóat hafi verið fjór-
um sinnum minna en leyfilegt sé,
eða 0,05% en megi vera 0,2%.
Ekki hafi verið gerð nein athuga-
semd við þyngd á innihaldi, bragð
eða gerð i skýrslunni frá Rann-
sóknarstofu fiskiðnaðarins. Lit-
urinn hafi þó verið talinn óeðlileg-
ur og er skýring fiskiðjunnar sú
að litarbreytingar verði á rauöum
kaviar þegar hann sé geril-
sneyddur og bendi þaö ekki til
skemmda. Ekki hafi rannsóknar-
stofan bent á neinar skemmdir,
hvorki gerlafræöilegar né efnis-
legar.
Siðan segir:
„Ef Neytendasamtökin ætla aö
fara að skipta sér af litablæbrigð-
um matvæla, finnst mér þau
komin út á hálan is. Undirritaður
viðurkennir að merking umbúða
hafi ekki uppfyllt ströngustu kröf-
ur reglugerðar nr. 250/1976. Arct-
ic h.f. framleiðir kaviar i miklu
magni fyrir erlendan markað,
þar sem enskur texti er notaður á
merkimiða, og hefur hann einnig
verið notaöur á innanlandsmark-
aði. Þeir sem til þekkja vita að
það fylgir þvi mikill kostnaður aö
láta hanna nýjan merkimiöa, og
þar sem allt úir og grúir hérlendis
af erlendum textum á merkimið-
um matvæla, þar á meðal kin-
verskir og arablskir textar þótti
ekki tiltökumál að nota þann
enska, og var þvi ekki lagt út I
þennan aukakostnaö, þar sem
innanlandsmarkaðurinn er það
smár enn sem komiö er.
Dagsetning á kaviarlokinu gef-
ur til kynna að geymsluþol kav-
iarsins sé þrotið, og þar sem að-
eins er minnst á framleiðendur I
skýrslunni má skilja þaö svo, að
það sé i verkahring framleiðenda
að hlaupa i verslanir um land allt
og fylgjast með þvi að ekki séu
hafðar gamlar vörur á boðstóln-
um. Þessi þáttur hlýtur að vera I
verkahring verslunarinnar.
Ég leitaði upplýsinga um þessa
hliö málsins hjá Heilbrigðiseftir-
liti rikisins og heilbrigðisráðu-
neytinu, en fékk engin skýr svör,
enda eru þau ekki til i lögum svo
ég viti.
Það tiðkast viða erlendis að
verslanir selji vörur á niðursettu
verði stuttu fyrir siöasta söludag
vörunnar, en þvi miður gefst ekki
slik tækifæri hér á landi.
Stóryrði varaformanns Neyt-
endasamtakanna i fjölmiðlum
um að flest hafi verið að þeim
lagmetistegundum sem rannsak-
aðar voru eiga þvi ekki við um
kaviar frá Arctic h.f. Kaviarinn
var ekki skemmdur á neinn hátt,
eins og sjá má ef lesnar eru niður-
stöður skýrslu Rannsóknarst.
fiskiðnaðarins, en lýsingum vara-
formanns Neytendasamtakanna i
fjölmiðlum sleppt.”
F.h. fiskiðjunnar Arctic h.f.
Þorsteinn Jónsson