Þjóðviljinn - 10.01.1980, Blaðsíða 7

Fimmtudagurinn 10. janúar 1980 ÞJÓDVILJINN — SÍÐA 7
Samtök herstöðvaandstæðinga
Umsjón:
Arthur Morthens
Björn Br. Björnsson
Gunnar Karlsson
Haukur Sigurðsson
Vilborg Harðardóttir
Skrifstofa Samtaka herstöðvaand-
stæðinga að Tryggvagötu 10 er opin alla
virka daga frá kl. 14 til 19. Þar er á
boðstólum margvlslegt útgáfuefni
Samtakanna s.s. bækur, bæklingar,
veggspjöld, merki o.fl. o.fl. Eru merln
hvattir til að líta inn ella slá á þráðinn (S.
17966). Þá má minna á gírónúmer
Samtakanna, 30309-7, sem ætfð er fjár
vant.
HERINN BURT
Stundum er talað um það sem
undarlega þversögn að sósial-
istar komi oft fram sem ein-
dregnustu þjóðernissinnar ts-
lendinga. Minnt er á að sósial-
ismi og alþjóðahyggja hafi upp-
haflega farið saman þjóöernis ■
stefna hafi verið tengd Ihaldi og
stundum fasisma, og af þvi
dregin sú ályktun að Islenskir
sósialistar hljóti að hafa villst af
leiö. Þessi meinta þversögn hef-
ur áreiöanlega unnið baráttunni
gegn herstöðvum og hernaðar-
bandalagi nokkurt ógagn.
Henni hefur verið beitt til þess
að telja almenning á að sætta
sig við hlut okkar I hernaðar-
kerfi vesturveldanna. t röðum
herstöðvaandstæðinga hefur
hún skapaöi tilhneigingu til að
draga skarpa markalinu á milli
„þjóðlegrar” og „aiþjóðlegrar”
herstöðvaandstöðu, og þannig
hefur verið varpað þrætuepli
inn I samtök okkar. Hins vegar
hafa ekki verið gerðar margar
tilraunir til að meta á yfirveg-
aðan hátt hvort hér er einhver
þversögn á ferðinni. Þessi grein
er tilraun til einhvers slíks, og
það skaltekiðfram að hún birtir
persónulegar skoðanir höfundar
en ekki endilega skoðanir rit-
íslenska flokkakerfið. Meginstefnuásar
MEÐ
NATO/HER s
Stefnuásar Islenska flokkakerfisins, úr bók ólafs Ragnars Grlms-
sonar og Þorbjörns Broddasonar, tslenska þjóðfélagið. Skammstaf-
anir: AB: Alþýðubandalag. — SVF: Samtök frjálslyndra og vinstri-
manna. — AF: Alþýðuflokkur. — F: Framsóknarfiokkur. — S:
Sjálfstæðisflokkur.
þyrming á raunverulegum
stjórnmálaandstæðum I landinu
og hlýtur að springa með einum
eða öðrum hætti áður en langt
liður. Það er alveg eins ósættan-
legur ágreiningur meðal
íslendinga um þjóðlega ein-
angrun eöa alþjóðlega innlimun
eins og um skiptingu tekna og
yfirráð atvinnutækja.Ef flokka-
kerfiö ekki viöurkennir það
lendir það fyrr eða slðar i einum
hroðalegum sjálfstæðisflokki
eins og gömlu flokkarnir frá
heimastjórnartimanum gerðu.
Er þjóðvörn andstæð
vinstristefnu?
Nú getum viö snúið okkur að
spurningunni sem spurt var i
upphafi greinarinnar. Og það
má gerameð þvi að skoða mynd
Ólafs og Þorbjörns og spyrja:
Er það rökrétt að sterkustu
stjórnmálaöfl þjóðarinnar skipi
sér ofan til til hægri (Sjálf-
stæðisflokkur), neðan til
til vinstri (Alþýðubandalag) og
nokkurn veginn mitt á milli
þeirra (Framsókn og Alþýðu-
flokkur)? Hvers vegna er eng-
Herstöðvaandstaða
og sósíalismí
stjórnar siðunnar, hvað þá
Samtaka herstöðvaandstæð-
inga. Ég hef t.d. ekkert aö segja
um afstöðu þeirra herstöðva-
andstæðinga sem eru ekki
sósialistar en það er ekki af þvi
að ég viti ekki né viðurkenni að
þeir séu til.
Tvílitt flokkakerfi
Fyrst verð ég að biðja
lesendur að taka meö mér
langan Utúrdúr, sem verður
vonandi til þess að skýra málið.
Til er bók eftir Ólaf Ragnar
Grimsson og Þorbjörn Brodda-
son sem heitir Islenska þjóð-
félagið og er kennslubók I þjóð-
félagsfræðum fyrir framhalds-
skóla (Rv. 1977). Þar er bent á
að islenska stjórnmálaflokka-
kerfið er reist á tvenns konar
andstæðum. Annars vegar eru
andstæðurnar um efnahagsmál,
það sem venjulega er kallað
vinstri og hægri. Þar er
Alþýöubandalag á öðrum
endanum (þeirra flokka sem
eiga fulltrúa á alþingi) en
Sjálfstæðisflokkur á hinum. A
milli þeirra eru svo, taldir frá
vinstri, Samtök frjálslyndra og
vinstri manna (miðað við áriö
1977), Alþýðuflokkur og Fram-
sóknarflokkur. Hins vegar eru
andstæöurnar um afstöðuna til
Atlantshafsbandalagsins og
hersetunnar. Þar mynda sömu
flokkar andstæð skaut, Alþýðu-
bandalag f jandsamlegast
NATO og her en Sjálfstæöis-
flokkur vinsamlegastur. En
milliflokkarnir eru taldir raöast
ööruvisi hér, Framsóknarflokk-
urinn nær Alþýðubandalaginu
en Alþýðuflokkurinn nær Sjálf-
stæöisflokknum. Ot frá þessum
tvenns konar andstæðum setja
höfundar svo Islensku
stjórnmálaflokkanna upp I tvi-
vítt kerfi, eins og sýnt er á'
myndinni sem hér er tekin aö
láni Ur bókinni.
Það er tvimælalaust til skýr-
ingar að lita á málið á þennnan
hátt, og hugmyndina mætti Ut-
færa nánar. Það er þannig ekki
eingöngu NATO og her sem
halda uppi „lóðrétta” stefnu-
ásnum i islenska flokkakerf-
inu. I afstöðu til erlendrar stór-
iðju á tslandi og efnahags-
bandalaga Evrópu hafa flokk-
arnir raðað sér nokkurn veginn
eins og i herstöðvamálinu.
Sjálfstæðismenn hafa veriö
ginnkeyptastir fyrir hvers
konar efnahagssamvinnu við ná-
grannalönd okkar og auðhringa
þeirra, og Alþýðuflokkurinn
hefur fylgt fast i slóö þeirra.
Alþýðubandalagið hefur mynd-
að gagnstætt skaut og helst átt
von á stuðningi frá Framsókn-
armönnum, og SFV meðan þau
lifðu. Það má þvi segja að and-
stæðurnar hafi verið annars
vegar þjóðleg einangrun, hins
vegar innlimun.svo að i báðum
tilvikum séu notuð nokkuð sterk
og kannski neikvæð orö.
Þaö er auðvitaö ekkert eins
dæmi að þessar tvennar megin-
andstæður geri vart við sig i
stjórnmálakerfi, kannski er það
fremur regla i smáum þjóö-
félögum sem sifellt hljóta aö
eiga i' baráttu fyrir sjálfstæðri
tilveru sinni. Færeyska flokka-
kerfið er liklega enn betra dæmi
um þetta en hið islenska. Þar
hefur meira og minna verið
hægt að velja um sjálfstæðis-
sinnaða eða sambandssinnaða
hægriflokka og sjálfstæðissinn-
aða eða sambandssinnaða
vinstri flokka. Kerfiö virðist
þannig miklu betur fyllt út en
hið islenska. (Hugmyndin er
tekin frá John F. West: Faroe,
The Emergence of a Nation.
London 1972, bls. 154 o.áfr.)
Hér á landi var skipting i
stjórnmálaflokka upphaflega
nær eingöngu mótuð af „lóð-
rétta” ásnum, ef viö höldum
okkur við mynd Ólafs og Þor-
björns. Valtýingar gerðu i
fyrstu nokkru minni kröfur til
sjálfstæðis og hefðu þvi lent ofar
á myndinni, Heimastjórnar-
menn, voru kröfuharðari og
hefðu lent neðar. Þannig skipt-
ust kjósendur i flokka allt fram
um 1918, þótt ýmsar sviptingar
yrðu á flokkasamstöðu og
flokkaheitum. Um það leyti
snerist allt við á fáum árum,
stéttbundnir stjórnmálaflokkar
ruddust fram á völlinn, þjóðin
lagði i raun niöur utanlands-
pólitik eftir sigur sinn I Sjálf-
stæðisbaráttunni og meðan trú-
in á hlutleysi var rikjandi.
Leifar gömlu flokkanna frá dög-
um sjálfstæöisstjórnmála
sameinuðust að mestu i Sjálf-
stæðisflokknum nýja. Eftir
seinna strið kom svo upp ný
sjálfstæðisbarátta. HUn skapaði
einn litinn og skammlifan
stjórnmálaflokk, Þjóðvarnar-
flokk Islands. Að öðru leyti voru
andstæður hennar teknar inn i
flokkakerfið sem fyrir var.
A allra siðustu árum hafa
stjórnmálamenn okkar sýnt
nokkra tilhneigingu til að fela
þessar andstæður og leika ein-
hliða efnahagspólitiska flokka
(sbr. allt taliö um náttúrulega
samstöðu verkalýðsflokkanna.)
En það er að minni hyggju mis-
And-
stæður
eða eitt
og hið
sama 9
inn flokkur ofarlega til vinstri
eða neðarlega til hægri?
Ef við lítum fyrst á reitinn
neðst tii hægri sjáum við aö
flokkur sem sameinaði hægri-
stefnu i efnahagsmálum og
ákafa þjóðernisstefnu væri
ekkert annað en fasistaflokkur,
og þvi' ráða margar og kunnar
ástæður að hann á ekki hljóm-
grunn á íslandi eins og er. En
hvað um reitinn efst til vinstri?
Hvers vegna er ekki til alþjóöa-
sinnaður sósialistaflokkur?
Svarið er sýnilega fólgið i
þeirri staöreynd að við erum
umkr.ingd kapitaliskum heimi,
hernaðarkerfi hans og efna-
hagskerfi. Oll hugsanleg sam-
vinna við grannþjóðir er
óhjákvæmilega samvinna við
kanitalisk öfl. Bandalag
þjóðernisstefnu og sósialisma á
islandi er einföld afleiðing þess
að við lifum i heimshluta
kapitaismans. Það eru hervarn-
irhans sem viö viljum bægja frá
okkur. Það eru efnahagsítök
hans sem við berjumst gegn,
hvort sem þau birtast i gervi
efnáhagsbandalaga eða auð-
hringa. Okkur býöst hreinlega
enginnannar kostur en að heyja
stöðuga varnarbaráttu gegn
þessum öflum, og það væri stór-
kostlegur pólitiskur árangur ef
okkur tækist að hindra innlimun
okkar litla þjóðfélags i hernað-
arkerfi og efnahagskerfi
kapitalismans. Sá sem kallar
sig vinstrimann en vill ekki
styðja baráttu fyrir þvi er annat
hvort hræsnari eða i meira
lagi nytsamur sakleysingi. Það
er hreinn orðhengilsháttur að
taka oröið „alþjóðahyggja” úr
allt öðru sögulegu samhengi og
ætla að færa það upp á makk
islenskra stórnmálamanna við
útlend stórveldi og auðhringa.
Einu sinni þóttust islenskir
sósialistar margir eygja banda-
lagsriki þar sem Sovétrikin
voru. SU von hefur brugðist svo-
til öllum. Eftir það hefur stöku
maður hallast að svipaðri trú á
riki kommúnista i Kina. En fyr-
ir langflestum mun það augljós
staðreynd aö bandamenn okkar
i útlöndum ráða ekki fyrir
rikjum eða auöi. SU staðreynd
ræður afstöðu flestra islenskra
sósíalista til erlendra herja og
efnahagsstórvelda um ófyrir-
sjáanlega framtið.
En hvað um sjálf
þjóðlegheitin?
Meö þessu er þvi auðvitað
ekki svaraö hvort þjóðernis-
hyggjaer i sjálfusér góð eða ill.
Þvi er ekki svaraö hvað íslensk-
ir sósialistar eiga að gera mikið
til að verja þjóðmenningu sina
þann dagsem þeirverða staddir
milli sósialiskrar
Norður-Ameriku og sósialiskrar
Vestur-Evrópu. Það er ekki ætl-
unin að svara þeirri spurningu i
þessari grein, enda virðist
brýnna aö taka ákvarðanir um
ýmislegt annað. Hins vegar má
benda á að i okkar vigstöðu eru
þjóðleg menning, þjóðtunga og
þjóöernisvitund varnarvopn
gegn alþjóðlegum kapitalisma,
rétt eins og þessi fyrirbæri voru
eitt sinn sóknarvopn okkar gegn
danskri yfirdrottnun. Persónu-
lega hef ég fulla samúð með
fólki sem þolir illa þjóðrembu,
og sparimenningarstefna (t.d. i
málrækt) getur örugglega veriö
skaðleg sannri þjóðmenningu.
En þar er komið Ut i hluti sem
koma herstöðvaandstöðu ekki
sérstaklega viö. Okkur getur
auðvitað greint á um hvernig
þjóðmenningu við viljum rækta.
En i þvi máli ætti afstaða
einstaklinga eiginlega fremur
aðráðastaf þvihvort þeireru til
hægri eöa vinstri á „lárétta”
stefnuásnum i stjórnmálum.
Það er þvi afskaplega mikið
út i hött að búa sér til ágreining
um þjóðlega og alþjóðlega her-
stöðvaandstöðu.Þaö er sögulegt
hlutverk okkar sem byggjum
þetta land að hreinsa það og
halda þvi hreinu af mengun hins
alþjóðlega kapitalisma. Til þess
beitum við öllum þjóðlegum
styrk sem við eigum til, ogmeð
þvi vinnum við mest gagn þvi
fólki sem berst annars staðar
miklu brýnni og harðari baráttu
gegn oki þessa sama kapital-
isma.
Frelsi og öryggi
Þótt við séum laus viö hug-
myndina um að sósialismi og
þjóðvarnarstefna séu and-
stæður, kann aö lita svo Ut sem
þaösé annars konar þversögn i
tviviða i'slenska flokkakerfinu.
Hægrimenn sem kenna sig við
frjálshyggju ættu almennt að
hafa tilhneigingu til að vilja
taka á sig nokkra áhættu gegn
þvi aö njóta sem mests frelsis.
Hins vegar ættu vinstrimenn að
vera tilbUnari til að fórna
einhverju af frelsi sinu fyrir
meira öryggi. NU geri ég ráð
fyrir að nánast öllum Islending-
um þyki það betri kostur að sitja
upp með amerískan her en aö
verða fyrir innrás
Sovétrikjanna og hreppa hlut-
skipti Tékka og Eista. Um þaö
bil allir viðurkenna lika (a.m.k.
þegar þeir tala i alvöru) aö
hættan á ásælni eða innrás
Sovétmanna sé hverfandi litil en
hún verði ekki Utilokuö með öllu
um alla framtið. En herstööva-
sinnar segja gjarnan að þaö sé
vissara að hafa hér ameriskan
her til að vera alveg öruggir
gegn RUssum, herstöðvaand-
stæöingar segja aö hættan sé
svo litil að við þurfum ekki að
taka tillit til hennar. Hér eru
það semsé frjálshyggjumenn
sem kjósa öryggi en sósialistar
áhættu, þvertofan i tilhneigingu
þeirra til að taka afstööu til
efnahagsmála.
Andstæðurnar um erlenda
ihlutun I efnahagslif okkar má
setja upp á svipaðan hátt.
Veigamikil röksemd fyrir efna-
Framhald á bls. 13