Þjóðviljinn - 19.08.1980, Page 1

UÚÐVIUINN
Þriðjudagur 19. ágúst 1980 —187. tbl. 45. árg.
I-------------------------1
: Viðtöl, frásagnir ogmyndir ■
af Heklugosinu á bls. 3, 8, !
9 og 13. Annáll Hekluelda
er á bls. 7.
Hekla bókstaflega logafti enda á milli á nœrri 6 km langri sprungu, þegar blaöamenn Þjáðviljans flugu
yfir eldfjaliiö stuttu eftir aö gosið hófst á sunnudaginn. Gosmökkurinn komst I 50 þús. feta hæð þegar
gosiðstóösem hæst um miðjan dag á sunnudag. Á myndinni sést logandi gossprungan sem klauf fjallið
að endilöngu og dökkur reykjamökkur stigur til himins en ijósi mökkurinn til vinstri er uppgufun af
snjóbráð. —lg./eik.
Flúormagn i gróðri
Yfir
hættu-
mörkum
Komið hefur I ljós, aö flúor-
magn i þeim grassýnishornum,
sem mæld hafa veriö eftir aö
Heklugosiö hófst, hefur reynst
allverulega yfir hættumörkum,
aö þvi er Gunnar Ólafsson
sérfræöingur hjá Rannsókna-
stofnun landbúnaöarins sagöi
Þjóðviljanum i gær.
Samstarfsnefnd rannsókna-
stofnana um flúorrannsóknir
hefur annast mælingarnar, en
hana mynda Iöntæknistofnun
Islands, Rannsóknarstofnun
landbúnaöarins og Tilraunastöö
Háskólans i meinafræöi aö
Keldum. Flúormagniö hefur
reynst frá 700-3000 milligrömm I
hverju kilói eöa áþekkt þvi sem
var i öskunni i Skjólkviagosinu
fyrir 10 árum.
Ástæöa er til aö benda á, aö enn
hafa aöeins fá sýnishorn veriö
rannsökuö. Þau eru úr Þjórsár-
dal, Kerlingafjöllum og Skaga-
firöi. Ráöstafanir hafa veriö
geröar til aö setja upp sérstakar
sýnatökustöövar til aö fylgjast
reglulega meö þvi hvernig flúor-
magn i gróöri breytist eftir þvi,
sem lengra liöur frá gosi.
Gera má fastlega ráö fyrir þvl
aö hætta sé á eitrunaráhrifum hjá
búfé á öskumenguöu landi og þá
ekki sist I afréttum. Liklegt er aö
fé geti veriö þar I hálfgeröu svelti
og renni þvi til byggöa. En þar
sem flúormengun getur valdiö
doöa kann svo aö fara, aö ein-
hverjar ær komist ekki aöstoöar-
laust til byggöa. Leitarmenn ættu
þvl aö hafa meö sér kalkmeöal og
dælur. Hyggilegt er og aö hafa
meö sér hey handa gangna-
hestum. Ráölegast er aö hafa
mjólkurkýr á gjöf á þeim bæjum,
þar sem öskufall hefur veriö
verulegt, þar til flúormagn I grasi
hefur lækkað.
Hættulaust er aö neyta afuröa
af búfé á öskufallssvæöinu. En
kálmeti, ber, fjallagrös og
þviumlikt þarf aö þvo vel áöur en
þess er neytt. Rennandi vatn er
einnig hættulaust en varast skyldi
kyrrstætt vatn úr pollum og tjörn-
um og vatn af þökum á öskufalls-
svæöinu.
Fylgst veröur reglubundiö meö
flúormagni I gróöri og breyt-
ingum á þvi á næstu dögum.
-mhg.
Sveinn Runólfsson
landgrœdslustjóri:
Gífurlegar
gróður-
skemmdir
Ljóst er nú oröiö aö gróöur-
skemmdir af völdum ösku- og
vikurfalls eru gifurlegar og miklu
meiri en menn óraöi fyrir, sagði
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri I samtali viö Þjóöviljann
um kl. 9 i gærkvöldi en hann var
þá nýkominn úr ööru yfirlitsflugi
með landgræðsluvélinni Páli
Sveinssyni sem fariö var I gær.
Sveinn sagöi aö aldrei heföi
veriö hægt aö kanna hversu langt
noröur skemmdirnar ná en gifur-
legt flæmi væri alveg svart.
Landmannaafréttur hefur lent
mitt I gosmekkinum en þó aö
skemmdimar séu miklar er hann
ekki alveg ónýtur. Þjórsárdalur
ogBúrfellssvæðiö hafa sloppiö aö
Framhald á bls. 13
Heklugos hófst laust eftir
klukkan eitt sl. sunnudag. Ekki
ber heimildum saman um
nákvæma timasetningu eöa þaö
hver fyrstur sá reykbólstra stlga.
til himins. Gosiö minnir mjög á
fyrri Heklugos, þaö hófst meö þvi
aö glgur opnaöist efst en siöan
myndaöist sprunga eftir fjalls-
hryggnum endilöngum, rúmlega
5 km aö lengd. Fyrstu klukku-
stundirnar kom upp mikil aska og
gosmökkurinn steig allt aö 50 þús.
fet til himins.
Miklar drunur heyröust og
sprengingar sáus® Engu var llk-
ara en aö stööugt væru aö mynd-
ast nýir gigar þegar hrauniö rann
niöur hliðarnar meö miklum gný.
Gosiö I Heklu geröi ekki boð á
undan sér, en fregnir herma aö
örlitilla jaröhræringa hafi oröið
vart á Laugavatni um hádegisbil-
iöígær.Suövestanátt vará ogféll
gosmölin og askan þvi yfir svæðiö
kringum orkuverin viö Sigöldu og
inni á afréttum.í gær var vegum
lokaö inn aö Búrfelli, enda orönir
illfærir vegna vikurs. Fregnir
bárust af sauöfé sem var á svæö-
inu, oröiö grátt i ull á beitarlausu
landi.
Strax og fréttist um gosið tók
fólk aö streyma austur fyrir fjall
og var stanslaus umferö i bdöar
áttir langt fram á nótt. Veginum
var lokað viö Galtalæk, enda bar
áhorfendum saman um að þaöan
sæist best til gossins og ekki taliö
óhætt aö hleypa fólki nær gosinu
til aö byrja með.
Þaö var nokkuö þungskýjaö
fram eftir degi og sást þvi
sprungan illa, en þegar skyggja
tók komu eldarnir vel i ljós og
voru tignarlegir á aö lita.
Enn er allt of snemmt aö spá
nokkru um lengd þessa goss en
jaröfræöingar telja aö þaö veröi
ekki mjöglangt. I samanburöi viö
gosiö 1947 er þetta gos heldur
kraftminna, en gosiö 1947 stóð I
um þaö bil ár.
Þúsundir
fjar a
ösku-
svædinu
Smölunin gekk
vel i gœr
„Ég geri alveg ráö fyrir tjóni á
fé á afrétti, þaö er hrein tilviljun
ef svo er ekki”, sagði Sigurjón
bóndi á Galtalæk I gærmorgun
áður en lagt var á Holta- og Land-
mannaafrétt til smölunar. Á af-
réttinum sem aö mestu er kominn
undirösku var vitaöum á fimmta
þúsund fjár og var það illa leikið,
sárfætt og aumt. Áska sat i uil og
vitum og var féð dauft og ringlað.
Smalamennskan gekk þó vonum
framar og tókst aö ná um þúsund
fjár til byggða i gær. Var féö allt
flutt á bilum enda átti þaö erfitt
um gang. Smölun veröur haldiö
áfram næstu daga enda ljóst aö
féö þraukar ekki lengi viö þær aö-
stæöur sem nú eru á afréttinum.
Um hádegisbil i gær varö ljóst
aö stærsti hluti Holta- og Land-
mannaafréttar var undirlagður
allt aö 30 sentimetra þykku ösku-
lagi og þviónýtur meö öllu. Verö-
ur ekki beitt þar næstu áratugina,
enda hvergi stingandi strá aö sjá
á þessum áöur iöagrænu völlum
sem Landgræöslan hefur ræktað
af kappi undanfarin ár. Samfelld-
asta og besta haglendiö I Sölva-
hrauni er nú kolsvört eyöimörk,
sömu sögu er aö segja um Vala-
fell, en noröar og þó sérstaklega
austar á afréttinum er útlitiö
skárra. Fyrir ofan afréttinn er
grunnt öskulag á mjóu belti.
A afrétti Hrunamanna var út-
litiö mun betra, syösti hlutinn
næst byggöinni hefur sloppiö að
mestu en noröar er 2ja til 4ra
millimetra þykkt öskulag. Þar er
þvi hætta á flúormengun en féö
rennur nú suöur til byggöa. Ætla
Hrunamenn aö doka viö áöur en
þeir fara aö smala en göngum og
réttum verður þó áreiðanlega
flýtt.
Bændur næst gosstöövunum
vita þvi hvaö þeir hafa aö gera
næstu dagana, en auk smala-
mennskunnar sem veröur helsta
verkefniö, er lagt kapp á aö koma
þvi heyisem enn liggur flatt I hús,
áöur en aska leggst I þaö og eyöi-
leggu*-. Horfurnar á þvi aö vel
takist um þessar björgunaraö-
geröir eru háöar framvindu goss-
ins og veöurfarinu, en hvessi á af-
réttinum óttast menn aö askan
setjist i skafla og geri fénu og
smölum enn erfiöara um vik.
— AI
—ká
Féö leitaði yfir brúna á Tungná en austan árinnar var allt kolsvart á að lita en grænir blettir i hlfðinni
handan hennar. Ljósm. gel.