Þjóðviljinn - 10.05.1980, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 10. mal 1980
Fyrir réttum f iörutlu árum steig breskur her á land I
. Reykjavík. Herinn sagði: sorri, en við ætlum að vera á
undan Þjóðverjum. Herinn tók þýska ræðismanninn og
marga Þjóðverja aðra, lagði undir sig ýmsar opinberar
byggingar, byrjaði að stafla upp sandpokum. fslend-
ingar mótmæltu hlutleysisbroti Breta, öll blöð, allir
flokkar, en Hermann Jónasson forsætisráðherra gat
þess um leið og hann andmælti, að fslendingum bæri að
líta á hermennina sem gesti.
si
Til fróöleiks blööum viö i dag-
blööunum fyrstu dagana og vik-
urnar til aö skoöa þann spegil at-
buröa sem þau eru.
Dyggð hlutleysis
Þegar leiöarar og aörar pöli-
tiskar vangaveltur um þau stór-
tíöindi sem gerst höföu eru
skoöaöar vekur eitt athygli ööru
fremur: hve samstiga öll mál-
gögn eru i því, aö standa fast viö
fyrri yfirlýsingar lslendinga um
hlutleysi sem grundvallarreglu.
Leiöarahöfundar t.d. VIsis og
Morgunblaösins geta veriö meö
vangaveltur um þaö aö hlut-
leysisyfirlýsing sé ekki fullkomin
vörn þegar til stórstyrjaldar
kemur. En þeir eru sámmála um
aö þaö sé nauösyn aö mótmæla
hernáminu i nafni nútiöar og
framtiöar þjóöarinnar. Visir
segir i leiöara 11. mai að þaö sé
eitt aöalatriöi I þessu máli, sem
allir veröi aö skilja ,,ekki ein-
ungis viö sjálfir heldur hverjir
þeir sem telja kynnu sér nauösyn-
legt aö br jóta hlutleysi okkar: Viö
megum aldrei brjóta þaö sjálfir.í
Reykjavikurbréfi 19. mai segir,
aö það eina sem getur verndaö
sjálfstæði vort I framtfðinni sé
„hiö endurheimta hlutleysi vort”.
Til aö þaö veröi endurheimt telur
blaðiö aö landsmenn þurfi „aö
sameinast um aö varöveita hlut-
leysi okkar innra manns” og
fylgja sjálfsögöum mótmælum
rikisstjórnarinnar gegn her-
náminu eftir meö allri framkomu
sinni.
Þjóöviljinn tekur dýpst I árinni
I mótmælum. Blaöiö segir m.a.:
„Vér mótmælum þessu ofbeldi.
Vér mótmælum því aö vera
gerðir aö skotspæni i blóöugum
átökum breska og þýska auö-
valdsins um markaöi heimsins og
hráefnalindir”.
Þarna er strax komiö aö einu
helsta umræðuefni biaöanna
fyrstu vikurnar eftir hernám:
allir voru á móti hernámi lands-
ins, en á nokkuö mismunandi for-
sendum, Þaö var engin samstaöa
um skilning á styrjöldinni, ööru
nær.
LAND
Gott dæmi um þennan ágrein-
ing eru miklar ýfingar milli rit-
stjóra Alþýöublaðsins og Þjóö-
viljans. Þjóðviljinn lætur sér
strax 11. mai fátt um það finnast,
aö Alþýöublaðið hefur talað um
þaö i leiöara að „við trúum þvi,
að Bretar séu hingað komriír sem
vinir”. Þjóöviljinn bætir við:
„Sagöi ekki Knut Hamsun eitt-
hvaö álika um innrás Þjóöverja I
Noreg?” t fyrirsögn er talað um
islenska kvislinga sem fagni her-
náminu. Alþýöublaöið lætur ekki
sitt eftir liggja — segir að Þjóð-
viljinn sé fullur meö andstyggi-
lega hræsni og eigi eitt blaöa
engan siöferöislegan rétt til aö
mótmæla hlutleysisbroti. Þar
með fylgja aðdróttanir um rúss-
neskt og jafnvel þýskt fé til Þjóö-
viljans, einnig glósur um aö
norskir kommúnistar þjóni stjórn
Quislings og fái aö gefa út blaö
sitt i Osló. Þjóöviljinn svarar méö
þvi að vitna i norska skáldiö og
kommúnistann Nordahl Grieg,
sem þá var að berjast meö
norska hernum gegn innrásar-
liöinu þýska — og spyr i leiöinni
um það, hvort kratastjórn Staun-
ings i hernuminni Danmörku sé
þá lika kvislingastjórn þvi hún fái
aö sitja og gefa út blöö? Heldur
svo áfram meö drjúgri heift.
Auðvaldsstríð?
En þessi blöö tvö fara einnig út i
fræðilegar deilur. Alþýöublaöiö
byrjar þá gagnrýni sem lengi fór
hátt, að islenskir kommar neituöu
aö gera upp á milli þýsks og
bresks auðvalds og heföi Marx
aldrei látiö neitt svipað henda sig
þegar hann var aö taka afstööu til
styrjalda á sinni tiö. Þjóöviljinn
svarar meö þvi aö vitna i Lenin,
sem haföi neitaö að viöurkenna
málstaö eins rikis öörum betri i
heimsstyrjöldinni fyrri, þvi allt
voru þetta auðvaldsriki.
Þaö er ekki nema rétt, aö
manni getur sýnst aö Þjóöviljinn
sé fullákafur i aö leggja áherslu
á aö hvorki Þjóöverjar né Bretar
séu samúðar veröir. Hér er i
fyrsta lagi á ferö arfur róttækra
sósialista frá þvi i fyrri heims-
styrjöld: verkalýðurinn átti ekki
aö láta leiða sig til slátrunar,
heldur snúa vopnunum gegn yfir-
stétt, hver i sinu landi. Sú hugsun
er itrekuð alloft I Þjóöviljanum
þessa daga. Einnig kemur þar
fram beiskja róttækra manna i
garð breska heimsveldisins, sem
haföi svikið spænska lýðveldið i
baráttu þess viö fasisma og
kúgaði mikinn þjóöasæg i
nýlenduveldi sinu. Þetta er rétt
að hafa i huga þegar menn skoða
þetta dæmi, sem venjulega er
reiknað meö þeim einfalda hætti,
að hin neikvæöa afstaða til „auð-
valdsstriðs” hafi ráöist af þvi
einu aö Hitler og Stalin höföu þá
gert með sér griðasamning —
sem vissulega hafði og sitt aö
segja eins og málum var þá
háttaö.
Þjóöviljinn leggur annars til-
tölulega meira út af tiðindum en
nokkurt blað annað. 21. mai hefur
Einar Olgeirsson t.d. skrifaö ýt-
arlega grein um hernámiö og
islenska utanrikisstefnu, þar sem
eitt höfuöstefiö er, að nú megi
íslendingar súpa seyöiö af þvi að
þeirra stjórnvöld og önnur, einnig
hin bresku, hafi ekki notað tæki-
færiö meöan timi gafst og komiö
sér upp öryggiskerfi gegn yfir-
gangi fasistarfkja fyrir tilstilli
Þjóöabandalagsins.
Sérstaða
Morgunblaðsins
Hlutföll I islenskri blaöa-
mennsku eru reyndar mjög
undarleg um þessar mundir.
Blööin eru fjórar siöur á dag
nema Morgunblaöiö er átta siöur.
Erlendar fréttir og greinar eru
miklu stærri hluti af eiginlegu
lesmáli blaðanna en nú, eða
einatt um helmingur. Frásagnir
af hernáminu eru mjög af
skornum skammti, varla að at-
burðir fyrsta dagsins séu raktir
ýtarlega, hvaö þá meir. Blaöa-
menn eru ekkert á stjái til að
spyrja þekkta menn hvernig þeim
lltist á blikuna. Þaö er ekki einu
sinni hringt I forsætisráðherra —
menn láta sér nægja aö birta út-