Þjóðviljinn - 22.07.1980, Page 5

Þriöjudagur 22. júli 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Leyniþjónusta Banda-
rikjanna, CIA, á endur-
reisn í vændum. Uppljóstr-
anir undanfarinna ára,
sumpart í sambandi við
Watergate-hneykslin og
Víetnamstríðið, léku leyni-
þjónustuna illa, en nú,
þegar kalt stríð geisar á
ný, eru horfur á því að hún
fái aftur sín fyrri sérrétt-
indi og verði aftur „leyni-
legt heimsveldi. Hrak-
farir Bandarikjanna f Iran
og hernaðaríhlutun Sovét-
ríkjanna f Afganistan eru
atburðir, sem valdið hafa
miklu um að i Bandaríkj-
unum vex nú þeirri skoðun
fylgi að CIA skuli gefinn
laus taumur á ný.
Oldungadeild Bandarlkjaþings
samþykkti fyrir skömmu lög,
sem gefa CIA öllu frjálsari
hendur en leyniþjónustan hefur
aft um skeiö. Samkvæmt þeim
lögum skal CIA hér eftir vera
undir eftirliti tveggja þingnefnda
I staðinn fyrir átta áöur, og þar aö
auki getur nú forsetinn ,,í sér-
stökum tilfellum, þegar öryggi
þjóöarinnar er i veöi” gefiö leyni-
þjónustunni fyrirmæli án þess aö
þingiö fái nokkuö þar um aö vita
eöa ákveöa. Sjálfur skal forseti
ákveöa, hvenær „öryggi þjóöar-
innar er I veöi ”,og er þannig gef-
inn möguleiki á þvl aö CIA veröi
vopn i höndum hans.
W,
w t' ^§§1 |v j
Afganskir skæruliöar — aö sögn Stern eru þeir þegar farnir að fá verulegan stuöning frá CIA.
Hlerunartækið í Sovéska
sendiráðinu
Nokkrum mánuöum fyrir inn-
rásina haföi CIA tekist aö koma
fyrir hlerunartæki I sovéska
sendiráöinu I Washington. En þar
hitti skrattinn ömmu sina fyrir,
þvi aö þeir sovésku voru fljótir aö
þefa uppi tækiö. Þeir létu þaö
kyrrt liggja, og komu síöan oft
saman til skrafs og ráöageröa i
námunda viö tækiö. Aö sjálfsögöu
var ekki annað sagt á þeim fund-
um en þaö, sem sovéskir töldu sér
vel koma aö bandariskir heyrðu.
Af þessum viöræöum þóttist for-
usta CIA hafa á hreinu aö Sovét-
rikin hyggöu ekki á hernaö I Af-
ganistan og haföi aö engu upplýs-
ingar frá sinum mönnum á staön-
um.
Aö sögn Stern hefur CIA nú i
huga meðal annars eftirtaldar
aögeröir, og er jafnvel farin aö
undirbúa sumar þeirra:
Aðgerðir á döfinni
„Faldar aögeröir” i Suður--
CIA magnast á ný
Tiöindin í íran og Afganistan valda miklu um, að í Bandaríkjunum vilja
menn gefa leyniþjónustunni lausan tauminn á ný
Blaðamönnum ógnað
Annaö atriöi I lögunum er aö
CIA fær aftur góöa möguleika á
þvl aö framkvæma I öörum lönd-
um aögeröir, semilla þola dags-
ins ljós. Leyniþjónustunni er aö
visu uppálagt aö standa þing-
nefndum reikningsskap þeirrar
ráösmennsku sinnar, en þegar
mikiö er taliö liggja viö þarf þó
ekki aö segja nefndunum neitt
fyrr en aö aögeröunum afstöön-
um.
í þriöja lagi er CIA nú aftur
heimilt aö ráöa blaöamenn, trú-
boöa og Bandarikjamenn búsetta
erlendis I þjónustu sína.
Taliö er aö stjórnarvöld og þing
Bandarlkjanna muni þegar á
þessu ári veita CIA frekari frlö-
indi. Af þeim má nefna aö
„andófsmenn” innan CIA, sem
hætta störfum i leyniþjónustunni,
mega nú búast viö fangelsisrefs-
ingu ef þeir láta uppi nöfn CIA-
njósnara. Einnig má búast viö aö
blaðamenn, sem ljóstra upp um
mútugjafir CIA til erlendra þjóö-
höföingja og stjórnmálamanna,
sæti kárínum. Blaöamaöurinn
Bob Woodward, sem frægur varö
I Watergatemálum, ljóstraöi þvl
á sinum tlma upp aö CIA heföi
boriö fé á Hússein Jórdanlu-
konung, og munu bandariskir
ráöamenn vilja fyrirbyggja slik
slys framvegis.
Stansfield Turner, CIA-forstjóri
Carters, — hann lagöi litiö upp úr
upplýsingum frá njósnurum „á
staönum”.
Stórveldi í rikinu
Sagt er aö Carter forseti, sem á
sinum tima þóttist ætla aö
hreinsa CIA, eins og allt annaö i
Bandarikjunum, af öllu illu, sé nú
reiöubúinn aö losa leyniþjón-
ustuna viö allar þær hömlur, sem
á hana hafa verið lagöar siöustu
árin — aö einni undanskilinni.
CIA má aldrei framar láta myröa
erlenda þjóöhöföingja.
CIA, sem Truman forseti stofn-
aöi 1947, náöi þvi á kaldastrlðs-
árunum fyrri aö veröa riki — eöa
réttara sagt stórveldi — i rlkinu.
Leyniþjónustan réö yfir ótak-
mörkuöu fjármagni, tók her-
sveitir á mála, steypti rikis-
stjórnum og lét myröa stjórn-
málamenn óþæga Bandarikj-
unum. Allt þetta var gert án þess
aö þingiö fengi um þaö aö vita,
fyrr en i hæsta lagi eftir á. En
þetta komst upp smátt og smátt,
og mörgum bandarlskum áhrifa-
manni fór aö finnast aö CIA væri
oröin fullvoldug miöaö viö aðra
aöila þjóöfélagsins. Voru þá sam-
þykkt ný lög er settu leyniþjón-
ustuna undir stóraukiö eftirlit af
hálfu þingsins.
Turner kennt um
iran-hrakfarir
En margra mál er aö þessi áföll
hafi gert starfsmenn CIA kjark-
litla og áhugalausa um starf sitt.
Carter skipaöi yfir leyniþjón-
ustuna Stanfield Turner, háskóla-
menntaðan i heimspeki, sögu og
hagfræöi. Tilgangurinn meö
skipan hans I embætti forstjóra
CIA mun fyrst og fremst hafa
verið sá aö gefa leyniþjónustunni
friöara andlit út á viö eftir öll
hneykslin. Turner lagöi mest upp
úr tæknilegri hliö njósna, ekki slst
meö fulltingigervihnatta,en haföi
litiö álit á þeirri heföbundnu að-
ferö aö hafa njósnara út um
hvippinn og hvappinn til aö safna
upplýsingum. Gagnrýnendur
Turners segja aö þessu sé um aö
kenna hve fall íranskeisara og
byltingin þar I landi kom flatt upp
á Bandarikjamenn. Þá er sagt aö
aöalstöövar CIA hafi aö engu haft
upplýsingar frá útsendurum sin-
um I Afganistan um aö innrás
Sovétmanna i þaö land stæöi fyrir
dyrum. Astæöan til þess var sú
sem nú skal greina, aö sögn
vesturþýska ritsins Stern:
Jemen, sem hallast hefur aö
Sovétrlkjunum.og Noröur-Jemen,
sem reynir aö gæta hlutleysis.
Aögeröir þessar eiga aö tryggja
aö Saudi-Arabla þurfi ekki I
framtlöinni aö hafa áhyggjur af
þessum grönnum sinum.
Kosningar fara I haust fram i
Jamaiku, og athugar CIA nú hvab
hún geti gert til aö koma þvl til
leiöar aö hægriflokkur eyjar-
innar, sem nú er i stjórnarand-
stööu, hafi betur. Allmikil ógnar-
öld hrjáir Jamalku og heldur
vinstriflokkur eyjarskeggja, sem
er viö völd, þvi fram aö CIA rói
þar undir.
CIA athugar möguleikana á aö
koma 1 kring valdaráni á smá-
eynni Grenada I Vestur-Indium,
sem aö mati Bandarikjamanna er
orðin „önnur Kúba
Þá hefur CIA I hyggju aö auka
stuöning sinn viö skæruliöa i Af-
ganistan, sjá þeim fyrir vopnum
eins og eldflaugum og byssum til
að granda skriödrekum. Heldur
Stern þvl raunar fram aö CIA hafi
þegar látib allmikiö af sliku af
hendi rakna viö afganska skæru-
liba. — dþ
Ingríska bataljónin
Ingermaniand var áöur nefnt
landssvæöiö á milli austur-
landamæra Estlands og Ladoga-
vatns og er nú mestur staöur a þvi
svæöi stórborgin Leningrad.
Eitthvaö mun á þessum slóöum
ennþá vera eftir af þjóöflokki
þeim, er svæöiö var kennt viö, og
nefndur er Ingrar, en mál þeirra,
náskylt finnsku, ingrlska.
örlög Ingra hafa sem margs
annars smáfólks jafnan veriö þau
aö lúta voldugra fólki. Þeir
höföu um alllangt skeiö fyrr á tlö
verið undir yfirráöum Rússa, en
þegar völlurinn var sem mestur á
Svium á seytjándu öld tóku þeir
Ingermanland af Rússsum. Þá
var sænskur kastali viö Nevu þar
sem siöar reis kjarninn að Pét-
ursborg, sem nú heitir Leningrad.
Ein af aöferðum Svla viö aö
tryggja aöstööu slna þarna fyrir
botni Kirjálabotns var aö gera
sakamenn útlæga þangaö.
Frændur eru
frændum verstir
1 Noröurlandaófriönum mikla
I upphafi átjándu aldar vann Pét-
ur mikli Rússakeisari Ingerman
land af Karli tólfta Sviakonungi,
og hefur þaö siöan veriö hluti af
Rússlandi.
Nú er út komin I Sviþjóö bók
eftir rithöfund aö nafni Eino
Hanski (sem kann aö vera aö sé
ingrískrar ættar sjálfur), er
minnt hefur aö minnsta kosti fólk
þar I landi á örlög þessa litla þjóö-
flokks, sem hætt er viö aö margir
hafi aldrei heyrt getið, hvaö þá
meira. Bók Hanskis,
Brödrabataljonen.er I skáldsögu-
formi en byggir á sönnum atburö-
um úr síðari heimsstyrjöld.
Þegar Þjóðverjar réöust á
Sovétrikin meö aðstoð Finna
meöal annarra, voru Ingrar kall-
aöir I herinn sem aðrir sovét-
þegnar og vildi svo til aö margir
þeirra voru sendir gegn frændum
slnum Finnum. Framan af voru
Finnar sigursælir og tóku margt
sovéskra hermanna til fanga, þar
á meöal marga Ingra. Að sögn
Hanskis sættu þeir illri meöferö i
fangavistinni hjá frændum
sinum, voru þrælkaöir, sveltir og
uröu jafnvel fyrir misþyrming-
um. Siöan buöu finnsk stjórnar-
völd þeim finnsk rikisborgara-
réttindi gegn þvi aö þeir gengju I
finnska herinn. Þetta geröu
margir Ingrar, og gefur Hanski I
skyn aö þeir hafi aö meira eöa
minna leyti verið þvingaöir til
þess.
I gripaflutningavagna
Ingriska hersveitin, sem fang-
arnir mynduöu, var kölluö
Bræörabataljónin. Hún var höfö
til ýmissa verka I finnskri þjón-
ustu og siöasta starf hennar var
aö hjálpa til viö aö reka Þjóöverja
úr Noröur-Finnlandi, eftir aö
Finnar höföu ákveöiö aö gera friö
viö Sovétmenn.
En þaö versta var enn eftir fyr-
ir þessa svarlausu dáta af llt-
ilsvirtri minnihlutaþjóö. Viö friö-
argeröina kröföust Sovétmenn
þess aö Finnar skiluöu þeim und-
antekningarlaust öllum sovésk-
um stribsföngum, lika þeim sem
aö nafni til voru orðnir finnskir
rlkisborgarar. Finnar áttu varla
annars úrkosta en aö gera sem
sigurvegararnir kröföust.
Finnskt herliö kom Bræðrabata-
ljóninni á óvart, afvopnaöi hana
og rak inn I gripaflutningavagna,
sem lögöu jafnskjótt af staö til
sovésku landamæranna.
Um 600 Ingrar voru fangar I
vögnunum og af þeim tókst um
400 aö strjúka, aö þvi er virðist
einkum vegna þess, aö finnsku
varðmennirnir gættu þeirra slæ-
iega af ásettu ráöi. Margir þeirra
fóru t til Svíþjóöar. Um hina 200,
sem fluttir voru til Sovétrikjanna,
segir Hanski aö allir sem höföu
einhverja foringjatign I finnska
hernum hafi verið teknir af llfi, en
óbreyttir dátar dæmdir I 20 ára
Siberluvist. Nokkrir þeirra liföu
Stalin og voru þá náðaðir.
-dþ.